“Chiếc lược ngà” của Nguyễn Quang Sáng là một truyện ngắn hay viết về đề tài tình phụ tử. Đọc tác phẩm, điều khiến người đọc cảm động nhất chính là tình cảm mà cha con ông Sáu và bé Thu dành cho nhau. Câu chuyện về tình cảm gia đình thiêng liêng, sâu sắc trong kháng chiến đã đọng lại trong lòng người những suy nghĩ những bài học bổ ích.
Tác phẩm ra đời năm 1966, lấy bối cảnh là cuộc kháng chiến chống Mĩ của đồng bào Nam Bộ. Chính trong hoàn cảnh bom rơi, đạn nổ, kẻ thù không chỉ chia lìa đất nước mà còn chia lìa từng gia đình ấy, tình cảm gia đình lại được thể hiện đậm nét, cảm động hơn bao giờ hết.
Ông Sáu khi đi kháng chiến có một đứa con gái đầu lòng chưa đầy một tuổi. Trong những năm tháng kháng chiến, vì cô bé còn nhỏ nên đi thăm chồng, vợ của ông không mang theo con. Bởi vậy, ông chỉ được nhìn con qua những tấm ảnh nhỏ mà thôi. Và giờ đây, khi trở về thì tình cha con ấy lại trỗi dậy trong lòng, ông cảm thấy nôn nao. Ngay lập tức, khi xuống thuyền, thấy một đứa bé chừng bảy, tám tuổi, tóc ngang vai thì ông Sáu biết ngay đó là con mình. Không chờ xuồng cập bến, ông đã nhún chân nhảy thót lên bờ, vội vàng bước những bước dài rồi kêu: “Thu! Con!”. Điều đó thể hiện một tình cảm của người cha một cách tự nhiên, quá xúc động. Dường như chính lúc này đây, trái tim của người cha tội nghiệp reo lên đầy sung sướng khi sau tám năm trời mới được nhìn thấy mặt con và dường như ông cũng mong sự đáp lại tình cảm của con. Nhưng con bé lại đầy ngơ ngác, lạ lùng, không biết đó là ai. Còn ông Sáu thì vẫn đầy xúc động miệng nói không thành lời, giọng lặp bặp: “Ba đây con”! Lúc đó chính là lúc cái tình của người cha lên đến đỉnh điểm và không thể toát ra bằng lời vì ông đã quá xúc động. Việc bé Thu sợ hãi chạy ào đi như một gáo nước lạnh dội mạnh vào trái tim đang nóng bỏng của ông Sáu. Ông đứng sững lại đầy sững sờ, thảng thốt.
Những ngày sau đó, ông Sáu vẫn cố gắng để con nhận ra mình là cha. Cả ngày ông chẳng đi đâu xa, suốt ngày ở bên con, săn sóc, vỗ về con. Song càng vỗ về bao nhiêu con bé lại càng đẩy ông ra bấy nhiêu. Ông chỉ mong có một điều là được gọi mình một tiếng “ba”. Chỉ một tiếng “ba” mà thôi! Nhưng chẳng có điều gì khác ở con gái ông ngoài sự thờ ơ, lạnh lùng thậm chí thù ghét. Những hành động của ông Sáu giúp đỡ con hay vỗ về nó đều bị con bé phản ứng lại. Chỉ có tình cha sâu nặng mới giúp ông kiên trì vượt qua điều đó. Đến một bữa cơm, khi ông gắp cái trứng cá to, vàng bỏ vào bát nó thì bất thần con bé hất ra, cơm văng tung toé và không kịp suy nghĩ gì ông đã đánh một cái vào mông nó. Ông Sáu hẳn đã vô cùng ân hận vì giây phút nóng nảy đó của mình.
