Các chất dinh dưỡng có con đường hấp thu giống nhau là: *
|
Cây hấp thu chất dinh dưỡng ở dạng các loại muối khoáng, ion hòa tan trong nước vận chuyển lên lá để tổng hợp các chất hữu cơ, tạo năng lượng. Có các hình thức hấp thu, vận chuyển các chất dinh dưỡng nào? Các yếu tố ảnh hưởng tới quá trình hấp thu chất dinh dưỡng? Bài viết này, Sumo Nhật Việt sẽ gửi đến độc giả nội dung về quá trình hấp thu và vận chuyển chất dinh dưỡng trong cây trồng. Show
1. Cơ chế hấp thụ và vận chuyển chất dinh dưỡng qua đường rễRễ cây là cơ quan hút nước và các chất dinh dưỡng của thực vật trên cạn. Nhờ lông hút mà nước, muối khoáng được vận chuyển từ đất qua vỏ tới mạch gỗ và đi lên các bộ phận của cây.Rễ hút các chất dinh dưỡng theo hai hình thức: 1.1 Cơ chế hút chất dinh dưỡng bị độngHút bị động là hình thức hấp thu chất dinh dưỡng nhờ sự khuếch tán các chất do chênh lệch nồng độ. Chất từ nơi có nồng độ cao di chuyển đến nơi có nồng độ thấp mà không cần tiêu hao năng lượng. Cơ chế hút khoáng thụ động này không có tính chọn lọc.Không phụ thuộc vào hoạt động sinh lý của cây.
1.2 Cơ chế hút chất dinh dưỡng chủ độngHút thụ động là hình thức chất dịch chuyển từ nơi có nồng độ thấp đến nơi có nồng độ cao và cần sự tiêu hao năng lượng để thực hiện quá trình.Phần lớn các chất dinh dưỡng đưa vào cơ thể thực vật qua hình thức này. Quá trình hấp thu chất dinh dưỡng của cây có liên quan tới quá trình hô hấp của rễ. Điều kiện cần thiết cho quá trình hấp thu chất dinh dưỡng là quá trình hô hấp. Sự hút nito từ gốc nitrat với sự đào thải CO2 và các sản phẩm của quá trình hô hấp, trao đổi các anion và cation luôn được đảm bảo một cách liên tục. Quá trình hấp thu chủ động giúp cây có thể hút các chất dinh dưỡng với hàm lượng thấp hơn từ đất vào rễ. Màng tế bào bán thấm, không cho các ion từ trong tế bào đi ra ngoài. Quá trình này được diễn ra khi xuất hiện một loại chất mang trên bề mặt màng, chúng có thể tương tác với các ion bên ngoài màng, vừa vận chuyển chúng qua màng. Phức hệ chất mang – ion sau khi xâm nhập vào trong màng được phá hủy, giải phóng ion và chất mang lại quay lại mang tế bào. Các chất dinh dưỡng khi được rễ hấp thụ từ đất, được chuyển hóa ít nhiều tại bộ rễ, tạo thành các sản phẩm trung gian, đồng hóa. Hình thành hai dòng vận chuyển ở rễ, là dòng đi lên thân lá và dòng từ lá xuống rễ. Dòng đi lên chủ yếu là vận chuyển các chất để lá cây tổng hợp, dự trữ vào hoa, quả. Dòng đi xuống là các chất được lá cây đồng hóa, xuống tích trữ ở hạt, củ và bộ rễ. 2. Cơ chế hấp thụ chất dinh dưỡng qua đường láTrên bề mặt lá có các lỗ khí khổng. Là các lỗ cực nhỏ, giúp cây thoát hơi nước, cân bằng nhiệt độ trong cây, mở để CO2 đi vào bên trong tham gia cho quá trình quang hợp. Các chất khí như SO2, NO2, NH3 cũng có thể đi vào lá qua khí khổng, cũng được cây đồng hóa trở thành chất hữu cơ. Hàng ngày cây có thể hấp thụ qua