Cột mốc biên giới Việt Nam - Lào - Campuchia được khởi công ngày 29/11/2007, khánh thành ngày 18/01/2008 và được ký tại Hiệp ước xác định giao điểm đường biên giới giữa nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Vương quốc Campuchia và nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào ngày 26/8/2008 tại Hà Nội. Đây là một minh chứng về sự hoà bình và tình hữu nghị anh em của 3 nước Đông Dương.
Trong tâm thức người Việt Nam, biên giới là một nơi linh thiêng, ngoài ranh giới pháp lý về lãnh thổ, nơi đó lưu lại chứng tích, công lao dựng nước và giữ nước của tổ tiên, đặc biệt nơi đây - Vùng tam biên, cột mốc biên giới Việt Nam - Lào - Campuchia, nơi tiếng gà gáy 3 nước cùng nghe, nơi mà với 120 bậc tam cấp và 100 bước chân chúng ta có thể đi vòng qua 3 nước.
Vị trí cột mốc nằm ở độ cao 1.086m, phía Việt Nam là tỉnh Kon Tum, phía Lào là tỉnh Attapư, phía Campuchia là tỉnh Ratanakiri, cách cửa khẩu quốc tế Bờ Y 10km, cách thành phố Kon Tum 90km.
Từ một vùng đất hoang vu lồng lộng gió ngàn, núi tiếp núi, đồi tiếp đồi, nay đã có những công trình mọc lên làm cho vùng đất này khởi sắc, ghi nhận sự phát triển về kinh tế của Kon Tum nói riêng và cả nước nói chung. Chúng ta có một cái nhìn khác về vùng đất này trong tương lai, đó là sự phát triển bền vững về quốc phòng, ổn định về kinh tế. Cũng từ đây, tình hữu nghị 3 nước Việt Nam - Lào - Campuchia sẽ mỗi ngày thắt chặt hơn nữa về mọi mặt.
Ngoài ý nghĩa về kinh tế, mỗi địa danh ở đây đều mang một huyền thoại thiêng liêng và huyền bí. Chỉ có 4km đường chim bay nhưng phải vượt qua những con đường quanh co khúc khuỷu gần 10km mới đến được cột mốc. Trên đường đi ngang qua vùng đất có nhiều truyền thuyết của người KDoong như tảng đá Mô Yang [đá trời] với truyền thuyết về 7 cô gái và vị vua Hổ; thác Đon Chor, lãng mạng hơn ta có thể gọi là thác Đón chờ, cùng nhiều thắng cảnh và truyền thuyết khác.
Ngày 28/12/2012, UBND tỉnh Kon Tum đã có Quyết định số 1240/QĐ-UBND phê duyệt Đề án khai thác du lịch khu vực cột mốc quốc giới chung 3 nước Việt Nam - Lào - Campuchia với mục tiêu là: khai thác tiềm năng lợi thế vị trí cột mốc quốc giới chung 3 nước để hình thành và phát triển du lịch trên địa bàn huyện Ngọc Hồi theo quy hoạch phát triển du lịch của tỉnh, góp phần thúc đẩy nền kinh tế hàng hoá và chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng tăng dần nhóm ngành dịch vụ, du lịch. Phát triển du lịch nhằm đóng góp tích cực vào quá trình thực hiện các chỉ tiêu phát triển kinh tế - xã hội của huyện Ngọc Hồi nói riêng và trên địa bàn tỉnh nói chung, góp phần quan trọng vào việc xoá đói giảm nghèo, giữ vững quốc phòng an ninh biên giới, trật tự an toàn xã hội. Theo đó, phấn đấu năm 2025 huyện Ngọc Hồi đón khoảng: 65.000-80.000 lượt khách, trong đó khách trong nước 55.000-60.000 lượt, khách quốc tế 10.000-20.000 lượt và lượng khách đến cột mốc quốc giới chung 3 nước đạt khoảng 90% trên tổng số lượng khách du lịch đến Ngọc Hồi - tương đương khoảng 58.500-72.000 lượt khách.