Trong ba ngày nghỉ ngắn ngủi, ông đã ở bên con nhưng con không nhận. Giờ đây ngày chia tay bà con làng xóm ông định mang theo nỗi buồn đó. Nhưng trong lúc không ai ngờ đến đó, một tiếng kêu đã xé lòng ông: “Ba… a…a… ba”. Tiếng “Ba” đó là sự dồn nén trong Thu tám năm nay và bây giờ nó vỡ tung ra từ ngay trong sâu thẳm đáy lòng con bé. Tiếng “Ba” với nó là điều khát khao hơn mọi đứa trẻ khác vì ngay từ nhỏ nó đã không có tình yêu thương của cha. Giờ đây tiếng “Ba” vang lên đầy tự nhiên, ngỡ ngàng trong giây phút cuối cha con chia tay. Và bây giờ nó muốn có ba, nó bật khóc vì hạnh phúc, nó hôn tóc, hôn cổ và hôn với vết theo dài trên má của ba nó nữa. Hoá ra, lí do nó không nhận ba là do vết thẹo oan nghiệt đó – vết thẹo do kẻ thù của gia đình đó, của đất nước đất nước đau thương này gây ra. Nhưng vừa nhận ra thì cũng là lúc phải chia tay. Sung sướng và có lẫn sự xúc động ông ôm con và tạm biệt nhưng con bé không muốn ba phải đi. Cho đến khi ông hứa làm cho nó một chiếc lược thì nó mới để cho ba nó đi.
Ở chiến trường tuy chiến tranh đầy ác liệt nhưng ông vẫn cố công làm bằng được chiếc lược ngà. Trong khi làm, ông Sáu cảm thấy vui vui như đứa trẻ nhận được quà. Ông cố gắng làm tỉ mỉ, thận trọng cố công như người thợ bạc. Khi chiếc lược được làm xong ông cảm thấy sung sướng vì mình như đã thực hiện được phần nào lời hứa. Sau đó ông lại khắc trên sống lưng chiếc lược “Yêu nhớ tặng con, Thu của ba”. Hàng đêm nhớ con ông lại đem lược ra ngắm chải lên đầu cho lược thêm bóng, mượt… Trong giờ phút cuối cùng, tuy không đủ sức trăng trối, nhưng tình cha con vẫn sống và trỗi dậy tròng con người ông. Ông đưa chiếc lược cho Ba – một người đồng đội thân thiết và nhìn Ba hồi lâu như trăng trối rằng: “Hãy đưa chiếc lược này đến cho Thu”. Cái nhìn đó có thể nói rằng đó là cái nhìn của sự nhờ cậy, tin cậy, gửi gắm cả tâm hồn ông qua đó. Tình cha con đầy thiêng liêng, cao quý trỗi dậy ngay cả khi con người ta đang đối mặt giữa sự sống và cái chết. Khi Ba nhận lời thì ông mới nhắm mắt.
Sau này, bác Ba đã gặp Thu – giờ đây là cô gái giao liên dũng cảm và bác đã trao lại kỉ vật đó cho Thu.
Tình cảm ông Sáu dành cho con sâu nặng bao nhiêu, tình cảm Thu dành cho ba cũng nồng nàn bỏng cháy bấy nhiêu.
Cô bé không nhận ba bởi cô hiểu nhầm về vết sẹo trên mặt ba. Bức ảnh cha cô mà cô khắc ghi bấy lâu trong tâm khảm không có vết thẹo trên mặt như ông Sáu – người cứ nhận mình là cha bé! Và vì thế, Thu càng phản đối quyết liệt con người ấy bao nhiêu càng thể hiện cô bé yêu ba mình bấy nhiêu. Cái tình yêu ấy thật sâu sắc: nó chỉ có một, không thể chia sẻ cho bất kì. ai khác, ngay cả khi đó là người được tất cả mọi người thừa nhận là ba của nó, là người yêu thương và quan tâm đến nó rất chân thành.
