Sinh lý nội tiết chuyển hóa điều hòa thân nhiệt.pdf năm 2024

Uploaded by

Thanh Hà

0% found this document useful (0 votes)

141 views

45 pages

Copyright

© © All Rights Reserved

Available Formats

PPTX, PDF, TXT or read online from Scribd

Share this document

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Download as pptx, pdf, or txt

0% found this document useful (0 votes)

141 views45 pages

3.SINH LÝ CHUYỂN HÓA VÀ ĐIỀU NHIỆT

Uploaded by

Thanh Hà

Download as pptx, pdf, or txt

Jump to Page

You are on page 1of 45

Search inside document

Reward Your Curiosity

Everything you want to read.

Anytime. Anywhere. Any device.

No Commitment. Cancel anytime.

• 1. y – Bé quèc phßng Bé m«n SInh lý bÖnh SInh lý bÖnh ®iÒu hßa th©n nhiÖt – sèt
• 2. hoµ th©n nhiÖt BiÕn nhiÖt vµ æn nhiÖt C¬ chÕ duy tr× æ ®Þnh th©n nhiÖt 2.Thay ®æi th©n nhiÖt thô ®éng Gi¶m th©n nhiÖt T¨ng th©n nhiÖt 3.Thay ®æi chñ ®éng th©n nhiÖt: sèt HARRISON TR, W. R. RESNICK et al. 16th Edition HARRISON’S PRINCIPLES OF Internal Medicine. McGraw-Hill MEDICAL PUBLISHING DIVISION. Copyright © 2005
• 3. nhiÖt BiÕn nhiÖt vµ æn nhiÖt -BiÕn nhiÖt: §éng vËt cÊp thÊp (c¸, Õch, bß s¸t) th©n nhiÖt phô thuéc vµo m«i trêng -æn nhiÖt: ®éng vËt thuéc líp chim vµ cã vó th©n nhiÖt æn ®Þnh kh«ng phô thuéc m«i trêng.
• 4. nhiÖt BiÕn nhiÖt vµ æn nhiÖt §éng vËt t¹o n¨ng lîng tõ G, P vµ L trong ®ã >50% biÕn thµnh nhiÖt, cßn l¹i tÝch tr÷ (ATP). §èi víi §V æn nhiÖt nhê cã TT§HTN ph¸t triÓn nªn sè nhiÖt nµy dïng duy tr× æn ®Þnh TN.
• 5. ®iÒu nhiÖt ë §V BiÕn nhiÖt
• 6. ®iÒu nhiÖt ë §V æn nhiÖt
• 7. tr× æ ®Þnh th©n nhiÖt Do sù c©n b»ng gi÷a sinh nhiÖt vµ th¶i nhiÖt. SN/TN = 1
• 8. tr× æ ®Þnh th©n nhiÖt Trung t©m ®iÒu hoµ nhiÖt: phÇn tríc díi ®åi -PhÇn chØ huy t¹o nhiÖt: khi kÝch thÝch t¨ng chuyÓn ho¸, sinh nhiÖt -PhÇn chØ huy th¶i nhiÖt: Khi bÞ kÝch thÝch th× lµm t¨ng th¶i nhiÖt
• 9. tr× æ ®Þnh th©n nhiÖt Chi phèi sinh nhiÖt vµ th¶i nhiÖt dùa vµo 2 nguån th«ng tin: 1-NhiÖt ®é m«i trêng t¸c ®éng thô c¶m ë da truyÒn lªn trung t©m ĐHTN 2-NhiÖt ®é dßng m¸u ®i qua trung t©m ĐHTN
