Trong cuộc sống con người tương tác với con người thông qua các phương thức biểu đạt. Chính vì vậy, phương thức biểu đạt có ý nghĩa quan trọng trong việc thể hiện ý nghĩ, tâm tư và tình cảm của đối tượng giao tiếp.
Vậy phương thức biểu đạt là gì? Khách hàng quan tâm vui lòng theo dõi nội dung bài viết dưới đây để có thêm các thông tin hữu ích.
Khái niệm phương thức biểu đạt là gì?
Phương thức biểu đạt là gì là thắc mắc của rất nhiều người, đặc biệt khi đang quan tâm đến các loại biểu đạt. Theo định nghĩa, phương thức biểu đạt chính là cách người với người trao đổi những tâm tư, ý nghĩ và cảm xúc của mình với đối tượng trực tiếp.
Phương thức biểu đạt giúp người với người hiểu nhau hơn, gần gũi hơn và giúp gắn kết các mối quan hệ. Bởi không ai không muốn những suy nghĩ và cảm xúc của mình được hưởng một cách đầy đủ và đúng đắn.
Mặc dù vậy, không phải lúc nào chúng ta cũng có thể bày tỏ được hết những gì bản thân mong muốn. Do đó, người biểu đạt cần biết nắm vững các phương thức biểu đạt cũng như ý nghĩa của chúng để thể hiện suy nghĩ của mình một cách tốt nhất.
Các phương thức biểu đạt trong văn bản
Xác định phương thức biểu đạt trong một văn bản là một trong những yêu cầu thường gặp trong phần đọc hiểu của đề thi THPT quốc gia môn Ngữ văn. Có 6 phương thức biểu đạt: tự sự, miêu tả, biểu cảm, thuyết minh, nghị luận, hành chính – công vụ.
Xác định phương thức biểu đạt trong một văn bản là một trong những yêu cầu thường gặp trong phần đọc hiểu của đề thi THPT quốc gia môn Ngữ văn.
Thực ra, trong mỗi văn bản thường sử dụng kết hợp nhiều phương thức biểu đạt. Việc vận dụng tổng hợp nhiều phương thức là đòi hỏi của chính cuộc đời, nhằm đáp ứng nhu cầu của cuộc sống. Tuy nhiên, trong một văn bản cụ thể, các phương thức ấy sẽ không có vị trí ngang nhau; tuỳ thuộc vào mục đích cần đạt tới, người viết sẽ xác định phương thức nào là chủ đạo.
Có 6 phương thức biểu đạt, cụ thể như sau:
– Tự sự: là dùng ngôn ngữ để kể một chuỗi sự việc, sự việc này dẫn đến sự việc kia, cuối cùng tạo thành một kết thúc. Ngoài ra, người ta không chỉ chú trọng đến kể việc mà còn quan tâm đến việc khắc hoạ tính cách nhân vật và nêu lên những nhận thức sâu sắc, mới mẻ về bản chất của con người và cuộc sống.
Ví dụ: “Một hôm, mẹ Cám đưa cho Tấm và Cám mỗi đứa một cái giỏ, sai đi bắt tôm, bắt tép và hứa, đứa nào bắt được đầy giỏ sẽ thưởng cho một cái yếm đỏ. Tấm vốn chăm chỉ, lại sợ dì mắng nên mải miết suốt buổi bắt đầy một giỏ cả tôm lẫn tép. Còn Cám quen được nuông chiều, chỉ ham chơi nên mãi đến chiều chẳng bắt được gì.”
– Miêu tả: là dùng ngôn ngữ làm cho người nghe, người đọc có thể hình dung được cụ thể sự vật, sự việc như đang hiện ra trước mắt hoặc nhận biết được thế giới nội tâm của con người.
