- 22 November 2019
Các loại thuốc nói chung, thuốc kháng sinh nói riêng nếu dùng đúng cách có tác dụng bồi bổ cơ thể, tăng cường sức đề khác và tiêu diệt vi khẩn gây bệnh. Tuy nhiên, có những loại thuốc, mặc dù tác dụng tốt đến cơ thể phụ nữ mang thai, song lại ảnh hưởng xấu đến sự phát triển của thai nhi khi còn nằm trong bụng mẹ, đặc biệt là các loại thuốc kháng sinh.
Tư vấn sử dụng thuốc cho phụ nữ mang thai tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lạng Sơn
Thuốc kháng sinh là các hợp chất tự nhiên bán tổng hợp hay tổng hợp có tác dụng kháng khuẩn. Phần đa số, khi sử dụng, thuốc kháng sinh đều gây ra tác dụng phụ, tùy cơ địa của từng người mà có các phản ứng nặng, nhẹ khác nhau. Nhẹ thì xuất hiện các triêu chứng như kích ứng da, buồn nôn, tiêu chảy… Nặng có thể dẫn tới sốc phản vệ và tử vong nếu không được cứu chữa kịp thời.
Điều đáng lưu ý là khi phụ nữ mang thai sử dụng kháng sinh, ngoài ảnh hưởng đến sức khỏe của người mẹ, tác dụng phụ của thuốc kháng sinh còn cò thể ảnh hưởng xấu đến sự phát triển thê chất và trí tuệ của trẻ, từ khi mang thai đến lúc chào đời.
Khoa học đã chứng minh, hầu hết các thuốc kháng sinh đều vượt qua được hàng rào nhau thai và có thể gây tác hại cho thai nhi. Mức độ tác hại trên thai nhi tùy thuộc vào loại kháng sinh sử dụng, liều lượng, thời gian sử dụng và thuốc đã được sử dụng trong giai đoạn nào của thai kỳ.
Trong thời kỳ bào thai, hay còn gọi là giai đoạn 3 tháng đầu của thai kỳ, nếu phụ nữ mang thai sử dụng một số thuốc kháng sinh có thể gây ra khuyết tật, dị dạng hay thậm chí tử vong thai nhi, vì khi đó các cơ quan thai nhi đang được hình thành, các tế bào đang được nhân lên mạnh nên rất nhạy cảm với thuốc.
Thực tế cho thấy thuốc kháng sinh có thể ảnh hưởng đến thai nhi ở bất kỳ giai đoạn nào trong quá trình mang thai. Trong đó sử dụng kháng sinh gây nguy hiểm nhất chính là giai đoạn 3 tháng đầu. Ở giai đoạn này, các bộ phận của cơ thể trẻ được hình thành, nên dễ gây ra khuyết tật hay dị dạng thai nhi. Từ tháng thứ tư trở đi, khi sử dụng một số loại kháng sinh có thể ảnh hưởng xấu đến sự phát triển của trẻ như sử dụng Tetracylin ảnh đến mô xương và răng; sử dụng phenicol gây suy tủy, giảm bạch cầu; sử dụng kháng sinh thuộc họ Aminosid, Streptomycin có thể ảnh hưởng đến thính giác và thận của trẻ.
Dược sĩ Trương Thị Hằng, Trưởng phòng Nghiêp vụ Dược, Sở Y tế Lạng Sơn khuyến nghị: Nếu có thể được thì trong thời gian mang thai 3 tháng đầu, tuyệt đối không nên sử dụng thuốc kháng sinh. Khi bắt buộc phải sử dụng thuốc thì tốt nhất là đến thăm khám tại các cơ sở khám chữa bệnh chuyên khoa. Chỉ có bác sỹ mới có thể cân nhắc giữa lợi ích của sức khỏe người mẹ và mức độ ảnh hưởng đến bào thai để lựa chọn chủng loại thuốc cho phù hợp.
Ngoài ra để chủ động bảo vệ sức khỏe của thai nhi, phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ cũng không nên sử dụng thuốc trong nửa cuối của chu kì kinh nguyệt vì một số thuốc có tính tích lũy và đào thải chậm sẽ ảnh hưởng đến sự hình thành và phát triển của bào thai.
Quá trình mang thai, người phụ nữ khó có thể tránh được mắc một số bệnh nhiễm trùng. Đối với một số bệnh, nếu không điều trị bằng thuốc kháng sinh thì khả năng ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi còn cao hơn tác dụng phụ của thuốc mang lại, khi đó mới phải dùng kháng sinh.
Trong khi sử dụng thuốc kháng sinh, phụ nữ mang thai cần tuyệt đối tuân thủ theo chỉ dẫn của thầy thuốc, uống đúng liều lượng và đủ thời gian. Tránh trường hợp tự ý giảm liều hoặc dừng thuốc giữa chừng khiến cho cơ thể dễ tái phát bệnh và tạo ra vi khuẩn kháng thuốc, không những những ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ mà còn gây khó khăn cho việc điều trị bệnh cho cả mẹ và trẻ sau này.
Minh Mạnh – TT KSBT
Một nghiên cứu gần đây cho thấy có khoảng 30% trong số 13.000 mẹ bầu dùng thuốc kháng sinh để điều trị bệnh. Nếu không cẩn thận, thai nhi có thể bị dị tật bẩm sinh.
Khi mang thai, cơ thể bạn sẽ có nhiều thay đổi. Điều này cũng đồng nghĩa với việc bạn sẽ dễ bị nhiễm trùng hơn và tất nhiên ý tưởng dùng kháng sinh sẽ xuất hiện. Thế nhưng, liệu mẹ bầu dùng thuốc kháng sinh trong thời gian này có an toàn không? Hello Bacsi sẽ giúp bạn giải đáp thắc mắc này.