• 10. nhiÖt t¨ng/ gi¶m phô thuéc vµ t×nh tr¹ng c¬ thÓ.  Nghỉ ng¬i c¬ thÓ duy tr× chuyÓn ho¸ c¬ b¶n ~ 1400 -1500 Kcal/ngµy và gan lµ c¬ quan chñ yÕu sinh nhiÖt.  Khi hoạt động: c¬ thÓ tăng oxy – ho¸ c¸c chÊt tạo E, c¬ là cơ quan chủ yếu sinh nhiệt
• 11. thÓ th¶i nhiÖt b»ng c¸c biÖn ph¸p: TruyÒn nhiÖt Bøc x¹ nhiÖt (khuyÕch t¸n nhiÖt) Bèc h¬i níc ( bèc nhiÖt)
• 12. nhiÖt lµ sù trao ®æi nhiÖt gi÷a hai vËt tiÕp xóc nhau, nhiÖt tõ vËt cã nhiÖt ®é cao truyÒn sang vËt cã nhiÖt ®é thÊp. Truyền nhiệt t¨ng hiÖu qu¶ nÕu c¸c vËt tiÕp xóc cã nhiÖt ®é thÊp hơn so víi cơ thể kh«ng qu¸ lín => Ýt ®e do¹ giảm th©n nhiÖt gäi lµ “th¶i nhiÖt”.
• 13. nhiÖt Khi vËt tiÕp xóc cã nhiÖt ®é qu¸ thÊp, nhiÖt sÏ tho¸t ra qu¸ lín, ®e däa gi¶m th©n nhiÖt th× gäi lµ “mÊt nhiÖt”.
• 14. x¹ nhiÖt lµ sù ph¸t c¸c tia nhiÖt tõ mét vËt ra m«i trêng xung quanh, qua ®ã mµ vËt nµy mÊt bít nhiÖt. NhiÖt cña mÆt trêi t¶i xuèng tr¸i ®Êt díi d¹ng tia nhiÖt (¸nh s¸ng, tia X…) => gäi lµ bøc x¹ nhiÖt Khi To m«i trêng # 25 0C th× 2 biÖn ph¸p truyÒn nhiÖt vµ bøc x¹ nhiÖt chi phèi ~ 65% sè nhiÖt th¶i ra.
• 15. h¬i níc lµ biÖn ph¸p th¶i nhiÖt do bèc h¬i níc qua da vµ niªm m¹c h« hÊp vµ chiÕm ~30% sè nhiÖt th¶i ra khi To m«i trêng 25-30 0C. Khi nhiÖt ®é m«i trêng >37 0C => bèc h¬i n- íc chiÕm >80 sè nhiÖt th¶i ra.
• 16. nhiÖt thô ®éng Rèi lo¹n th©n nhiÖt lµ hËu qu¶ cña mÊt c©n b»ng gi÷a hai qu¸ tr×nh s¶n nhiÖt vµ th¶i nhiÖt. Gi¶m th©n nhiÖt (MÊt nhiÖt > s¶n nhiÖt) T¨ng th©n nhiÖt (Th¶i nhiÖt < s¶n nhiÖt).
• 17. th©n nhiÖt khi T0 trung t©m gi¶m 1-2 0C trë lªn. C¬ chÕ lµ s¶n nhiÖt < mÊt nhiÖt, SN/TN <1.
• 18. sinh lý GÆp ë ®éng vËt ngñ ®«ng, Õch, Mïa ®«ng, n·o vµ c¸c trung t©m bÞ øc chÕ dÇn, th©n nhiÖt gi¶m dÇn kh«ng t¹o nhiÖt. Chi phÝ n¨ng lîng duy tr× sù sèng ë møc tèi thiÓu.
• 19. bÖnh lý -Gi¶m th©n nhiÖt ®Þa ph¬ng gåm: NÎ (da nøt do tiÕp xóc l¹nh vµ kh« hanh) Cíc (phï, ngøa, cã thÓ ®au buèt…) Tª cãng (®au buèt, gi¶m c¶m gi¸c, thiÕu oxy t¹i chç, ho¹i tö nÕu kÐo dµi).