Ví dụ: “Trăng đang lên. Mặt sông lấp loáng ánh vàng. Núi Trùm Cát đứng sừng sững bên bờ sông thành một khối tím sẫm uy nghi, trầm mặc. Dưới ánh trăng, dòng sông sáng rực lên, những con sóng nhỏ lăn tăn gợn đều mơn man vỗ nhẹ vào hai bên bờ cát”
[Trong cơn gió lốc, Khuất Quang Thụy]
– Biểu cảm: là một nhu cầu của con người trong cuộc sống bởi trong thực tế sống luôn có những điều khiến ta rung động [cảm] và muốn bộc lộ [biểu] ra với một hay nhiều người khác. Phương thức biểu cảm là dùng ngôn ngữ để bộc lộ tình cảm, cảm xúc của mình về thế giới xung quanh.
Ví dụ: Nhớ ai bổi hổi bồi hồi
Như đứng đống lửa như ngồi đống than
– Thuyết minh: là cung cấp, giới thiệu, giảng giải,… những tri thức về một sự vật, hiện tượng nào đó cho những người cần biết nhưng còn chưa biết.
Ví dụ: “Theo các nhà khoa học, bao bì ni lông lẫn vào đất làm cản trở quá trình sinh trưởng của các loài thực vật bị nó bao quanh, cản trở sự phát triển của cỏ dẫn đến hiện tượng xói mòn ở các vùng đồi núi. Bao bì ni lông bị vứt xuống cống làm tắc các đường dẫn nước thải, làm tăng khả năng ngập lụt của các đô thị về mùa mưa. Sự tắc nghẽn của hệ thống cống rãnh làm cho muỗi phát sinh, lây truyền dịch bệnh. Bao bì ni lông trôi ra biển làm chết các sinh vật khi chúng nuốt phải…”
[Thông tin về Ngày Trái Đất năm 2000]
– Nghị luận: là phương thức chủ yếu được dùng để bàn bạc phải trái, đúng sai nhằm bộc lộ rõ chủ kiến, thái độ của người nói, người viết rồi dẫn dắt, thuyết phục người khác đồng tình với ý kiến của mình.
Ví dụ “Muốn xây dựng một đất nước giàu mạnh thì phải có nhiều người tài giỏi. Muốn có nhiều người tài giỏi thì học sinh phải ra sức học tập văn hóa và rèn luyện thân thể, bởi vì chỉ có học tập và rèn luyện thì các em mới có thể trở thành những người tài giỏi trong tương lai”
– Hành chính – công vụ: là phương thức dùng để giao tiếp giữa Nhà nước với nhân dân, giữa nhân dân với cơ quan Nhà nước, giữa cơ quan với cơ quan, giữa nước này và nước khác trên cơ sở pháp lý [thông tư, nghị định, đơn từ, báo cáo, hóa đơn, hợp đồng…
Ví dụ:
“Điều 5 – Xử lý vi phạm đối với người có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính
Người có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính mà sách nhiễu nhân dân, dung túng, bao che cho cá nhân, tổ chức có hành vi vi phạm hành chính, không xử phạt hoặc xử phạt không kịp thời, không đúng mức, xử phạt quá thẩm quyền quy định thì tuỳ theo tính chất, mức độ vi phạm mà bị xử lý kỷ luật hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự; nếu gây thiệt hại vật chất thì phải bồi thường theo quy định của pháp luật.”
Đề bài
PHẦN I: ĐỌC HIỂU
Đọc đoạn trích dưới đây:
Thành đạt trong nghề nghiệp chỉ là một khía cạnh của cuộc sống. Đa số những người thuộc thế hệ trẻ còn phải chấp nhận một thực tế phũ phàng nữa là cuộc sống riêng tư không phải lúc nào cũng suôn sẻ, đem lại cho họ toàn là những sự mãn nguyện và những niềm vui. Nói với thế hệ trẻ một cách đơn giản rằng nếu cố gắng mọi chuyện sẽ tốt đẹp cả thì chỉ là nói cho có chuyện, là gây ảo tưởng cho những bộ óc ngây thơ. Một giáo sư triết học người Ba Lan nổi tiếng, ông Leszek Kolaczhowski đã từng nói: “Một nền văn hóa thực sự có giá trị là nền văn hóa giúp cho mọi người biết cách chịu đựng thất bại, bởi cuộc sống suy cho cùng không phải gì khác ngoài việc con người đi từ thất bại này đến thất bại khác”. Câu triết lý vừa dẫn có thể làm cho nhiều người lo ngại. Tuy nhiên cần phải ý thức được rằng những khái niệm như “thất bại”, “rủi ro trong suốt một đời”, muốn hay không, vẫn tồn tại như một phần cuộc sống. Nhà thơ Ba Lan Czeslaw Milosz, người được tặng giải thưởng Nobel văn học năm 1980, vừa kỉ niệm ngày sinh lần thứ 90 của mình, khi được hỏi: “Ông có nghĩ mình là người hạnh phúc hay không? đã trả lời gọn lỏn “không”. Câu trả lời làm mọi người suy ngẫm: Một người như ông ta còn nói thế, nói gì đến chúng ta, những con người hết sức bình thường”.
