Siêu âm Doppler thai nhi trong thời kỳ mang thai là một phương pháp siêu âm cần thiết và đóng vai trò quan trọng giúp theo dõi sự phát triển của thai nhi trong bụng mẹ.
Lợi ích của siêu âm Doppler
Siêu âm Doppler khi mang thai sẽ mang lại những lợi ích như:
- Xác định khả năng hấp thụ oxy và chất dinh dưỡng cần thiết của bé bằng cách đo lường lưu lượng máu ở từng bộ phận trong cơ thể thai nhi [dây rốn, não và tim thai]
- Chẩn đoán thể trạng bình thường, sự phát triển khỏe mạnh của thai qua quan sát và đánh giá tình trạng dòng chảy của máu thông qua động mạch – tĩnh mạch
- Sàng lọc sớm dị tật bẩm sinh và một số bệnh lý của thai nhi để đưa ra biện pháp điều trị thích hợp nhất
- Thai nhi được theo dõi và phát hiện sớm những dấu hiệu bất thường và ngăn chặn tình trạng nhẹ cân
- Xác định thời điểm thích hợp để em bé chào đời
Ngoài ra, bác sĩ sẽ chỉ định khu vực và bộ phận siêu âm Doppler tùy vào tình trạng thai kỳ của thai phụ do đó sẽ mang lại hiệu quả khác nhau.
Các thai phụ được chỉ định siêu âm doppler thai > 28-30 tuần bao gồm:
Thai phụ mang đa thai.
- ### Thai nhi bị ảnh hưởng bởi các kháng thể Rh do tình trạng không tương thích Rh của mẹ.
- ### Thai nhi bị ảnh hưởng bệnh Parvovirus – bệnh truyền nhiễm do virus Canine Parvovirus.
- ### Phụ nữ có thai có tiền căn sinh con nhẹ cân.
- ### Thai nhi tăng trưởng chậm so với bảng tăng trưởng tiêu chuẩn.
- ### Phụ nữ có thai có tiền căn sảy thai muộn hoặc thai nhi tử vong ngay sau sinh.
- ### Phụ nữ có thai mắc các bệnh lý trong thai kỳ như tăng huyết áp, tiểu đường,…
- ### Phụ nữ có thai có chỉ số khối cơ thể [BMI] thấp hoặc cao hơn tiêu chuẩn.
- ### Phụ nữ có thai hút thuốc lá trong thời gian mang thai.
Siêu âm Doppler có ảnh hưởng đến thai nhi không?
Khi tiến hành siêu âm Doppler, mẹ bầu có thể yên tâm vì loại siêu âm này an toàn, không gây đau đớn và không ảnh hưởng nguy hiểm đến thai nhi. Khuyến cáo không nên lạm dụng siêu âm này khi cả mẹ và bé đều khỏe mạnh.
Có 2 loại siêu âm Doppler là:
Doppler liên tục
Siêu âm sử dụng đầu dò đặc biệt với 2 tinh thể đảm nhiệm vai trò riêng biệt. Một tinh thể sẽ phát sóng âm liên tục, theo cơ chế đặc biệt và sóng sẽ phản hồi trở lại, tinh thể còn lại sẽ chịu trách nhiệm thu hồi sóng liên tục này.
Doppler xung
Khác với siêu âm Doppler liên tục, Doppler xung chỉ sử dụng 1 tinh thể sẽ vừa thực hiện phát sóng âm và vừa thu sóng âm. Sóng âm sẽ phát đi theo từng chuỗi xung, dọc theo hướng đầu dò quét.
Bác sĩ sẽ điều chỉnh kích thước và độ sâu mong muốn của vùng lấy mẫu cần phân tích.
Siêu âm Doppler động mạch tử cung
Vai trò của động mạch tử cung là dẫn máu đến tử cung của thai phụ để cung cấp oxy và chất dinh dưỡng giúp thai nhi phát triển. Siêu âm doppler động mạch tử cung giúp bác sĩ tầm soát tình trạng suy yếu của nhau thai và được thực hiện vào tuần lễ thứ 18-22 của thai kỳ. Khi còn ở trong tử cung của mẹ, thai nhi rất cần được cung cấp chất dinh dưỡng và oxy để phát triển khỏe mạnh. Vì vậy, lượng máu cung cấp cho nhau thai cần phù hợp với tuổi thai. Nếu thai nhi không nhận đủ máu từ mẹ, đồng nghĩa với việc không được nhận đủ chất dinh dưỡng và nhau thai dễ suy yếu. Vì thế khi siêu âm Doppler động mạch tử cung bằng đầu dò qua ngả thành bụng hoặc ngả âm đạo sẽ hỗ trợ bác sĩ kiểm tra nhau thai có được cung cấp đủ lượng máu hay không.