• 20. bÖnh lý - T×nh tr¹ng gi¶m th©n nhiÖt toµn th©n: x¬ gan, tiÓu ®êng, suy dinh dìng, nhiÔm mì thËn, suy tuyÕn gi¸p
• 21. tr¹ng bÖnh lý ®a ®Õn gi¶m th©n nhiÖt do mÊt nhiÖt kh«ng cã kh¶ n¨ng bï ®¾p. X¶y ra khi nhiÖt ®é m«i trêng rÊt thÊp, hoÆc ë c¬ thÓ kÐm dù trữ n¨ng lîng, phèi hîp ®iÒu kiÖn thuËn lîi: cã giã, ®é Èm thap, quÇn ¸o ít l¹nh, suy tuyÕn gi¸p, s¬ sinh, tuæi giµ,… Mét nhiÔm l¹nh ®iÓn h×nh gåm 3 giai ®o¹n
• 22. 1 Hng phÊn: c¬ thÓ tăng tho¸i hãa huy ®éng glucose vµ lipid, t¨ng tuÇn hoµn, h« hÊp & oxy… kÕt qu¶ lµ t¨ng t¹o nhiÖt §ång thêi c¬ thÓ h¹n chÕ mÊt nhiÖt: co m¹ch ngoµi da, ngõng tiÕt må h«i, sën gai èc,… Trong giai ®o¹n ®Çu lîng nhiÖt t¹o ra ®ñ bï ®¾p lîng nhiÖt mÊt ®i, khiÕn th©n nhiÖt trung t©m cha gi¶m.
• 23. 2 (øc chÕ): nÕu c¬ thÓ vÉn tiÕp tôc mÊt nhiÖt do kh«ng ®îc can thiÖp, dù tr÷ n¨ng lîng cña c¬ thÓ c¹n kiÖt -> Th©n nhiÖt trung t©m sÏ gi¶m. C¬ thÓ kh«ng t¨ng t¹o nhiÖt, hÖ giao c¶m vµ vá n·o chuyÓn tr¹ng th¸i øc chÕ: hÕt rÐt run, thê ¬, buån ngñ, gi¶m chøc n¨ng h« hÊp vµ tuÇn hoµn, gi¶m chuyÓn hãa…
• 24. 3 (suy sôp): khi th©n nhiÖt gi¶m <35 0C, trung t©m ®iÒu hoµ nhiÖt sÏ rèi lo¹n, ph¶n øng t¹o nhiÖt gi¶m h¼n, th©n nhiÖt h¹ nhanh, khi gi¶m <30 0C th× trung t©m ®iÒu nhiÖt suy sôp cïng víi nhiÒu trung t©m sèng kh¸c
• 25. th©n nhiÖt t¨ng >37,2 0C vµo buæi s¸ng, hoÆc >37,6 0C vµo buæi chiÒu C¬ chÕ sinh nhiÖt > th¶i nhiÖt (SN/TN>1) do t¨ng riªng t¹o nhiÖt (>th¶i nhiÖt) or th¶i nhiÖt bÞ h¹n chÕ or phèi hîp c¶ hai
• 26. th©n nhiÖt do t¨ng t¹o nhiÖt: Th©n nhiÖt ë vËn ®éng viªn cã thÓ ®¹t 39 0C khi thi ®Êu ë cêng ®é cao, mÆc dï c¸c biÖn ph¸p th¶i nhiÖt ®· ®îc ¸p dông tèi ®a. BÖnh cêng gi¸p chØ h¬i t¨ng v× th¶i nhiÖt vÉn b×nh thêng, nhng sÏ rÊt dÓ t¨ng nhanh nÕu cã v©n ®«ng c¬ b¾p mÆc dï th¶i nhiÖt còng t¨ng theo.
• 27. th©n nhiÖt do h¹n chÕ th¶i nhiÖt: GÆp khi nhiÖt ®é m«i trêng qu¸ cao, ®é Èm cao, th«ng khÝ kÐm -Do phèi hîp: võa cã h¹n chÕ th¶i nhiÖt, võa cã t¨ng t¹o nhiÖt; vÝ dô, lao ®éng nÆng trong m«i tr- êng nãng, Èm vµ kÐm th«ng giã; hoÆc mang v¸c nÆng ®i díi trêi n¾ng g¾t…