[Trích “Nhà trường cần giúp đỡ người học có cách nhìn tươnglai đúng đắn” của TS. Nguyễn Chí Thuật, dẫn theo báo GD&TĐ, số 45, 46- 2001]
Thực hiện các yêu cầu:
Câu 1 [0,5 điểm]. Xác định phương thức biểu đạt chính được sử dụng trong đoạn trích.
Câu 2 [0,5 điểm]. Tại sao tác giả cho rằng: “Thành đạt trong nghề nghiệp chỉ là một khía cạnh của cuộc sống”?
Câu 3 [1,0 điểm]. Anh/chị có đồng tình với quan điểm: “Nói với thế hệ trẻ một cách đơn giản rằng nếu cố gắng mọi chuyện sẽ tốt đẹp cả thì chỉ là nói cho có chuyện, là gây ảo tưởng cho những bộ óc ngây thơ” không? Vì sao?
Câu 4 [1,0 điểm]. Thông điệp nào của đoạn trích có ý nghĩa nhất đối với anh/chị?
II. LÀM VĂN [7 điểm]
Cảm nhận về nhân vật Mị trong hai đoạn văn sau:
Mỗi ngày Mị càng không nói, lùi lũi như con rùa nuôi trong xó cửa. Ở cái buồng Mị nằm, kín mít, có một chiếc cửa sổ một lỗ vuông bằng bàn tay. Lúc nào trông ra cũng chỉ thấy trăng trắng, không biết là sương hay là nắng. Mị nghĩ rằng mình cứ chỉ ngồi trong cái lỗ vuông ấy mà trông ra, đến bao giờ chết thì thôi.
Trong bóng tối, Mị đứng im lặng, như không biết mình đang bị trói. Hơi rượu còn nồng nàn, Mị vẫn nghe tiếng sáo đưa Mị theo những cuộc chơi, những đám chơi. “Em không yêu, quả pao rơi rồi. Em yêu người nào, em bắt pao nào…” Mị vùng bước đi. Nhưng tay chân đau không cựa được. Mị không nghe tiếng sáo nữa. Chỉ còn nghe tiếng chân ngựa đạp vào vách. Ngựa vẫn đứng yên, gãi chân, nhai cỏ. Mị thổn thức nghĩ mình không bằng con ngựa”.
[Trích Vợ chồng A Phủ - Tô Hoài]
Lời giải chi tiết
PHẦN I: ĐỌC HIỂU
Câu 1:
- Phương thức biểu đạt chính: nghị luận
Câu 2:
- Bởi lẽ, thành đạt trong nghề nghiệp chỉ là một phương diện, một phần của cuộc sống. Con người ngoài nghề nghiệp còn quan tâm, phấn đấu trong nhiều lĩnh vực khác. Và thành công trong nghề nghiệp không phải là tất cả đối với mỗi con người.
Câu 3:
- Nếu đồng tình cần lập luận theo hướng: Cuộc sống không bao giờ đơn giản, một chiều, mà nó là hành trình của những niềm vui, nỗi buồn, thành công và thất bại. Có những việc bản thân đã nỗ lực nhưng vẫn không thể đạt được như bản thân mong muốn. Vì vậy, mỗi người hãy chủ động trước biến động của cuộc đời.