Đến lượt mình, Thu cũng đáp lại tình cảm của ba một cách cảm động. Khi biết rằng ông Sáu là ba thật của mình, và vết sẹo trên mặt ông là do thằng Mĩ gây nên, buổi sáng cuối cùng trong những ngày phép của ba “Con bé như bị bỏ rơi, lúc đứng vào góc nhà, lúc đứng tựa cửa và cứ nhìn mọi người đang vây quanh ba nó. Vẻ mặt của nó có cái gì hơi khác, nó không bướng bỉnh hay nhăn mày cau có nữa, vẻ mặt nó sầm lại buồn rầu, cái vẻ buồn trên gương mặt ngây thơ cùa con bé trông rất dễ thương. Với đôi mi dài uốn cong, và như không bao giờ chớp, đôi mắt nó như to hơn, cái nhìn của nó không ngơ ngác, không lạ lùng, nó nhìn với vẻ nghĩ ngợi sâu xa.” Không hiểu con bé “nghĩ ngợi sâu xa” điều gì, chỉ biết rằng khi ông Sáu buồn rầu quay lại nhìn nó – không dám lại gần sợ nó lại bỏ chạy như lần trước – nói: “Ba đi nghe con” thì nó bất ngờ lao đến thét lên: Ba., a… a…ba!”. Rồi ôm chặt lấy ông nức nở “Con không cho ba đi”. Đến đây, người đọc mới vỡ lẽ ra rằng Thu thèm được gọi ba như thế nào. “Tiếng kêu của nó như tiếng xé, xé sự im lặng và xé cả ruột gan mọi người, nghe thật xót xa. Đó là tiếng “ba” mà nó cố đè nén trong bao nhiêu năm nay, tiếng “ba” như vỡ tung ra từ đáy lòng nó, nó vừa kêu vừa chạy xô tới, nhanh như một con sóc, nó chạy thót lên và dang hai tay ôm chặt lấy cổ ba nó.”. Bé Thu là đứa trẻ giàu tình cảm. Thái độ của bé Thu với ba bây giờ trái ngược trong những ngày đầu khi ông Sáu về thăm nhà. Song, trái ngược mà vẫn nhất quán. Vì quá yêu ba, quá khao khát được có ba nên khi nhận định không phải ba nó thì nó nhất định không chịu nhận, nhất định không gọi “ba” lấy một tiếng. Cho nên, khi tiếng gọi như xé kia cất lên ta thấy nó thiêng liêng vô cùng. Tiếng gọi ấy càng trở nên thiêng liêng, quý giá bởi đón chờ nó là cả tấm lòng cao đẹp, thương yêu con vô hạn của người cha.
Sau này, thấu hiểu sâu sắc nguyên nhân gây ra vết thẹo trên măt cha, Thu đã trở thành một nữ giao liên dũng cảm, can đảm. Cô quyết tâm tiếp bước con đường cha cô đã đi để đánh đuổi kẻ thù của gia đình, kẻ thù của dân tộc.
Nguyễn Quang Sáng đã rất thành công khi xây dựng tình cảm cha con giữa ông Sáu và bé Thu. Đọc thiên truyện, người đọc hẳn đã có lần rơi lệ vì cảm động. Và còn vì thấy trong đó thấp thoáng đâu đây bóng dáng bản thân, của người cha thân yêu của mình nữa. Tình phụ tử đó chính là một trong những thứ tình cảm thiêng liêng nhất trong cõi đời này. Và bởi thế, đọc “Chiếc lược ngà” để ta trân trọng hơn những người thân yêu ruột thịt quanh mình, trân trọng hơn những tình cảm sâu sắc ta đang được nhận. Và hơn hết, đọc thiên truyện ngắn này, ta biết yêu thương, sẻ chia và sống xứng đáng với những đấng sinh thành của bản thân.
Không chỉ gợi những tình cảm trong sáng, cao quý, “Chiếc lược ngà” còn mang đến cho người đọc những bài học nhân sinh đầy nhân ái. Và vì thế, đây thực sự là một thiên truyện hay trong hành trang của những người Việt trẻ!
Phân tích nhân vật ông sáu trong chiếc lược ngà – Chiếc lược ngà là một trong những truyện ngắn tiêu biểu nhất thời kì kháng chiến chống Pháp và được sáng tác bởi nhà văn Nguyễn Quang Sáng. Đây là nhà văn của Nam Bộ, ông luôn trăn trở và có những suy tư khi viết về cuộc sống con người ở Nam Bộ. Nếu các nhà văn khác tập trung khai thác con người trong hoàn cảnh chiến đấu ác liệt, thì Quang Sáng lại tập trung khai thác tình người, tình gia đình trong kháng chiến. Đó cũng là lí do tác phẩm Chiếc Lược Ngà ra đời đã để lại nhiều dấu ấn sâu đậm trong lòng người đọc. Đặc biệt nhân vật ông Sáu giàu tình cảm, tâm tư và anh dũng.