Để đạt được mục tiêu trên, ngành du lịch Kon Tum chú trọng phát triển các điểm, tuyến du lịch, tuor du lịch đồng bộ, hài hoà trên diện tích đất của 3 quốc gia xung quanh khu vực cột mốc quốc giới chung 3 nước. Kết nối du lịch khu vực cột mốc 3 biên với các điểm, tuyến du lịch, tuor du lịch của các địa phương trong tam giác phát triển Việt Nam - Lào - Campuchia. Đồng thời phát triển các loại hình du lịch như: du lịch văn hoá các làng đồng bào dân tộc thiểu số; du lịch sinh thái; du lịch tham quan các di tích lịch sử cách mạng; du lịch tổng hợp [tham quan, mua sắm...]; du lịch Caravan và du lịch Mice.
Hiện nay, huyện Ngọc Hồi đã từng bước đầu tư cơ sở vật chất phục vụ cho phát triển kinh tế - xã hội nói chung và lĩnh vực du lịch nói riêng như: giao thông, thuỷ lợi, thông tin liên lạc, điện, nước, khách sạn, nhà hàng... Riêng cơ sở vật chất phục vụ du lịch từng bước phát triển cả về quy mô và chất lượng, đáp ứng yêu cầu phục vụ khách du lịch. Tổng số khách sạn, nhà hàng tăng nhanh, chất lượng phòng lưu trú đang từng bước được nâng cao, số khách sạn được phân hạng từ 1-2 sao ngày càng tăng [đặc biệt có khách sạn BMC đạt tiêu chuẩn 4 sao]. Số cơ sở kinh doanh thương mại, dịch vụ, khách sạn, nhà hàng tăng từ 372 cơ sở năm 2005 lên trên 1.000 cơ sở năm 2015.
Với tiềm năng và lợi thế của vị trí là ngã ba Đông Dương, hy vọng khu vực cột mốc quốc giới chung 3 nước Việt Nam - Lào - Campuchia sẽ là điểm du lịch đầy tiềm năng trong tương lai. Sự phát triển của vùng đất này sẽ thúc đẩy quá trình hợp tác giao lưu quốc tế trong tam giác phát triển 3 nước Việt Nam - Lào - Campuchia.
Lê Văn Quyền
Trong thông điệp, Thủ tướng Samdech Techo Hun Sen nêu rõ, tiền thân của CPP là Đảng Nhân dân Cách mạng Khmer, có nguồn gốc từ phong trào kháng chiến yêu nước của nhân dân Campuchia, chống lại thực dân vì độc lập dân tộc.
Là chính đảng của dân, do dân và vì dân, Đảng luôn kiên định mục tiêu và lý tưởng của mình, đứng về phía nhân dân, đồng cam cộng khổ trong mọi hoàn cảnh, vượt qua mọi trở ngại, sẵn sàng hy sinh vì một nước Campuchia độc lập, hòa bình, tự do, dân chủ, trung lập và tiến bộ xã hội.
Chủ tịch CPP nhấn mạnh, Đảng đã lãnh đạo nhân dân anh dũng chiến đấu, chống ngoại xâm, giải phóng dân tộc, đánh đổ chế độ diệt chủng Pol Pot, hồi sinh dân tộc, chấm dứt thời kỳ đen tối nhất của đất nước Campuchia và mở ra một trang sử mới, xây dựng lại đất nước trên con đường hòa bình, hòa hợp dân tộc, dân chủ và phát triển.
Theo Thủ tướng Samdech Techo Hun Sen, cách đây 42 năm, sau chiến thắng chế độ diệt chủng Pol Pot, ngày 7/1/1979, Đảng Nhân dân Campuchia đã lãnh đạo đất nước đạt được những thành tựu to lớn trong sự nghiệp bảo vệ sự hồi sinh của người dân, chống lại âm mưu quay trở lại của chế độ diệt chủng, khôi phục và xây dựng lại đất nước, thiết lập nền hòa bình hoàn toàn cho dân tộc từ cuối năm 1998 thông qua chính sách “Thắng - Thắng”.
Trong thông điệp nhân kỷ niệm 70 năm Ngày thành lập CPP, Samdech Techo Hun Sen cũng bày tỏ tin tưởng, với sự tham gia tích cực của toàn thể nhân dân, đất nước Campuchia nhất định sẽ giành thắng lợi trong cuộc chiến chống dịch Covid-19.