Lưu ý: Phương pháp này chỉ áp dụng với thai phụ có tử cung bình thường
Siêu âm Doppler động mạch rốn
Thai nhi được cung cấp oxy và chất dinh dưỡng nhờ dây rốn. Siêu âm Doppler động mạch rốn sẽ giúp kiểm tra dòng chảy của máu từ nhau thai đến rốn với các trường hợp như:
- Thai nhi chậm tăng trưởng [FGR]
- Thai nhi bị ảnh hưởng bởi kháng thể Rh không tương thích
- Đa thai [sinh đôi cùng trứng], chỉ số BMI quá cao/thấp, thai phụ bị tăng huyết áp, tiểu đường..
- Người mẹ có tiền sử sinh con nhẹ cân, sảy thai hoặc em bé tử vong ngay sau khi sinh
Đồng thời thông qua hình thức siêu âm này có thể nhận diện thai nhi tăng trưởng chậm khởi phát sớm [trước 34 tuần].
Tỷ lệ vận tốc cuối tâm thu và tâm trương [S/D ratio] cung cấp thông tin về kháng lực mạch máu trong bánh nhau. Bình thường S/D ratio giảm dần về cuối thai kỳ, vì càng về cuối thai kỳ, nhu cầu dinh dưỡng của thai càng cao, máu đến thai nhi nhiều, động mạch rốn phải tăng lưu lượng để đưa máu trở về bánh nhau.
- Thai 26- 30tuần S/D ratio ≤ 4
- Thai 30- 34 tuần S/D ratio ≤ 3,5
- Thai > 34 tuần S/D ratio ≤ 3
S/D tăng cao quá giới hạn cho phép khi trở kháng bánh nhau tăng cao. Điều này sẽ làm tăng nguy cơ thai bệnh lý và chết chu sinh.
Đồng thuận theo quy trình Delphi chấp nhận Chỉ số não-nhau CPR dưới BPV 5 và Trở kháng động mạch rốn UA-PI trên BVP 95 là tiêu chuẩn chẩn đoán FGR –> cân nhắc chấm dứt thai kỳ khi thai hơn 36 0/7 tuần và không muộn hơn 37 6/7 tuần
Siêu âm Doppler động mạch não giữa
Giảm PI động mạch não giữa là hậu quả của tình trạng giãn mạch, gọi là hiệu ứng “brain-sparing”. Điều này thể hiện đáp ứng của huyết động đối với tình trạng thai thiếu oxy, thông qua đáp ứng trực tiếp của mạch máu não và ở các giường mạch máu khác diễn ra tái phân bố cung lượng tim ưu thế ở động mạch vành và tuyến thượng thận.
PI của MCA thay đổi tùy theo tuổi thai. Ở tuổi thai 28-32 tuần, phổ Doppler MCA có PSV cao và EDV thấp, PI= S-D/ mean >1,45, thai đủ tháng PI=1, thai có ý nghĩa bệnh lý khi PI< 1. Khi có hiện tượng thiếu oxy não xảy ra ở IUGR, tuần hoàn não sẽ thay đổi bằng cách giảm trở kháng để tăng dòng chảy trong thì tâm trương gọi là sự tái phân phối tuần hoàn não [ cerebral blood flow redistribution].
So sánh phổ Doppler động mạch rốn và động mạch não giữa, bình thường EDV của động mạch rốn luôn cao hơn MCA, vì thế chỉ số trở kháng của MCA luôn cao hơn ĐM rốn, CRI/URI > 1,1. Gọi là tái phân phối tuần hoàn thai nhi khi CRI/URI < 1,1.
Siêu âm Doppler xung tĩnh mạch
Nếu phát hiện bất thường khi siêu âm Doppler động mạch rốn thì bác sĩ sẽ chỉ định tiếp tục khảo sát dòng máu bằng siêu âm Doppler xung tĩnh mạch hoặc động mạch não giữa.