Thân bài
- Luận điểm 1: Ông Sáu một người cha yêu thương con vô bờ bến
Phân tích nhân vật ông sáu trong chiếc lược ngà – Trong tác phẩm, nhân vật chính là bé Thu con của ông Sáu, nhưng ông Sáu cũng là nhân vật trung tâm, kết nối tình cảm và đẩy tác phẩm lên cao trào. Ông Sáu là lính cụ hồ tham gia hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, điểm nổi bật nhất của ông chính là yêu thương con vô bờ bến. Khi ông đi chiến trường, đứa trẻ mới 1 tuổi ,sau 7 năm ròng rã ở chiến trường con gái ông đã được 8 tuổi. Càng ở chiến trường khốc liệt, ngày ngày đối mặt với tử thần ông càng nhớ vợ con da diết. Ông tưởng tượng ra hình ảnh đứa con gái nhỏ đã lớn, gọi một tiếng ba cũng khiến ông hạnh phúc. Ông khao khát được gặp vợ con dù chỉ trong chốc lát. Có lẽ, chính tình yêu con vô bờ bến đã khiến ông có thêm bản lĩnh để chiến đấu, làm diu mát tâm hồn nơi chiến trường máu lửa. Suy cho cùng, con người ta sẵn sàng ra chiến trận vì muốn bảo vệ người mình yêu thương, đó chính là tình máu mủ ruột thịt cha con như ông sáu. Bởi vì chỉ khi giành lại được độc lập cho đất nước thì những người mình yêu thương mới được bình yên. Lẽ sống của những người lính chính là vì những người thân đã đổ máu và những người yêu thương còn sống.
Ông Sáu cũng vậy, mang trong lòng tư tưởng quyêt tử cho tổ quốc quyết sinh, nhưng sâu thẳm trong trái tim là vì vợ và đứa con nhỏ, những người thân yêu ruột thịt khác. Bởi vậy mà ở chiến trường lạnh giá, ông nhớ nhà da diết, nỗi nhớ trào dâng, khắc khoải.
Nỗi nhớ và sự cầu nguyện của ông đã có hồi đáp khi ông được về thăm nhà mấy ngày trước khi bước vào chiến trường ác liệt hơn. Tình yêu thương bao năm qua tích tụ lại đã khiến ông không đủ kiên nhẫn chờ cho chiếc xuồng cập vào hẳn bờ và nhảy phóc lên bờ. Nhìn đứa trẻ chạc tuổi con mình ông ngờ ngợ đó là bé Thu. Có lẽ tình cha con quá lớn, nó như sợi dây vô hình kết nối giữa ông và con khiến ông nhận ra con ngay. Có lẽ ngay trong khoảnh khắc này trái tim ông sau như một chiếc đàn gảy lên những đoạn nhạc sung sướng hạnh phúc. Trái tim thôi thúc ông phải chạy nhanh đến bên con, ôm con, vỗ về và nghe tiếng gọi ba. Nhưng sự thật, ông lại nhận được sự lạnh nhạt và vùng vằng từ con. Bé Thu không nhận ra ba và không chịu gần. Ông sáu buồn lắm: “mặt anh sầm lại trong thật đáng thương và hai tay buông xuống như bị gãy”. Một nỗi buồn, hụt hẫng đau ở trong lòng mà không biết phải làm sao, nỗi buồn sâu thẳm trong tim khi mà đứa con gái mình luôn mong nhớ giờ ở trước mặt mà lại không được âu yếm, được nghe tiếng ba.
Bởi vậy trong mấy ngày ở nhà, ông không dám di đâu xa. Ông lúc nào cũng ở gần con, vỗ về và dường như chỉ mong con gọi một tiếng ba, đáp lại tình cảm mà ông dành cho con. Một thứ tình cảm phụ tử thiêng liêng, da diết và sâu nặng. Nếu không có tình yêu con vô bờ bến như vậy có lẽ những ngày ở nhà ông còn tranh thủ đi thăm người này, người kia, không có thời gian cho bé Thu. Nhưng không, ông gạt lại các mối quan hệ khác, đối với ông bé Thu là quan trọng nhất. Ông muốn dành mọi thời gian cho con, muốn bù đắp cho 7 năm xa con và ông lo lắng không biết bao giờ mới về được, bởi chiến tranh tàn khốc không nói trước được điều gì.
Dù bé Thu nhất định không gọi một tiếng ba nhưng ông vẫn yêu và thương con nhiều lắm. Chiến tranh đã để trên mặt ông một vết sẹo dài – nó chính là lí do mà bé Thu không chịu nhận ba, vì ông không giống với ba trong bức ảnh. Thời gian làm cho con lớn lên nhưng đồng nghĩa cũng làm cho cha mẹ già đi, mà chiến tranh thì càng làm cho con người trở nên tàn tạ hơn. Ông sáu hiểu và càng thương con hơn, ông cũng biết bé Thu rất yêu ba, nhưng vì không nhận ra khuôn mặt ba nên mới từ chối tình cảm của ông sáu.
