Sau tình trạng lầy lội do mưa lớn kéo dài, tuyến quốc lộ 1A, đoạn dốc Xây - TP Thanh Hóa giờ mù bụi, gập gềnh ổ voi, ổ gà, chỗ cao, đoạn trũng, gờ nổi, rãnh chìm nhiều ẩn họa. Đã được một năm kể từ ngày động thổ, tuyến quốc lộ dài 36,4 km vẫn ngổn ngang, dang dở, ùn tắc giao thông cục bộ. Theo ban an toàn giao thông tỉnh, ùn ứ giao thông thường xuyên xảy ra trên đoạn đường này, lưu tốc phương tiện tham giao thông chỉ đạt 20 km đến 25 km/giờ. Qua một năm, trên tuyến xảy ra 28 vụ tai nạn giao thông, 75 vụ ùn tắc giao thông làm 29 người chết, bảy người bị thương nặng. Nhà xe Tuấn Hùng chuyên kinh doanh vận tải hành khách cho biết, thời gian xe vận hành từ TP Thanh Hóa ra đến dốc Xây hết hai giờ, bằng quãng thời gian từ thị xã Tam Điệp đến Hà Nội, hỏng hóc phát sinh, tiêu hao nhiên liệu lớn hơn.
Người tham gia giao thông bằng mô-tô, phương tiện thô sơ và hàng nghìn hộ sinh sống bên tuyến đường đang thi công còn khổ vạn lần. Ông Phạm Văn Hoa cư trú, bán hàng bên quốc lộ 1A, đối diện với đền Bà Triệu, xã Triệu Lộc vừa vẩy nước xuống nền đường phủ dầy đất cát, vừa than phiền: Bụi quá nên rất ít khách vào quán uống nước, ai cũng muốn trốn chạy, vượt qua tuyến đường khổ ải. Gia đình có ba đơn nguyên xây dựng trên phần đất lưu không hành lang đường bộ để kinh doanh. Thắc mắc về việc áp giá đền bù tài sản trên đất, mới được tính bổ sung khối lượng nên sáng nay tôi cùng bảy gia đình ở thôn Phú Thượng đã nhận tiền bồi thường, tiến hành tháo gỡ công trình trên đất, hoàn trả mặt bằng cho nhà thầu thi công.
Theo lãnh đạo huyện Hậu Lộc, đến thời điểm này, phần lớn số hộ đã nhận tiền bồi thường, hoàn trả mặt bằng cho nhà thầu thi công nền đường. Huyện cũng đôn đốc đẩy nhanh tiến độ thi công, hoàn thiện hai khu tái định cư nhưng bước đầu mới có một hộ nhận đất, xúc tiến chuyển cư vào mặt bằng quy hoạch. Đối với 22 hộ còn thắc mắc, ngoài chính sách hiện hành, huyện Hậu Lộc trích ngân sách hỗ trợ mỗi hộ 15 triệu đồng thuê nơi ở, hỗ trợ bốn hộ chính sách, mỗi hộ 50 triệu đồng tạo lập nơi ở mới. Dù vậy, vẫn có những cá nhân cố tình chây ỳ, đòi hỏi quyền lợi, không nhận tiền, tháo dỡ công trình, buộc chính quyền phải tiến hành cưỡng chế.
Đi dọc tuyến quốc lộ 1A đang thi công dở dang, chúng tôi cảm nhận rõ nét những thiệt hại về kinh tế - xã hội đang diễn ra từng ngày từng giờ. Phương tiện cơ giới nối đuôi nhau lưu hành với tốc độ rùa, dồn ứ ở các nút thắt, điểm chưa giải phóng xong mặt bằng, nhất là xe kéo móc, xe container. Chưa có cơ quan chức năng nào thống kê số người bị bệnh phổi do hít phải bụi bẩn nhưng rõ ràng nguy cơ số người bị bệnh phổi sẽ gia tăng nếu việc thi công tuyến đường kéo dài. Trên tuyến thỉnh thoảng có xe phun nước nhưng chỉ giảm bụi phần nào. Kết thúc chuyến khảo sát đoạn đường đang thi công, người tôi phủ một lớp bụi trắng từ đầu đến chân.
Buộc phải thi hành cưỡng chế
Được biết, việc mở rộng, nâng cấp đoạn quốc lộ 1A dốc Xây-TP Thanh Hóa ảnh hưởng đến đất ở, đất sản xuất, tài sản trên đất của 2.217 hộ thuộc năm huyện, thị xã, thành phố phía bắc tỉnh Thanh Hóa. Chủ đầu tư ưu tiên bố trí đủ vốn cho công tác giải phóng mặt bằng và đến thời điểm này các địa phương đã bàn giao hơn 35 km mặt bằng cho nhà thầu thi công, đạt 95%. Hiện còn vướng mắc gần 2 km, liên quan đến mấy chục hộ dân, tập trung chủ yếu ở các huyện Hậu Lộc, Hà Trung và thị xã Bỉm Sơn. Lãnh đạo một số địa phương cho hay: Chúng tôi đã kiên trì vận động, thuyết phục, áp dụng triệt để chính sách hiện hành, thậm chí một số địa phương có cơ chế hỗ trợ, bảo đảm quyền lợi cho các hộ liên quan nhưng số ít hộ vẫn chây ỳ, yêu sách, buộc chính quyền các cấp phải tống đạt quyết định, thi hành cưỡng chế, giải tỏa các điểm còn ách tắc, phấn đấu hoàn thành công tác giải phóng mặt bằng trước ngày 31-8 cho các nhà thầu thi công xây lắp.
