Giáo án PTNL phong cách ngôn ngữ báo chí

Hoạt động 2: Hoạt động hình thành kiến thức mới

HS đọc ví dụ SGK tìm hiểu sơ lược về một số thể loại văn bản và ngôn ngữ báo chí.

GV nêu nhận xét.

I. Tìm hiểu bài

1. Ngôn ngữ báo chí

a. Một số thể loại văn bản báo chí

- Phân tích ngữ liệu SGK nêu đặc điểm của bản tin ?

- Bản tin: Thời gian, địa điểm, sự kiện chính xác nhằm cung cấp tin tức cho người đọc.

→ Thường theo một khuôn mẫu:Nguồn tin – thời gian - địa điểm – sự kiện – diễn biến – kết quả.

- Phóng sự: Cung cấp tin tức nhưng mở rộng phần tường thuật chi tiết sự kiện, miêu tả bằng hình ảnh, giúp người đọc có một cái nhìn đầy đủ, sinh động, hấp dẫn.

- Tiểu phẩm: Giọng văn thân mật, dân dã, thường mang sắc thái mỉa mai, châm biếm nhưng hàm chứa một chính kiến về thời cuộc.

→ Ngoài ra còn một số thể loại khác như: Phỏng vấn, bình luận, thời sự, trao đổi ý kiến, thư bạn đọc...

- Theo em những thể loại văn bản nào thuộc phong cách ngôn ngữ báo chí?

+ Phân loại báo chí theo phương tiện: báo viết, báo nói, báo điện tử.

+ Phân loại theo định kỳ xuất bản: báo hàng ngày [nhật báo], báo hàng tuần [tuần báo], báo hàng tháng [ nguyệt báo, nguyệt san].

+ Phân loại theo lĩnh vực hoạt động xã hội: Báo Văn nghệ, báo Khoa học, báo Pháp luật, báo Thương mại, báo Giáo dục Thời đại...

+ Phân loại theo đối tượng độc giả: báo Nhi đồng, báo Tiền phong, báo Thanh niên, báo Phụ nữ, báo Lao động...

Thế nào là ngôn ngữ báo chí ?

b. Ngôn ngữ báo chí

Ngôn ngữ báo chí là ngôn ngữ dùng để thông báo tin tức thời sự trong nước và quốc tế, phản ánh chính kiến của tờ báo và dư luận quần chúng, nhằm thúc đẩy sự tiến bộ xã hội.

- Em biết hiện nay có bao nhiêu loại báo chí và cách phân loại như thế nào?

- Tồn tại ở 2 dạng chính: Báo viết và báo nói.

- Ngoài ra còn: Báo hình, báo điện tử.

- Mặc dù có nhiều thể loại khác nhau nhưng ngôn ngữ báo chí chung một mục đích và nhiệm vụ gì?

→ Ngôn ngữ báo chí có một chức năng chung là cung cấp tin tức thời sự, phản ánh dư luận và ý kiến của quần chúng. Đồng thời nêu lên quan điểm chính kiến của tờ báo, nhằm thúc đẩy sự phát triển của xã hội.

Hoạt động 3: Hoạt động thực hành

Luyện tập

HS luyện tập viết bản tin.

Thảo luận nhóm

Đại diện nhóm trình bày.

GV chuẩn xác kiến thức. Chấm điểm.

II. Luyện tập

- Nhóm 1:Viết bản tin về đề tài trật tự an toàn giao thông.

Câu 1 [trang 131 SGK]:

Những thể loại văn bản báo chí phổ biến trên một tờ báo quốc dân [báo được nhiều người thuộc nhiều nghề nghiệp, giới tính đọc, có tính phổ biến cao] thường là: bản tin, phóng sự. Tiểu phẩm thì ít xuất hiện hơn.

- Nhóm 2: Viết bản tin về vấn đề học đường.

Câu 2 [trang 131 SGK]:

+ Bản tin: Cung cấp những tin tức mới nhất cho người đọc, yêu cầu thời gian, địa điểm, sự kiện chính xác. Bản tin phải ngắn gọn, hàm súc.

+ Phóng sự: Cũng là một dạng bản tin nhưng thông tin tường thuật có nhiều sự kiện chi tiết hơn và miêu tả bằng hình ảnh nhiều hơn để cung cấp cho người đọc cái nhìn đầy đủ và hấp dẫn.

- Nhóm 3:Viết bản tin phản ánh tình hình học tập của lớp 11A1.

Câu 3 [trang 131 SGK]:

Học sinh tự viết một tin ngắn phản ánh tình hình học tập ở lớp mình. Chú ý đảm bảo những nội dung sau: Thời gian, hoạt động được nói đến, kết quả đạt được và số liệu cụ thể.

- Nhóm 4: Viết bản tin về vấn đề an ninh khu dân cư.