lá 100-450g/ha NH3. Một số ion còn thẩm thấu trực tiếp qua lớp biểu bì lá, con đường này phụ thuộc vào nhiều cấu tạo của lá cây, tầng cutin…Quá trình hút ion vào ban đêm thường hoạt động và diễn ra mạnh hơn do khí khổng mở. Lá già hấp thu kém hơn các lá còn non. 3. Sự hấp thu chất dinh dưỡng chịu sự ảnh hưởng của yếu tố nào?Quá trình hấp thu dinh dưỡng của cây trồng chịu ảnh hưởng của nhiều các yếu tố khác nhau. Từ bên trong cây trồng và từ môi trường ngoài. 3.1 Tình trạng sức khỏe của cây trồng– Cây trồng khỏe, phát triển mạnh thì nhu cầu về dinh dưỡng càng cao. Rễ cây cần tăng cường hấp thu và vận chuyển các chất lên để phát triển. Nếu cây yếu ớt, phát triển chậm, bị sâu bệnh thì quá trình hấp thu chất dinh dưỡng cũng kém. – Quá trình quang hợp, hô hấp, trao đổi chất càng mạnh thì hấp thu dinh dưỡng càng mạnh. Bởi nguồn nguyên liệu của bộ máy hô hấp, quang hợp là nước, các chất khoáng đưa từ rễ lên. – Cây ở thời kỳ sinh trưởng mạnh, ra hoa, kết trái nhu cầu về dinh dưỡng. Khả năng hấp thu mạnh hơn ở các thời kỳ cuối, khi cây đã già yếu. 3.2 Hàm lượng chất dinh dưỡng trong đất, phân bónCây lấy dinh dưỡng từ đất và phân bón. Khi bón phân vào đất, ở nồng độ thích hợp, mức hấp thụ của cây sẽ dễ dàng hơn, cây hấp thụ được nhiều hơn. Ở nồng độ cao, cây hấp thụ quá nhiều.Đặc biệt là theo cơ chế thụ động.Các chất dịch chuyển ồ ạt vào cây, sẽ làm cây ngộ độc, cháy lá, thối rễ. Còn khi ở nồng độ quá thấp, làm cây khó khăn trong việc hấp thu từ đất. Nồng độ của các chất dinh dưỡng còn ảnh hưởng qua lại với nhau. Có một số nguyên tố mà khi có mặt nguyên tố này ở nồng độ cao sẽ làm ức chết việc hấp thu nguyên tố kia. Ví dụ: Khi có mặt Kali ở nồng độ cao, cây sẽ hấp thụ nhiều kali, gây cản trở việc hấp thụ canxi vào, dẫn đến thiếu canxi cây phát triển yếu ớt, dễ gãy, dễ bị sâu bệnh tấn công. Một số nguyên tố có quan hệ hỗ trợ lẫn nhau, là khi có mặt nguyên tố này sẽ tăng khả năng hấp thu nguyên tố khác. Ví dụ, có mặt Kali sẽ làm tăng khả năng hút ion NO3–… Ngoài ra, các chất dinh dưỡng từ đất hay từ phân bón thường ở dạng khó tiêu, để cây hấp thụ được dễ dàng cần một số loại vi sinh vật đất phân giải, hòa tan, các phản ứng hóa học xảy ra. Một số chất còn bị keo đất giữ lại, làm cây khó hấp thụ. Cần bổ sung thêm vào đất các loại chất hữu cơ, thường là từ các loại phân bón hữu cơ, phân bón hữu cơ vi sinh, phân vi sinh có thể tăng cường hệ vi sinh vật phân giả, chuyển hóa thành dạng dễ hấp thụ hơn cho cây trồng. Đồng thời, cung cấp nguồn dinh dưỡng dễ tiêu, cây có thể hấp thu, chuyển hóa luôn. Yếu tố môi trườngCác yếu tố về nhiệt độ, ánh sáng, lượng mưa, độ ẩm,…đều có ảnh hưởng tới quá trình hút, hấp thu chất dinh dưỡng. Điều kiện thích hợp sẽ làm quá trình diễn ra thuận lợi hơn. Khi trời quá nóng, làm sự mất nước của cây diễn ra liên tục, cây không đủ lượng nước để hòa tan các chất khoáng, khiến quá