- Nếu phản đối, cần lập luận theo hướng: Có rất nhiều thử thách trong cuộc sống của con người, tuy nhiên bằng ý chí, nghị lực và niềm tin, con người có thể vượt qua mọi trở ngại. Vì thế, đừng bao giờ đánh mất niềm tin vào cuộc sống. Hãy sống lạc quan và tích cực. Thành công và hạnh phúc sẽ đến với những con người sống có ước mơ, và luôn suy nghĩ, hành động tích cực.
- Nếu vừa đồng tình, vừa phản đối, học sinh có thể kết hợp hai hướng lập luận trên hoặc theo hướng khác nhưng phải chặt chẽ, thuyết phục, không trái với đạo đức và pháp luật.
Câu 4: Tham khảo một số thông điệp sau:
- Hãy biết vượt qua những khó khăn, thử thách trong cuộc sống.
- Không nên tuyệt đối hóa sự thành đạt trong nghề nghiệp
- Biết cách chịu đựng, chấp nhận sự thất bại.
PHẦN II: LÀM VĂN
Cảm nhận về nhân vật Mị qua hai đoạn trích:
Đoạn thứ nhất:
- Vị trí: Thuộc nửa đầu của đoạn trích trong sách giáo khoa. Sau ý định tìm lá ngón tự tử không thành vì thương cha, Mị cam chịu trở về nhà thống lý Pá Tra và chôn vùi tuổi xuân của mình trong địa ngục trần gian đó.
- Nội dung:
+ Hoàn cảnh sống tăm tối, bế tắc, tù túng.
+ Tê liệt về cảm xúc, mất dần ý thức về cuộc sống
=> Tố cáo tội ác của bọn địa chủ phong kiến miền núi.
Đoạn thứ hai:
- Vị trí: Thuộc nửa đầu đoạn trích trong sách giáo khoa
- Hoàn cảnh dẫn đến sự thay đổi trong tâm trạng nhân vật ở đoạn văn thứ hai:
+ Thiên nhiên mùa xuân rực rỡ, tươi đẹp
+ Cuộc sống sinh hoạt vui tươi
+ Tiếng sáo gọi bạn tình
=> Tất cả đã khiến Mị - con người sống tê liệt về ý thức, tinh thần trở lại với những khát vọng sống mãnh liệt.
- A Sử dập tắt sức sống vừa mới trỗi dậy trong lòng Mị, hắn trói Mị trong buồng tối
- Tâm trạng của Mị:
+ Cảm giác nuối tiếc quá khứ và khát vọng sống, khát vọng hạnh phúc từ đó dẫn đến hành động Mị vùng bước đi khi bị trói.
+ Chính hành động vùng bước đi “nhưng tay chân đau không cựa được” – đưa Mị trở về với thực tại, với hiện thực phũ phàng “chỉ còn nghe tiếng chân ngựa đạp vào vách… và Mị thổn thức nghĩ mình không bằng con ngựa".
* Đánh giá về nhân vật qua hai đoạn trích:
- Hai đoạn văn đã khắc họa nhân vật Mị ở hai thời điểm khác nhau trong cuộc đời làm dâu nhà thống lý Pá Tra. Từ đoạn thứ nhất đến đoạn thứ hai là những vận động thay đổi âm thầm những mãnh liệt trong Mị. [Từ trạng thái tê liệt cảm xúc đến cảm giác tiếc nuối quá khứ; từ trạng thái tê liệt về ý thức đến những khát khao về hạnh phúc; từ mất ý niệm về thời gian nay nhận thức rõ sự đối lập gay gắt giữa quá khứ, thực tại, nhất là cảm nhận về thực tại đau thương.
- Sức sống tiềm tàng mãnh liệt bất chấp hoàn cảnh khắc nghiệt
- Nghệ thuật miêu tả diễn biến nội tâm phức tạp, điểm nhìn trần thuật chuyển dần vào nhân vật, chi tiết nghệ thuật đặc sắc mang tính biểu tượng.
Loigiaihay.com