• 28. th©n nhiÖt t¨ng kÐo dµi, kÕt hîp mÊt muèi, mÊt níc vµ rèi lo¹n chøc n¨ng trung t©m ®iÒu nhiÖt, sÏ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng bÖnh lý gäi lµ say nãng; NÕu kÕt hîp t¸c ®éng cña tia bøc x¹, sãng ng¾n cña mÆt trêi th× gäi lµ say n¾ng.
• 29. ®éng th©n nhiÖt- sèt §Þnh nghÜa: Sèt lµ tr¹ng th¸i c¬ thÓ chñ ®éng t¨ng th©n nhiÖt do trung t©m ®iÒu hoµ nhiÖt bÞ t¸c dông bëi c¸c nh©n tè gäi lµ chÊt g©y sèt, ®a ®Õn kÕt qu¶ t¨ng s¶n nhiÖt kÕt hîp víi gi¶m th¶i nhiÖt.
• 30. ®éng th©n nhiÖt- sèt Nguyªn nh©n NhiÔm khuÈn, Ung th, huû ho¹i m« Huû ho¹i b¹ch cÇu ….
• 31. ngo¹i sinh C¸c s¶n phÈm cña VK (lipopolysarcarid (LPS), vÝ dô: chÊt pyrexin chiÕt tõ vá Salmonella víi lîng 0,003 mg/1kg CTg©y sèt rÊt m¹nh vµ kÌo dµi . Ngoµi ra, s¶n phÈm cña virus, nÊm, ký sinh vËt sèt rÐt, tÕ bµo u, phøc hîp miÔn dÞch
• 32. néi sinh Gåm IL–1, IL–6, TNF-alfa, IFN Do b¹ch cÇu sinh ra (IL–1, IL–6, TNF-alfa, IFN), t¸c ®éng th«ng qua PGE2 qua thô thÓ ë trung t©m ®iÒu nhiÖt g©y sèt. C¬ chÕ gi¶m sèt cña Aspirin øc chÕ PGE2
• 33. (set point) “§iÓm ®Æt nhiÖt”= 36.8 0C +/_ 0.4 Trong sèt, ®iÓm ®Æt nhiÖt bÞ t¸c nh©n g©y sèt ®iÒu chØnh lªn cao vît møc b×nh thêng.
• 34. sèt
• 35. sèt
• 36. sèt Giai ®o¹n t¨ng th©n nhiÖt (sèt t¨ng) - S¶n nhiÖt t¨ng vµ th¶i nhiÖt gi¶m -> mÊt c©n b»ng nhiÖt (SN/TN>1). - Sën gai èc, t¨ng chuyÓn ho¸, h« hÊp & tuÇn hoµn, møc hÊp thu oxy cã thÓ t¨ng gÊp 3 hay 4 lÇn b×nh thêng; -KÌm ph¶n øng gi¶m thải nhiÖt co m¹ch dới da, gi¶m tiÕt må h«i… Dïng thuèc h¹ nhiÖt kh«ng cã t¸c dông.
• 37. ®øng Giai ®o¹n nµy SN kh«ng t¨ng h¬n nhng TN b¾t ®Çu m¹nh lªn (m¹ch da d·n réng) møc c©n b»ng víi t¹o nhiÖt ( SN/TN = 1) ë møc cao. Tuy nhiªn, cha cã må h«i, phô thuéc sè l- îng, ho¹t tÝnh cña chÊt g©y sèt; thÓ tr¹ng ngêi bÖnh Th©n nhiÖt trong c¬n sèt cã thÓ æn ®Þnh (sèt liªn tôc) hoÆc thay ®æi (sèt giao ®éng)… phô thuéc vµo nguyªn nh©n C¸c Giai ®o¹n sèt