trình hấp thu vận chuyển từ rễ lên khó khăn. Ngược lại, khi điều kiện ngập lụt, úng nước, trong điều kiện yếm khí, hô hấp giảm cũng khiến quá trình hút chất dinh dưỡng kém. Các yếu tố như độ pH:Môi trường kiềm hút các cation mạnh hơn, còn môi trường axit hút anion nhiều hơn cation. pH còn ảnh hưởng tới khả năng hòa tan, dạng tồn tại của các nguyên tố dinh dưỡng, hoạt động phân giải của các loại vi sinh vật trong đất. Làm thế nào để có được nguồn phân bón dinh dưỡng tối ưu cho cây trồng Công ty cổ phần SUMO NHẬT VIỆT trân trọng gửi đến quý khách hàng MEN Ủ PHÂN HỮU CƠ SUMO hiệu quả nhanh – tiết kiệm chi phí. Liên hệ mua chế phẩm sinh họcCông ty Cổ phần SUMO NHẬT VIỆT Hotline: 0962 567 869 Website: https://sumonhatviet.com Email: Địa chỉ: số 39, ngõ 189/61 Hoàng Hoa Thám, phường Ngọc Hà, quận Ba Đình, TP Hà Nội. Chất dinh dưỡng đa lượng là một nhóm các chất dinh dưỡng cung cấp cho cơ thể năng lượng và các thành phần cần thiết để duy trì cấu trúc và chức năng của nó. Cùng tìm hiểu chi tiết về loại chất dinh dưỡng này là gì và phân biệt nó với chất dinh dưỡng vi lượng. Khái niệm chất dinh dưỡng đa lượngCơ thể của chúng ta cần một lượng đầy đủ các chất dinh dưỡng để thực hiện các chức năng như tăng trưởng, sửa chữa và bảo vệ chống lại các vi khuẩn gây bệnh. Có 2 loại chất dinh dưỡng khác nhau là chất dinh dưỡng đa lượng và chất dinh dưỡng vi lượng. Trong khi cơ thể chỉ cần một số lượng ít chất dinh dưỡng vi lượng (vi chất dinh dưỡng) thì yêu cầu từ các chất dinh dưỡng đa lượng lại lớn hơn rất nhiều.  Chất dinh dưỡng đa lượng là gì? Đây là một nhóm các chất dinh dưỡng mà cơ thể cần một lượng lớn, chúng có vai trò cung cấp cho cơ thể con người năng lượng và các thành phần cần thiết khác để duy trì cấu trúc và hoạt động của các chức năng. Carbs, protein, chất béo là những chất chính thuộc nhóm chất dinh dưỡng đa lượng. Các chất dinh dưỡng đa lượng cũng chứa năng lượng dưới dạng calo. Carbs là nguồn năng lượng chính. Hàm lượng calo của mỗi chất dinh dưỡng đa lượng theo số liệu Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ (US Department of Agriculture) công bố là:
Chất dinh dưỡng đa lượng bao gồm những gì?Chất dinh dưỡng đa lượng bao gồm 3 loại chính, mỗi loại đều có những vai trò cụ thể giúp cơ thể hoạt động bình thường. Chất dinh dưỡng đa lượng CarbsCarbohydrate (carbs) là chất dinh dưỡng quan trọng thuộc nhóm dinh dưỡng đa lượng, bao gồm tinh bột, đường và chất xơ. Chất dinh dưỡng đa lượng carbs là gì?Carbohydrate là một loại chất dinh dưỡng đa lượng được tìm thấy trong nhiều loại thực phẩm và đồ uống. Hầu hết carbs xuất hiện tự nhiên trong thực phẩm có nguồn gốc thực vật, chẳng hạn như ngũ cốc. Các nhà sản xuất thực phẩm cũng thêm carbs vào thực phẩm chế biến dưới dạng tinh bột hoặc đường thêm vào. Loại chất dinh dưỡng này được chia thành 2 loại, bao gồm carbs đơn giản và carbs phức tạp.