Được biết, dưới sự lãnh đạo của CPP cầm quyền do Thủ tướng Hun Sen đứng đầu, thời gian qua, Vương quốc Campuchia đã đạt được nhiều thành tựu trên các lĩnh vực kinh tế, thương mại, ổn đinh chính trị, trật tự, an toàn xã hội. Trong đó, tăng trưởng kinh tế luôn đạt ở mức cao liên tục trong hơn một thập kỷ vừa qua.
Năm 2020, kim ngạch xuất, nhập khẩu của Campuchia đạt hơn 35,8 tỷ USD, tăng 2,54% so với năm 2019, trong đó, xuất khẩu tăng 16,72% và nhập khẩu giảm 7,84%. Theo dự báo của Ngân hàng Thế giới, dù tiếp tục chịu ảnh hưởng của đại dịch Covid 19, nền kinh tế Campuchia đang có những dấu hiệu khởi sắc, dự kiến sẽ phục hồi từng bước và đạt mức tăng trưởng khoảng 4% trong năm nay.
Hơn một năm qua, kể từ khi phát hiện ca nhiễm Covid-19 đầu tiên vào cuối tháng 1/2020, Chính phủ Campuchia đã sớm đề ra giải pháp hỗ trợ những gia đình có hoàn cảnh khó khăn, những người dễ bị tổn thương do đại dịch, đồng thời đặt mục tiêu tiêm vaccine trên diện rộng để sớm đạt được miễn dịch cộng đồng.
Theo Bộ Kinh tế và Tài chính Campuchia, từ tháng 6/2020 đến nay, Chính phủ quốc gia Đông Nam Á này đã dành khoảng 350 triệu USD cho Chương trình trợ giúp các gia đình nghèo và nhóm người dễ bị tổn thương do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19. Bên cạnh đó, đất nước dân số gần 16 triệu người cũng chi 170 triệu USD để mua vaccine ngừa Covid-19 cho khoảng 10 triệu người từ 18 tuổi trở lên.
Sáng 28/6, Bộ Y tế Campuchia vừa tiếp nhận thêm một triệu liều vaccine Sinovac mua của Trung Quốc, qua đó nâng tổng số các loại vaccine tiếp nhận từ tháng 2/2021 đến nay lên hơn 11 triệu liều. Dự kiến, nước này sẽ mua thêm chín triệu liều vaccine của Trung Quốc trong tháng 7, 8 tới.
Theo số liệu thống kê, tính đến 27/6, Bộ Y tế và Bộ Quốc phòng Campuchia đã tiêm vaccine cho 3.955.033 dân thường và quân nhân, trong đó có cả người nước ngoài đang sinh sống và làm việc tại đây.
Chiến dịch tiêm vaccine trên diện rộng, hướng tới mục tiêu đạt miễn dịch cộng đồng vào cuối năm nay hoặc chậm nhất là vào quý 1/2022 của Chính phủ Hoàng gia Campuchia càng được đẩy mạnh, khi số ca lây nhiễm Covid-19 trong cộng đồng đang có chiều hướng tăng trở lại.
Trong 24 giờ qua, Bộ Y tế phát hiện thêm 883 ca nhiễm Covid-19 mới, 607 bệnh nhân hồi phục và 16 trường hợp tử vong. Đến nay, Campuchia xác nhận phát hiện tổng cộng 48.532 trường hợp nhiễm Covid-19, trong đó có 42.764 người đã khỏi bệnh và 556 bệnh nhân tử vong.
NGUYỄN HIỆP [Phóng viên Báo Nhân Dân thường trú tại Campuchia]
40 năm hậu Khmer Đỏ: Dân Campuchia nghĩ gì về Việt Nam?
Nguồn hình ảnh, Getty Images
Chụp lại hình ảnh,
Người dân Campuchia vẫy tay chào binh lính Việt Nam rời Campuchia vào tháng 9/1989, kết thúc 11 năm Việt Nam đóng quân ở đất nước này.
Ngày 7/1 hàng năm được kỷ niệm là ngày Toàn thắng nhân ngày Campuchia giải phóng khỏi chế độ Khmer đỏ.
Và năm nay, Thủ tướng Samdech Hunsen đã có bài phát biểu dài, nhấn mạnh: "Đây là ngày sinh thứ hai của đất nước."
Tuy nhiên, với nhiều người dân Campuchia, ngày 7/1/1979 cũng là ngày đánh dấu "kỷ nguyên lệ thuộc của Campuchia vào người Việt".
VN giải phóng Campuchia để lập nhà nước thân Hà Nội
Tờ báo New York Times vào 1988 ghi nhận rằng, các nước Mỹ, Trung Quốc, và nhiều nước phương Tây khác đều biết đến tội ác này và họ đã không làm gì, thậm chí còn hỗ trợ Pol Pot súng ống, đạn dược, vũ khí, lương thực, và ủng hộ đại diện Khmer đỏ trên trường quốc tế.
Việt Nam - và duy nhất Việt Nam, tờ báo này nhấn mạnh - là lực lượng duy nhất đẩy Pol Pot ra khỏi Campuchia và chấm dứt nạn diệt chủng.
Tuy nhiên, phần lớn sử gia thế giới đồng ý rằng việc quân đội Việt Nam tiến vào giải phóng Phnom Penh không phải nhằm mục đích nhân đạo, thay vào đó, là để lập nên một nhà nước "thân" với Việt Nam [thay cho Khmer Đỏ] sẽ hoàn toàn có lợi cho an ninh Việt Nam.
Với nhiều người Campuchia, 10 năm Việt Nam đóng quân tại Campuchia là khoảng thời gian Việt Nam "xâm lấn" Campuchia với tham vọng bá chủ Đông Dương.
"Giống như nhà hàng xóm của bạn bị dột. Bạn sang giúp, giúp xong rồi về chứ chớ ở lại lâu quá thì…," một người dân Campuchia nói.
Nguồn hình ảnh, Getty Images
Chụp lại hình ảnh,
Một người lính Việt Nam trở về TP Hồ Chí Minh sau khi Việt Nam rút quân khỏi Campuchia vào tháng 9/1989
Một người lính Việt Nam trở về TP Hồ Chí Minh sau khi Việt Nam rút quân khỏi Campuchia vào tháng 9/1989
Từ "Đội quân Nhà Phật", chỉ trong vòng vài tháng, quân đội Việt Nam đã không được chào đón hay hoan nghênh ở Campuchia.
Một nhà nước mới được dựng lên, bao gồm Heng Samrin, tướng cũ Khmer Đỏ, Issarak, viên chức từng có thời gian làm việc lâu năm ở Hà Nội, và Pen Sovann, Thư ký của Đảng Nhân dân Giải phóng Campuchia.
Tất cả được điều hành bởi Uỷ ban Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam, thông qua nhóm làm việc được biết đến tên A-40. Bộ máy hành chính từ cấp Trung ương đến cấp tỉnh luôn có một viên chức Việt Nam, hay "cố vấn" Việt Nam đi kèm với một viên chức Campuchia. Mọi chính sách đều phải được thông qua cố vấn Việt Nam, và quyết định bởi Hà Nội.
Những viên chức và nhân viên chế độ cũ được tuyển dụng vào làm việc ở bộ nội các mới. Trong những buổi làm việc định hướng đầu tiên, họ được làm rõ tư tưởng. Phải có "thái độ đúng đắn" với những đồng chí người Việt, hoặc có thể bị bỏ tù vì tội chống đối hoặc chịu các hình thức trừng phạt khác.
Sau ngày "Giải phóng", những người dân Phnom Penh trở lại thành phố với hy vọng tìm lại nơi chốn của mình, chỉ để nhận ra rằng nhà của họ đã bị chiếm đóng bởi các đồng chí Việt Nam hoặc thành viên trong nội các mới.
Tờ báo Far Eastern Economic Review năm 1979, tác giả Nayan Chanda viết: "Từ một trung tâm thương mại Trung Quốc sầm uất, Phnom Penh được dọn sạch như một cơn bão vừa qua…Hàng dài các xe tải chở hàng, tủ lạnh, máy điều hoà, đồ gia dụng, điện tử, máy móc, và những tượng điêu khắc đắt tiền nối đuôi nhau về hướng thành phố Hồ Chí Minh...