• 38. lui - S¶n nhiÖt: Giai ®o¹n nµy bÞ øc chÕ vµ dÇn trë vÒ b×nh thêng; th¶i nhiÖt t¨ng râ SN/TN<1, th©n nhiÖt trë vÒ b×nh thêng. - BiÓu hiÖn: Gi¶m t¹o nhiÖt vµ t¨ng th¶i nhiÖt; Giai ®o¹n nµy c¬ thÓ ph¶n øng gièng nh nhiÔm nãng giai ®o¹n sím. C¸c Giai ®o¹n sèt
• 39. yÕu tæ ¶nh hëng sèt C¬ chÕ do sù ®iÒu chØnh trung t©m ®iÒu nhiÖt qua chÊt g©y sèt néi sinh lµm thay ®æi ®iÓm ®Æt nhiÖt >37 0C Khi chÊt g©y sèt hÕt t¸c dông, ®iÓm ®Æt th©n nhiÖt trë vÒ møc 37 0C, c¬ thÓ ph¶n øng gièng nh bÞ nhiÔm nãng. Sèt qu¸ cao, trung t©m míi bÞ rèi lo¹n, mÊt kh¶ n¨ng ®iÒu chØnh.
• 40. ¶nh hëng ®Õn sèt - Vai trß cña vá n·o: hng phÊn sèt cao h¬n øc chÕ - Vai trß tuæi: trÎ ph¶n øng sèt m¹nh, dÔ bÞ co giËt. Ngêi giµ ph¶n øng sèt yÕu kh«ng thÓ hiÖn ®îc møc ®é bÖnh - Vai trß néi tiÕt: Sèt ë ngêi u n¨ng gi¸p th- êng cao, gièng nh tiªm adrenalin tríc khi g©y sèt thùc nghiÖm. Hormon thîng thËn lµm gi¶m sèt, cã liªn quan víi t×nh tr¹ng chuyÓn ho¸.
• 41. hãa trong sèt I. Thay ®æi chuyÓn ho¸ n¨ng lîng Rèi lo¹n chuyÓn ho¸ glucid Rối lo¹n chuyÓn ho¸ lipid Rối lo¹n chuyÓn ho¸ Protid Rèi lo¹n chuyÓn ho¸ muèi vµ AB
• 42. hãa trong sèt -Thay ®æi chuyÓn ho¸ năng lîng: sèt cã tăng chuyÓn ho¸ vµ tăng t¹o E chi dïng cho c¸c nhu cÇu tăng s¶n nhiÖt vµ tăng chøc năng mét sè c¬ quan. Mét c¬n sèt thùc nghiÖm 400C ->lµm tăng chuyÓn ho¸ c¬ b¶n 10%. Cø tăng th©n nhiÖt lªn 10C làm tăng chuyÓn ho¸ lªn 3-5%.
• 43. hãa trong sèt 1. Thay ®æi chuyÓn ho¸ glucid Tăng gi¸ng ho¸ đường -> glycogen giảm, glucose m¸u tăng, cã khi cã glucose niệu. Sèt cao vµ kÐo dµi cã thÓ lµm t¨ng acid lactic m¸u, nhu cầu glucose tăng trong sốt cao và kÐo dài nªn cần cung cấp đường cho bệnh nh©n.
• 44. hãa trong sèt 2. Thay ®æi chuyÓn ho¸ lipit Lipid tăng huy ®éng chñ yÕu tõ giai ®o¹n 2, khi nguån glucid c¹n. => nång ®é acid bÐo vµ triglycerid t¨ng trong m¸u. Khi sèt kÐo dµi, míi cã rèi lo¹n chuyÓn ho¸ lipid, ®ã lµ t¨ng nång ®é thÓ cetonic – chñ yÕu do thiÕu glucid - gãp phÇn g©y nhiÔm acid trong sèt.
