Chấn thương Lisfranc là gãy xương và/ hoặc trật khớp ở vùng bàn chân giữa gây tổn thương một hay nhiều khớp bàn-ngón. Chẩn đoán bằng phim Xquang, thường cần thêm CT Nên chuyển cho phẫu thuật viên chuyên khoa chấn thương chỉnh hình do loại gãy thường cần mổ mở nắn chỉnh cố định trong hoặc hàn khớp.
Chấn thương Lisfranc thường gặp. Cơ chế thông thương là do chấn thương trực tiếp hoặc do lực xoắn vặn lên bàn chân gấp gan chân[ ví dụ ngã tiếp xúc tư thế gấp gan chân] hay xảy ra ở các cầu thủ bóng đá, người lái xe mô tô hay vận động viên cưỡi ngựa.
Phức hợp khớp Lisfranc gồm 5 khớp bàn-ngón liên kết khối bàn chân trước và khối bàn chân giữa. Có nhiều dây chằng trong phức hợp này. Dây chằng Lisfranc là dây chằng bám từ nền xương đốt bàn II đến xương chêm I. Tổn thương phức hợp Lisfranc bao gồm từ nhẹ như bong gân đến nặng là trật khớp có hoặc không gãy xương. Khi gãy xương xảy ra, nó thường ở xương bàn ngón II. Tổn thương Lisfranc thường gây mất vững khối bàn chân giữa.
Gãy nền xương bàn ngón II và trật khớp bàn ngón.
Gãy nền xương bàn ngón II có thể gây tổn thương một hoặc nhiều khớp bàn ngón. Trong hình này, xương bàn ngón II gãy và làm di lệch các xương bàn ngón III đến V ra ngoài.
|
Mức độ nghiêm trọng của tổn thương Lisfranc dao động rộng. Một vài thương tổn chỉ gây sưng nề và đau nhẹ ở khối bàn chân trước, một số khác gây các thương tổn phần mềm nặng nề gây đau, sưng nề, biến dạng, tụ máu ở khối bàn chân giữa, thỉnh thoảng còn có thể bị tê bì. Biểu hiện bàn chân bị co ngắn.
Các biến chứng [như thoái hóa khớp, hội chứng chèn ép khoang] có thể là nghiêm trọng và gây các di chứng.
Chẩn đoán
Phim Xquang
Có khi chụp cắt lớp vi tính
Chụp Xquang tư thế thẳng, nghiên và chéo bàn chân, tuy nhiên các dấu hiệu có thể rất kín đáo và dễ bị bỏ sót chẩn đoán. Có tới 20% loại gãy này bị bỏ sót ở lần thăm khám đầu.
Phim X quang có thể chỉ ra gãy ở nền xương bàn ngón II hoặc vỡ các xương đậu nhưng không thể hiện tổn thương tại các khớp bàn ngón, nên nghi ngờ tổn thương này kể cả khi không thấy trên phim Xquang thường quy. Bình thường ở khớp này, cạnh trong xương chêm II thẳng trục với cạnh trong xương đốt bàn ngón II. Có thể cần thiết so sánh phim các tư thế hoặc chụp CT để nhận biết sự tổn thương của khớp.
Điểm mấu chốt và Các sai lầm thường gặp
|
Nếu không có điều kiện chụp CT, có thể sử dụng phim Xquang chịu tỳ. Phim Xquang được chụp khi bàn chân chịu lực tỳ [ví dụ bệnh nhân đứng chụp] Trọng lượng cơ thể dồn xuống có thể làm rộng khoảng giữa xương bàn ngón I và xương bàn ngón II giúp chẩn đoán dễ dàng hơn. Tuy nhiên, phim cắt lớp vi tính có độ nhạy cao hơn phim Xquang chịu lực tỳ, và cũng nên được chỉ định trong các trường hợp khó.
Điều trị
Hội chẩn chấn thương chỉnh hình
Thông thường, cần mổ mở nắn chỉnh kết hợp xương, cũng có khi phải hàn cứng khớp.
Trật khớp thường tự nắn chỉnh lại được. Tuy nhiên, bởi vì thương tổn này ảnh hưởng nhiều đến chức năng bàn chân và có thể gây đau kéo dài, viêm khớp, bệnh nhân nên được giới thiệu đến chuyên gia chấn thương chỉnh hình để phẫu thuật. Thông thường, điều trị cuối cùng là mổ mở kết hợp xương hoặc hàn cứng khớp bàn chân giữa.
Sau khi mổ kết hợp xương, phim CT được chụp lại để xác định đã sửa chữa thẳng hàng.
Nếu không cần thiết phẫu thuật, bệnh nhân được bất động không tỳ trong ít nhất 6 tuần.
Những điểm chính
Tổn thương Lisfranc [ gãy xương-trật khớp] tổn thương nhiều hơn 1 dây chằng có vai trò giữ vững bàn chân giữa, có khi gây tổn thương ≥ 1 khớp bàn ngón.
Các biến chứng [ ví dụ như hội chứng khoang, đau mạn tính, tàn phế] có thể là nghiêm trọng.
Do rất khó phát hiện trên phim Xquang thường, có thể phải cần đến phim cắt lớp vi tính hoặc Xquang chịu lực tỳ.
Giới thiệu bệnh nhân đến chuyên khoa chấn thương chỉnh hình do thường phải mổ kết hợp xương hoặc hàn khớp