Ý nghĩa

Ngôn ngữ báo chí là ngôn ngữ dùng để thông báo tin tức thời sự trong nước và quốc tế, phản ánh chính kiến của tờ báo và dư luận quần chúng, nhằm thúc đẩy sự tiến bộ của xã hội. Ngôn ngữ báo chí được sử dụng ở những thể loại tiêu biểu là bản tin, phóng sự, tiểu phẩm,…

Hoạt động 2. Hoạt động hình thành kiến thức mới

HS đọc mục 1 SGK

Trao đổi nhóm. Đại diện nhóm trình bày.

GV chuẩn xác kiến thức.

II. Các phương tiện diễn đạt và đặc trưng của ngôn ngữ báo chí

1. Các phương tiện diễn đạt

- Nhóm 1. Ngôn ngữ báo chí có đặc điểm gì về từ vựng?

a/ Về từ vựng

- Phong phú và đa dạng. Mỗi thể loại báo chí thường có một mảng từ vựng chuyên dùng.

+ Tin tức: Thường dùng các danh từ chỉ tên riêng, địa danh, thời gian, sự kiện...

+ Phóng sự: Thường dùng các động từ, tính từ, miêu tả hoạt động, trạng thái, tính chất của sự vật, sự việc...

+ Bình luận: Thường sử dụng các thuật ngữ chuyên môn, chính trị, kinh tế...

+ Tiểu phẩm: Thường sử dụng các từ ngữ dân dã, hóm hỉnh, đa nghĩa...các từ ngữ đồng nghĩa, trái nghĩa để so sánh, đối chiếu...

- Nhóm 2: Ngôn ngữ báo chí có đặc điểm gì về ngữ pháp

b/ Về ngữ pháp

- Câu văn ngắn gọn, súc tích, chặt chẽ, đảm bảo tính chính xác của thông tin.

- Nhóm 3: Ngôn ngữ báo chí có đặc điểm gì khi sử dụng các biện pháp tu từ?

c/ Về các biện pháp tu từ

- Sử dụng các biện pháp tu từ linh hoạt và rất hiệu quả.

HS đọc mục 2 SGK.

Trao đổi cặp.

GV định hướng nội dung.

- Ngôn ngữ báo chí có mấy đặc trưng? Đó là những đặc trưng nào?

2. Đặc trưng của ngôn ngữ báo chí

a/ Tính thông tin thời sự

- Luôn cung cấp thông tin mới nhất hàng ngày trên mọi lĩnh vực hoạt động xã hội.

- Các thông tin phải đảm bảo tính chính xác, và độ tin cậy.

b/ Tính ngắn gọn

- Đặc trưng hàng đầu của ngôn ngữ báo chí. Ngắn gọn nhưng phải đảm bảo lương thông tin cao và có tính hàm súc.

c/ Tính sinh động, hấp dẫn

- Thể hiện ở nội dung thông tin mới mẻ, cách diễn đạt ngắn gọn, dễ hiểu, và khả năng kích thích sự suy nghĩ tìm tòi của bạn đọc.

- Thể hiện ở cách đặt tiêu đề cho bài báo.

HS đọc ghi nhớ SGK.

3. Ghi nhớ SGK.

Hoạt động 3. Hoạt động thực hành

GV hướng dẫn HS tự làm bài tập trong SGK.

- Bố cục trình bày của một bản tin: Nguồn tin, địa điểm, thời gian, sự việc, ý kiến ngắn về sự kiện.

III. Luyện tập

Câu 1 [trang 145 SGK]:

+ Tính thông tin thời sự: thông báo thông tin quan trọng – tỉnh An Giang đón quyết định của Bộ Văn hóa, công nhận Ô Tà Sóc là di tích lịch sử cách mạng cấp quốc gia; sự kiện có thời gian và địa điểm chính xác.

+ Tính ngắn gọn: bản tin ngắn gọn, súc tích, đảm bảo đầy đủ thông tin cần có trong một dung lượng hạn chế.

Câu 2 [trang 145 SGK]:

Gợi ý: Phóng sự về vấn đề Môi trường sống: bài viết phải cung cấp được:

+ Địa điểm được khảo sát về vấn đề môi trường sống.

+ Thời gian thực hiện khảo sát [thời gian viết phóng sự].

+ Hiện trạng vấn đề: Môi trường bị ô nhiễm như thế nào? Nguyên nhân của việc ô nhiễm đó? Những tác động, tác hại của ô nhiễm tới cuộc sống con người? Ý kiến, phản hồi của những người được phỏng vấn [người có thẩm quyền, có trách nhiệm, người dân,…]?

+ Những biện pháp khắc phục được đề ra là gì?

Ý nghĩa

Ngôn ngữ báo chí có ba đặc trưng cơ bản: tính thông tin thời sự; tính ngắn gọn; tính sinh động, hấp dẫn. Các đặc trưng đó được thể hiện ở những phương tiện diễn đạt đảm bảo chức năng thông tin của báo chí và tạo nên phong cách ngôn ngữ báo chí.