• 45. hãa trong sèt 3. Thay ®æi chuyÓn ho¸ protit T¨ng t¹o kh¸ng thÓ, bæ thÓ, b¹ch cÇu, enzym… lµm cho sù huy ®éng dù tr÷ protid t¨ng lªn trong sèt. Nång ®é urª t¨ng thªm 20-30% trong n- íc tiÓu ë mét sè c¬n sèt th«ng thêng. Rối loạn CH protit do 3 nguyªn nh©n: nhiễm độc, nhiễm trïng, và chủ yếu là đãi ăn. Trong sốt cao kÐo dài cần cung cấp thức ăn dễ tiªu và bổ sung glucose
• 46. hãa trong sèt 4. Thay ®æi chuyÓn ho¸ muèi níc vµ c©n b»ng acid base - ChuyÓn ho¸ muèi níc: ë giai ®o¹n ®Çu cã thÓ t¨ng møc läc cÇu thËn do t¨ng lu lîng tuÇn hoµn nhng tõ giai ®o¹n 2, hormon ADH cña hËu yªn vµ adosteron cña thîng thËn t¨ng tiÕt, g©y gi÷ níc vµ Natri (ë thËn vµ tuyÕn må hoi).
• 47. n¨ng trong sèt 1-Thần kinh: nhøc ®Çu chãng mÆt, co giËt, h«n mª… 2-Tuần hoàn: t¨ng nhÞp tim, m¹ch nhiÖt ph©n ly, gi¶m HA… 3-H« hấp: t¨ng do nhu cÇu Oxy t¨ng 4-Tiªu ho¸: ch¸n ¨n, gi¶m tiÕt dÞch, chíng bông, t¸o bãn
• 48. t¨ng chøc phËn chèng ®éc gan, t¨ng søc ®Ò kh¸ng, t¨ng tæng hîp kh¸ng thÓ… 6-Tiết niệu: G§1: h¬I t¨ng niÖu; G§2 gi¶m niÖu, G§3 t¨ng niÖu th¶I nhiÖt 7-Nội tiết: T¨ng T3, T4, Aldosterol, ADH, cortison, ACTH… II-Thay ®æi chøc n¨ng trong sèt
• 49. øng sèt Tèt: - Sèt lµ ph¶n øng thÝch øng toµn th©n mang tÝnh chÊt b¶o vÖ. - Sèt h¹n chÕ ®îc qu¸ tr×nh nhiÔm khuÈn v× khi sèt cã t¨ng sè lîng vµ chÊt lîng b¹ch cÇu, t¨ng kh¶ n¨ng s¶n xuÊt kh¸ng thÓ, bæ thÓ, t¨ng kh¶ n¨ng chèng ®éc vµ khö ®éc cña gan, t¨ng chuyÓn hãa… -ChÊt g©y sèt néi sinh nh IL1, TNF, PGE2, IFN cã vai trß sinh häc quan träng
• 50. øng sèt ý nghÜa xÊu (sèt cao vµ kÐo dµi) -Sèt cao vµ kÐo dµi, hoÆc sèt ë nh÷ng c¬ thÓ suy yÕu, gi¶m dù tr÷ g©y nhiÒu hËu qu¶ xÊu nh suy kiÖt, nhiÔm ®éc thÇn kinh, suy tim vµ co dËt ë trÎ nhá… -Rèi lo¹n chøc n¨ng c¸c c¬ quan
• 51. kh¶o 1. V¨n §×nh Hoa vµ cs, Bµi gi¶ng sinh lý bÖnh miÔn dÞch, 2004. Nhµ xuÊt bµn y häc 2. V¨n §×nh Hoa vµ cs, Sinh lý bÖnh miÔn dÞch, 2007. Nhµ xuÊt b¶n y häc. 3. HARRISON TR, W. R. RESNICK et al. 16th Edition HARRISON’S PRINCIPLES OF Internal Medicine. McGraw-Hill MEDICAL PUBLISHING DIVISION. Copyright 2005