"Nhà cửa và các cửa hàng tạp hoá chỉ còn lại những đồ nội thất hư hỏng, những mẩu vật dụng trong nhà hàng ngày bị tống ra cả đường phố. Vỏ cotton từ lớp chăn nệm xé toạc phủ đầy đường phố. Rõ ràng là đã có một cuộc càn quét lật tung hết từng nhà, tìm kiếm vàng và đồ trang sức."
"Bất kể Việt Nam làm gì ở Campuchia, họ đều không được lòng dân", tác giả Philip Short kết luận, trong cuốn Pol Pot - Chân dung một cơn ác mộng [Pol Pot - The History of a Nightmare].
Nguồn hình ảnh, Getty Images
Chụp lại hình ảnh,
Mao Trạch Đông nói chuyện với Ieng Sary với Pot Pol [giữa] đứng bên cạnh trong một cuộc gặp thập niên 70
Campuchia bị liên lụy từ cuộc chiến Việt Nam
Trước đó, trong cuộc chiến Việt Nam, lãnh thổ Campuchia đã được sử dụng để vận chuyển vũ khí, lương thực, quân lương dọc theo tuyến đường mòn Hồ Chí Minh khi miền Bắc viện trợ cho miền Nam.
Điều này dẫn đến việc Mỹ thả bom ở Campuchia, số bom này còn lớn hơn tổng số bom Mỹ thả vào Nhật Bản trong chiến tranh thế giới thứ hai.
Trong khi đó, Campuchia được xem là quốc gia trung lập và không can dự vào cuộc chiến Việt Nam.
Sự bất phản kháng của quốc vương Sihanouk thuận theo Hà Nội đã tạo nên làn sóng không hài lòng trong người dân, một trong những nguyên nhân bùng phát phong trào Khmer Đỏ [mặc dù khi mới thành lập Khmer đỏ có mối quan hệ khá tốt với Hà Nội và Hà Nội có những hỗ trợ cho Khmer Đỏ, nhưng mối quan hệ nhanh chóng trở nên tồi tệ và chuyển sang đối đầu].
VN giành viện trợ với Campuchia
Bốn tháng sau ngày giải phóng, tức tháng 5/1979, hơn 10.000 người Campuchia đã chạy tị nạn đến biên giới Thái Lan - Campuchia.
Đến tháng 10/1979, con số này đã lên đến 150.000 và đến cuối năm là 750.000. Phần lớn trong số họ là những binh lính cũ của chế độ Khmer đỏ cũ, còn lại là nhóm phong trào chống cộng Campuchia biết đến tên gọi Khmer Serei [Khmer tự do], số khác là những dân thường, nhà buôn, và những tầng lớp khác.
Hầu hết mọi người khi đến nơi đều trong tình trạng "đói khát, bị sốt xuất huyết, và trong điều kiện sức khoẻ rất tồi tệ". Thái Lan, trong khi đó, nhắm mắt "làm ngơ".
Nguồn hình ảnh, Getty Images
Chụp lại hình ảnh,
Một phòng giam 2x3m ở nhà tù Toul Sleng S-21 khét tiếng
Trong khi đó, trên lãnh thổ Campuchia, mọi việc không khá hơn nhiều. Các cuộc xung đột giữa quân đội Việt Nam và quân phản kháng đã làm cản trở việc sản xuất lúa gạo. Đến năm 1980, nạn đói đã lan ra toàn quốc.
Việt Nam ban đầu từ chối nhận viện trợ thực phẩm từ các nước không phải Cộng sản, lo sợ rằng, nguồn viện trợ này có thể được chuyển lên biên giới cho đội quân Khmer Đỏ.
Kết quả sau đó, viện trợ phải được tiến hành ở cả Hà Nội và Phnom Penh.
Với số lượng hàng viện trợ cho Campuchia phải chia với cả Hà Nội.
Hai cựu lãnh đạo Khmer Đỏ bị kết tội diệt chủng
Chế độ Khmer Đỏ và bốn năm 'Cánh đồng chết'
Thân phận trôi nổi của người Việt ở Campuchia
Người Campuchia nghĩ gì về người Việt?