Một số chức năng chính của carbohydrate là:
Cơ thể hấp thu carbs như thế nào?Trước khi cơ thể sử dụng thức ăn, chúng đã được chia nhỏ thành các thành phần dinh dưỡng cơ bản. Lúc này, hệ tiêu hóa hoạt động giống như một bộ xử lý thức ăn khổng lồ. Trong quá trình tiêu hóa, tinh bột và đường được phân hủy cả về cơ học (nhai) và hóa học (bởi các enzym) thành các đơn vị glucose, fructozo, hấp thụ vào máu và vận chuyển để sử dụng làm năng lượng cho cơ thể hoạt động. Quá trình tiêu hóa tinh bột thành các phân tử glucose bắt đầu ở miệng, nhưng chủ yếu diễn ra ở ruột non nhờ hoạt động của các enzym cụ thể tiết ra từ tuyến tụy, ví dụ như α-amylase và α-glucosidase. Các sản phẩm cuối cùng của quá trình tiêu hóa đường và tinh bột là các đường đơn, fructose và galactose. Glucose, fructose và galactose được hấp thụ qua màng của ruột non và vận chuyển đến gan hoặc được phân phối đến các phần còn lại của cơ thể. Thực tế, có rất nhiều yếu tố ảnh hưởng đến quá trình hấp thụ carbs của cơ thể như:
Lượng carbs cơ thể cần mỗi ngàyTheo khuyến cáo từ Mỹ, lượng carbs nên chiếm từ 45-65% tổng lượng calo hàng ngày. Vì vậy, nếu một ngày cơ thể bạn cần 2.000 calo thì 900-1300 calo nên đến từ carbs (tương ứng với khoảng 225-325g carbs mỗi ngày). Các thực phẩm giàu carbsCác nguồn cung cấp carbs bao gồm:
Chất dinh dưỡng đa lượng ProteinChất dinh dưỡng protein cũng là chất dinh dưỡng chính trong nhóm chất dinh dưỡng đa lượng, đóng vai trò quan trọng trong hoạt động sống của cơ thể. Protein là gì?Protein (đạm) được tìm thấy khắp cơ thể từ trong cơ, xương, da, tóc… Protein được tạo ra từ hơn 20 khối xây dựng cơ bản được gọi là axit amin. Protein có 4 chức năng chính, bao gồm:
Cách cơ thể hấp thụ proteinChất dinh dưỡng đa lượng protein được hấp thụ như thế nào? Sự hấp thụ protein cũng diễn ra trong ruột non của bạn, nơi chứa các vi nhung mao, giúp tăng diện tích bề mặt hấp thụ của ruột non. Điều này cho phép cơ thể hấp thụ tối đa các axit amin và các chất dinh dưỡng khác. Lượng protein cơ thể cần mỗi ngàyTùy thuộc vào cân nặng và nhóm tuổi mà lượng protein khuyến cáo nên bổ sung vào chế độ ăn của mỗi người sẽ khác nhau.
Nếu cơ thể bạn đang gặp tình trạng thừa cân thì lượng protein đưa vào cơ thể cần tính toán cẩn thận. Để có lời khuyên chính xác và duy trì vóc dáng, bạn nên tham khảo ý kiến tư vấn trực tiếp từ chuyên gia. Thực phẩm giàu protein bạn nên bổ sung vào chế độ ănCác thực phẩm cung cấp protein rất đa dạng, bạn có thể dễ dàng thêm vào chế độ dinh dưỡng hàng ngày như:
Xem thêm: Các nhóm chất dinh dưỡng quan trọng giúp cơ thể đủ chất, khỏe mạnh, giảm nguy cơ bệnh tật Chất béo – chất dinh dưỡng đa lượng không thể thiếuChất béo là 1 trong 3 nhóm chất dinh dưỡng đa lượng chính cung cấp cho cơ thể, có đơn vị cấu tạo cơ bản là các axit béo (no hoặc không no). Chất béo là gì?Chất béo thuộc nhóm cung cấp năng lượng, là một dạng lipid bao gồm nhóm các hợp chất hòa tan trong các dung môi hữu cơ, thường không hòa tan trong nước và nhẹ hơn nước. Một số vai trò chính của chất béo với cơ thể là:
Cơ thể hấp thu chất béo ra sao?Quá trình tiêu hóa chất dinh dưỡng đa lượng lipid diễn ra tuần tự từ miệng – dạ dày – ruột non. Ở khoang miệng, quá trình tiêu hóa chất béo diễn ra khá chậm, chủ yếu thông qua quá trình tiêu hóa hóa học bằng enzym lipase. Chỉ có một ít chất béo được tiêu hóa ở dạ dày, quá trình tiêu hóa chủ yếu diễn ra ở ruột non. Lúc này, chúng được biến đổi cho đến khi trở thành các đơn vị axit béo riêng lẻ. Lượng chất béo khuyến nghị nạp vào cơ thểCơ thể mỗi người có nhu cầu hàm lượng chất béo khác nhau. Với người trưởng thành, 20-35% tổng lượng calo cơ thể cần đến từ chất béo (44-77g chất béo/ ngày nếu cơ thể cần 2.000 calo mỗi ngày). Có những loại chất béo tốt chúng ta nên tăng cường nhưng cũng có những chất béo “xấu” chúng ta cần hạn chế hay loại bỏ chúng khỏi chế độ ăn:
Những thực phẩm giàu chất béoCác nguồn thực phẩm giàu chất béo dinh dưỡng đa lượng khá phong phú. Nếu muốn tăng cường chất béo khỏe mạnh cho cơ thể, bạn đừng bỏ qua một vài thực phẩm dưới đây nhé:
Xem thêm: Chất béo là gì? Cách phân biệt chất béo có lợi hay có hại trong thực phẩm hằng ngày Nước – Chất dinh dưỡng đa lượng không sinh caloNước cũng được xếp vào nhóm chất dinh dưỡng đa lượng cơ thể cần mỗi ngày với số lượng lớn. Trung bình một ngày, nam giới cần khoảng 3.7 lít chất lỏng và nữ giới cần khoảng 2.7 lít. Chất lỏng ở đây được xác định bao gồm từ nước, đồ uống và các thực phẩm. Khoảng 20% lượng chất lỏng hàng ngày đến từ thức ăn và còn lại đến từ đồ uống. Thực tế, lượng nước cần mỗi ngày phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố như nhiệt độ, sự vận động của cơ thể, môi trường sống và làm việc… Dù là chất dinh dưỡng đa lượng không sinh calo nhưng nước lại có vai trò đặc biệt quan trọng, đảm bảo hoạt động khỏe mạnh của cơ thể như vận chuyển dinh dưỡng, cung cấp oxy cần thiết cho tế bào, cung cấp khoáng chất… Phân bổ các chất dinh dưỡng đa lượng như thế nào trong thực đơn?Mỗi chất dinh dưỡng đa lượng đều vô cùng quan trọng, giúp tối ưu hóa các hoạt động của cơ thể. Điều quan trọng bạn cần chú ý là nên xây dựng chế độ ăn cân bằng, đảm bảo đủ carbs, protein và chất béo từ nhiều nguồn thực phẩm khác nhau. Tùy từng nhu cầu cá nhân khác nhau dựa trên mức độ hoạt động, độ tuổi mà bạn có thể cân nhắc lượng chất dinh dưỡng đa lượng nạp vào cơ thể mỗi ngày. Theo hướng dẫn về chế độ ăn uống của Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ (USDA) khuyến nghị hàm lượng từng loại chất dinh dưỡng đa lượng cung cấp cho cơ thể là:
Dưới đây là bảng lượng nhu cầu calo từng nhóm tuổi theo khuyến nghị từ văn phòng Phòng chống dịch bệnh và nâng cao sức khỏe Mỹ (ODPHP) để bạn tham khảo:
Chất dinh dưỡng đa lượng và chất dinh dưỡng vi lượng có gì khác nhau?Đều là những chất dinh dưỡng cần thiết cho hoạt động bình thường của các tế bào trong cơ thể nhưng chất dinh dưỡng đa lượng và vi lượng lại có những điểm khác biệt nhất định. Hiểu đúng chất dinh dưỡng đa lượng và chất dinh dưỡng vi lượng có gì khác nhau sẽ giúp bạn biết sắp xếp các nhóm thực phẩm cần thiết, giúp duy trì chế độ ăn uống cân bằng mỗi ngày. Dưới đây là bảng tổng hợp chi tiết sự khác biệt của chất dinh dưỡng đa lượng và vi lượng:
Chất dinh dưỡng đa lượng rất quan trọng và cũng dễ dàng bổ sung vào thực đơn dinh dưỡng hàng ngày. Để xây dựng chế độ ăn uống cân bằng, đủ chất, bạn đừng quên thêm chúng vào từng bữa ăn cho mình và gia đình nhé. Chúc bạn sức khỏe và đừng quên đón đọc nhiều thông tin hữu ích khác trên website của Monkey! |