Phân tích nhân vật ông sáu trong chiếc lược ngà – Để rồi đến lúc ông Sáu phải đi rồi, ông thương con và thèm nghe tiếng gọi ba vô cùng. Nhưng ông cũng sợ nếu ông ôm ấp hôn con sẽ làm con sợ và từ chối. Tình yêu thương con quá cao cả khiến ông kìm nén cảm xúc, làm điều tốt nhất cho con, chỉ mong con hạnh phúc. Chính vì vậy, ông chỉ dám đứng nhìn con với ánh mắt trìu mến và có vẻ buồn rầu. dường như, bé Thu cảm nhận được tình cảm mãnh liệt của ông Sáu, trong giây phút chia xa này nó chợt gọi một tiếng ba như muốn thể hiện tất cả. Một tiếng ba tuy muộn mà không chậm. Vậy là ước nguyện của ông sáu cũng thành sự thật. Ông cố kiềm lòng để cho con thấy mình không khóc, ông quay mặt đi lau nước mặt. Ở chiến trường khốc liệt người lính gan dạ, không hề run sợ, chảy nước mắt trước kẻ thù nhưng họ lại yếu đuối trước tình thân, tình cảm gia đình, tình cha con. Vậy mới biết, ông Sáu yêu con và dành cho con tình yêu vĩ đại thế nào. Nước mắt người đàn ông lăn lội ở chiến trường đâu dễ gì rơi!
- Luận điểm 2: Hồi tưởng lại lời hứa mua chiếc lược ngà cho bé Thu
Nghe bé Thu dặn ba trở về nhớ mua cho con một chiếc lược khiến ông Sáu vô cùng hạnh phúc. Ở chiến trường ông kiếm được khúc ngà thì trong lòng vô cùng vui sướng. Ông làm cho con một chiếc lược, mỗi khi rảnh ông lại lôi chiếc lược cài lên mái tóc để giúp cho cây lược thêm bóng, thêm mượt. Nhìn chiếc lược ông lại càng nhớ và thương con hơn, chiến tranh đã chia cách tình cha con, vì vậy chỉ có chấm dứt chiến tranh thì cha con mới đoàn tụ. Đó chính là động lực để ông bước vào chiến trường anh dũng, dù hi sinh nhưng hình ảnh ông sau với chiếc lược ngà còn mãi, tình yêu ông dành cho con không bao giờ mất.
- Luận điểm 3: Tố cáo tội ác của chiến tranh
Hình ảnh ông Sáu chính là hình ảnh đại diện cho biết bao thế hệ cha anh tời đó. Họ vì tình yêu quê hương đất nước mà sẵn sàng lên đường đi bảo vệ tổ quốc. Đây cũng là bản cáo trạng đanh thép tội ác mà chiến tranh đã gây ra cho biết bao nhiêu con người vô tội. Chiến tranh máu lạnh đã đẩy con người vào bước đường cùng, gia đình vợ mất chồng, con mất cha. Nếu không có chiến tranh có lẽ giờ đây ông Sáu đang ở bên con gái, trồng cây cuốc muốn, sống một cuộc đời bình yên.
Chiến tranh chính là vô nhân đạo, thông qua tác phẩm chúng ta càng thấu hiểu những đau đớn mất mát của những thế hệ đi trước. Không ai muốn chết nhưng nếu buộc phải chiến đấu và hi sinh để bảo vệ hòa bình, bảo vệ người thân thì người lính sẽ không ngần ngại bước vào cái chết. Chiến trường chính là đối mặt trực tiếp với thần chết.
Kết bài
Cảm ơn những nhà văn như Nguyễn Quang Sáng, nếu không có những nhà văn như ông thì liệu thế hệ sau có thể biết được những hi sinh mất mát của thế hệ đi trước. Nhờ những khai thác triệt để tình cảm, tình thân gia đình ông Sáu mà người đọc càng hiểu chiến tranh vô nhân đạo thế nào. Trong hoàn cảnh nào,dù là thời chiến hay bình thì tình cảm cha con luôn được đề cao, đặc biệt trong thời chiến tình cảm đó chính là nền tảng để sự hi sinh không hề uổng phí. Tình cảm của ông Sáu mãi là ngọn lửa ấm áp và thiêng liêng trong lòng độc giả.
>> Xem thêm: Phân tích nhân vật phương định trong truyện ngắn những ngôi sao xa xôi