Phỏng vấn một du học sinh người Campuchia tại Anh, cô đồng tình: "Mặc dù Trung Quốc hỗ trợ Khmer Đỏ xuyên suốt thời kỳ trên nhưng nhìn chung, người Trung Quốc được chào đón ở Campuchia hơn là người Việt."
Khi được hỏi lý do vì sao, cô trả lời "Đảng đối lập Chính phủ Hun Sen luôn duy trì chính sách bài Việt Nam. Các chương trình tuyên truyền đều nhắm vào cộng đồng người Việt, với phần lớn dân số Campuchia sống tại nông thôn, họ rất dễ bị ảnh hưởng bởi các thông tin truyền bá này."
Các nghiên cứu về Nhân quyền và Nhóm các dân tộc thiểu số ở Campuchia cũng đồng tình rằng cộng đồng Việt ở Campuchia được sử dụng là con bài chính trị để phê phán chính phủ Hun Sen và giành lấy phiếu bầu của người dân.
Một nạn nhân sống sót sau nạn diệt chủng ở thôn quê, khi được hỏi "Bà có nghĩ có ai đó chống lưng cho Pol Pot không? Pol Pot một mình không thể giết cả triệu người Campuchia như vậy? Có thể là Việt Nam, là Trung Quốc...?"
Nguồn hình ảnh, Getty Images
Chụp lại hình ảnh,
Bộ đội Việt Nam trở về TP Hồ Chí Minh sau khi Việt Nam rút quân khỏi Campuchia vào tháng 9/1989
Nguồn hình ảnh, TANG CHHIN SOTHY
Chụp lại hình ảnh,
Thủ tướng Hun Sen trong lễ kỷ niệm hôm 7/1/2019 ở Phnom Penh đánh dấu 40 năm chế độ Khmer Đỏ sụp đổ
Bà trả lời, "Không, nếu là người Việt thì chúng tôi đã tận mắt chứng kiến rồi. Đây là người Campuchia giết chính người Campuchia".
Hầu hết các thước phim lịch sử và tư liệu nhắc lại thời kỳ Khmer Đỏ tập trung nhắc lại câu chuyện công lý và nỗi đau của gia đình nạn nhân hơn là câu chuyện chính trị - lịch sử giữa Việt Nam - Campuchia và vai trò của Việt Nam, Trung Quốc, hay các bên thứ ba trong cuộc chiến.
Tuy nhiên, phần lớn dân số Campuchia "không ưa" người Việt và miệt thị gọi bằng từ Youn. Một thợ sửa khoá người Việt sinh sống lâu năm tại Campuchia kể lại, "Đầu tiên họ kính nể mình lắm, sau dần họi coi mình không ra gì, sau đó thường xuyên đến quấy phá, làm rối. Sống trên đất họ thì phải chịu thôi."
Hầu hết những người Việt sinh sống tại Campuchia đều trải nghiệm bị miệt thị.
"Họ [cảnh sát] không kiếm chuyện với người Hoa, người Chăm đâu, chỉ người Việt Nam thôi."
Người Hoa và người Chăm, hai cộng đồng dân tộc thiểu số lớn thứ hai và thứ ba sau Việt Nam ít gặp phải tình trạng trên. Nhiều trường hợp ghi nhận trẻ em Việt Nam khi đến trường Campuchia bị phân biệt đối xử, nhiều em trong số đó giấu danh tính gốc Việt, hoặc chọn các trường đông học sinh Trung Quốc để theo học.
Những gì cộng đồng người Việt đang đối mặt hiện nay có phải là những hậu quả tất yếu từ cuộc chiếm đóng 40 năm về trước?
Ai chịu trách nhiệm cho cuộc sống của những kiều bào Việt Nam ở Campuchia khi không một tổ chức chính thức lên tiếng bảo vệ quyền của họ.
Bài học lịch sử nào cho thế hệ tiếp nối?
Bài viết thể hiện quan điểm và văn phong của tác giả là Thạc sĩ Quản trị Nhà nước và Phát triển tại Anh, hiện đang làm tư vấn cho một tổ chức bảo vệ trẻ em ở Phnom Penh, Campuchia.