Theo Sở GTVT Thanh Hóa, trong bối cảnh cắt giảm đầu tư công nhằm kiềm chế lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô; xuất phát từ yêu cầu thực tiễn, tầm quan trọng của tuyến giao thông huyết mạch, Chính phủ vừa cấp thêm cho Thanh Hóa 500 tỷ đồng nhằm đẩy nhanh tiến độ thi công xây lắp đoạn quốc lộ 1A dốc Xây-TP Thanh Hóa. Đến thời điểm này, tỉnh Thanh Hóa đã được cấp 1.347 tỷ đồng, đạt 62% tổng dự toán 2.160 tỷ đồng. Mùa mưa bão không thuận lợi cho thi công xây lắp nhưng nhiều nhà thầu vẫn huy động nhân lực, phương tiện cơ giới ra công trường, dự trữ khối lượng vật tư, bố trí kế hoạch thi công hợp lý nhằm đạt khối lượng, tiến độ đề ra.
Lê Doãn Công, công nhân lái máy lu công ty Sơn Trang cho biết: Người lao động, phương tiện của đơn vị làm việc cả thứ bảy, chủ nhật trong tuần, cùng liên doanh các nhà thầu trong tỉnh Thanh Hóa đang thảm nhựa khoảng 2 km đường, phấn đấu hoàn thành đoạn đường đơn vị trúng thầu trước thời hạn. Hiện, tổ máy lu làm việc chín đến 10 giờ trong ngày, bảo đảm xe vận tải, máy gạt ra đá đến đâu, được lu lèn đến đó.
Đình Tùng, cán bộ công ty giao thông 1, đơn vị giám sát thi công đang kiểm tra độ đầm nén nền đường thổ lộ: Nhà riêng, vợ con ở TP Thanh Hóa nhưng tới nửa tháng nay Tùng cùng đồng nghiệp bám cung đường, thực hiện nhiệm vụ được giao. Việc xử lý nền đường có vai trò quyết định tới độ bền, tuổi thọ công trình nên cán bộ giám sát luôn dõi theo mỗi phần việc của nhà thầu, bảo đảm chất lượng thi công.
Theo Nguyễn Mạnh Tưởng, chỉ huy công trường của Công ty Xuân Trường đang thi công quốc lộ 1A, đoạn qua huyện Hà Trung và thị xã Bỉm Sơn, có nhiều nguyên nhân dẫn đến chậm tiến độ thi công, trong đó có lý do ách tắc trong giải phóng mặt bằng. Đoạn qua thị xã Bỉm Sơn dài 8,9 km, liên quan tới 366 hộ, còn bốn hộ chưa nhận tiền. Thêm nữa trong số 362 hộ đã nhận tiền, nhiều hộ chưa tự giác tháo dỡ công trình, bàn giao mặt bằng cho nhà thầu thi công. Đoạn qua huyện Hà Trung dài 9 km, liên quan đến 708 hộ, cũng vướng mắc, ách tắc cục bộ, ảnh hưởng đến việc thi công nền đường.
Tuy nhiên, theo ghi nhận của chúng tôi, khối lượng thi công của nhà thầu Xuân Trường còn khiêm tốn. Trong khi các nhà thầu khác huy động nhân lực, phương tiện làm việc cả ngày nghỉ trong tuần thì tại khu vực thị trấn Hà Trung rất ít người, phương tiện thi công. Ba chiếc máy lu của công ty Xuân Trường đang “nghỉ ngơi” dưới hố móng trũng thấp khoảng 50 cm so với mặt đường cũ. Theo nhân viên phụ trách, cuối tuần, nhà thầu cho công nhân nghỉ việc, đợi giải phóng xong mặt bằng thi công cuốn chiếu luôn thể.
Dường như, ách tắc trong giải phóng mặt bằng luôn là cái cớ hợp pháp của việc chậm tiến độ thi công của nhà thầu. Sống trong bụi bẩn, đối mặt với ùn tắc giao thông hàng ngày nên dịp này nhiều hộ dân nhận tiền, tự giác tháo dỡ công trình và chính quyền các địa phương liên quan đang thực thi biện pháp quyết liệt hơn, cưỡng chế số hộ cố tình chây ỳ, bàn giao mặt bằng sạch cho nhà thầu. Thanh Hóa kỳ vọng việc cải tạo, nâng cấp quốc lộ 1A đoạn dốc Xây-TP Thanh Hóa sẽ khánh thành, thông xe kỹ thuật trước Tết Nguyên đán, đón Xuân 2013.