Mẹ bầu dùng thuốc kháng sinh để điều trị nhiễm trùng
Nếu bị nhiễm trùng do virus, bác sĩ không khuyến khích mẹ bầu dùng thuốc kháng sinh vì hai lý do:
- Bạn sẽ chẳng thể hết bệnh
- Lạm dụng kháng sinh có thể dẫn đến đến tình trạng vi khuẩn kháng thuốc. Sau này, việc sử dụng kháng sinh sẽ không hiệu quả.
Tuy nhiên, với một số bệnh nhiễm trùng thường gặp trong thời gian mang thai như nhiễm trùng đường tiết niệu và nhiễm trùng Streptococcus nhóm B thì kháng sinh là loại thuốc duy nhất có tác dụng. Trong trường hợp này, bạn vẫn nên uống thuốc kháng sinh dù có thể nguy hại đến bé. Tại sao lại như vậy? Nếu bạn không điều trị thì khả năng bệnh ảnh hưởng đến thai nhi còn cao hơn khả năng con bị phơi nhiễm kháng sinh.
Các loại thuốc kháng sinh khác nhau
Thuốc kháng sinh khiến nhiều phụ nữ mang thai lo ngại. Dù vậy, đây vẫn là phương pháp điều trị quan trọng đối với một vài loại bệnh. Nếu bạn bị nhiễm khuẩn, bác sĩ sẽ cẩn thận lựa chọn loại kháng sinh khi kê toa vì tất cả các kháng sinh đều khác nhau. Có một số loại thuốc an toàn với bà bầu nhưng cũng có một số loại có thể gây ra những biến chứng bất thường.
Các loại thuốc sẽ được chia thành 5 nhóm A, B, C, D và X:
- Những loại thuốc thuộc nhóm A được cho là an toàn với phụ nữ có thai
- Các loại thuốc kháng sinh thuộc nhóm X lại gây hại cho thai nhi và không nên dùng cho mẹ bầu. Nếu bạn đang mang thai hoặc đang cố mang thai, hãy hỏi bác sĩ về các loại thuốc mà bạn được kê đơn. Bạn cũng có thể tìm thấy điều này trên bao bì của mỗi loại thuốc. Các dị tật bẩm sinh liên quan đến kháng sinh thuộc nhóm X gồm: não phẳng [sọ và não bị dị dạng], tịt mũi sau [một bất thường ở mũi gây tắc hô hấp trên khiến trẻ có thể bị tím tái, suy hô hấp ngay sau khi sinh hoặc trẻ có thể chết do sặc sữa cháo], thiếu hụt chi sau, thoát vị cơ hoành, khuyết tật mắt, khuyết tật tim bẩm sinh và hở hàm ếch.
- Các loại kháng sinh thuộc nhóm B cũng khá an toàn cho phụ nữ mang thai như Augmentin. Vì vậy, bạn không cần lo lắng về việc augmentin có dùng cho bà bầu được không. Loại thuốc này nên được sử dụng khi cần thiết để điều trị các bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn như viêm xoang, viêm phổi và viêm phế quản. Đây là những chứng bệnh có thể gây hại cho em bé nếu không được điều trị kịp thời.
Penicillin, kháng sinh được sử dụng phổ biến nhất trong thời gian mang thai, cũng được cho là ít có khả năng làm gia tăng nguy cơ mắc dị tật bẩm sinh. Tuy nhiên, những suy nghĩ về đạo đức đã ngăn cản việc tiến hành thử nghiệm thuốc ở phụ nữ có thai. Vì thế, đối với nhiều loại thuốc, vẫn chưa có nghiên cứu đầy đủ. Có một số loại thuốc thuộc nhóm B có thể ảnh hưởng xấu đến thai nhi mà hiện tại không được công nhận.
Mặc dù nhiều loại kháng sinh như pencillin đã được sử dụng an toàn trong nhiều thập kỷ qua nhưng việc các vi khuẩn kháng thuốc ngày càng mạnh đã khiến các bác sĩ phải sử dụng nhiều loại thuốc kháng sinh hơn. Do đó, sự an toàn phụ thuộc vào nhiều yếu tố gồm loại kháng sinh, liều lượng và thời gian sử dụng. Ngay cả khi một chất kháng sinh được cho rằng có nguy cơ cao gây dị tật bẩm sinh thì khả năng này có thể vẫn thấp.
Mẹ bầu nên và không nên dùng loại thuốc kháng sinh nào?
Gợi ý an toàn cho mẹ bầu dùng thuốc kháng sinh:
- Amoxicillin
- Ampicillin
- Augmentin
- Penicillin
- Cephalexin
- Clindamycin
- Erythromycin
Một số thuốc kháng sinh không an toàn khi dùng cho mẹ bầu như:
- Bactrim
- Ciprofloxacin
- Doxycycline
- Furadantin
- Macrobid
- Macrodantin
- Minocycline
- Septra
- Tetracycline
Trong thời gian mang thai, bạn cần đến bác sĩ khám khi bị bệnh nhiễm trùng. Hãy nói với bác sĩ những loại thuốc mà bạn đang dùng để tránh tương tác thuốc bất lợi. Ngoài ra, nếu mang thai ở những tháng đầu thai kỳ, bạn phải nhớ thông báo rằng mình mới mang thai để bác sĩ lưu ý khi kê đơn nhé.
Các bài viết của Hello Bacsi chỉ có tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa.