Trung Quốc tuyên bố chủ quyền Biển Đông
|
 Tàu tuần duyên USCGC Munro của Mỹ (bên trái) hoạt động chung với tàu tiếp liệu - hậu cần JS Omi của Nhật Bản trong đợt triển khai đến Đông Á hồi tháng 8-2021 - Ảnh: JMSDF Báo cáo số 150 về Các giới hạn trên biển (Limits of Sea), do Bộ Ngoại giao Mỹ công bố hôm 12-1, phân loại các yêu sách của Bắc Kinh ở Biển Đông thành (1) yêu sách chủ quyền đối với thực thể trên biển, (2) đường cơ sở, (3) các vùng biển pháp lý xung quanh, (4) quyền lịch sử, đồng thời bóc trần tỉ mỉ hầu hết các yêu sách này của Trung Quốc. Kết luận của Mỹ Đối với yêu sách chủ quyền của Trung Quốc tại Nam Hải chư đảo gồm "Đông Sa", "Trung Sa", "Tây Sa" (quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam) và "Nam Sa" (quần đảo Trường Sa của Việt Nam), Mỹ đã bác bỏ yêu sách này mà không thay đổi lập trường là không đứng về bên nào trong tranh chấp. Ở đây, cần phân biệt hai câu hỏi pháp lý khác nhau: (1) liệu một quốc gia có thể tuyên bố chủ quyền một cách hợp pháp đối với các thực thể xa bờ hay không, và (2) các thực thể này thuộc về quốc gia nào. Câu hỏi đầu tiên có thể được trả lời độc lập với câu hỏi thứ hai và báo cáo của Mỹ chỉ dừng lại ở câu đầu tiên. Với yêu sách đường cơ sở thẳng mà Trung Quốc đã tự ý vẽ ra ở Tây Sa (tức quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam) và dự định áp dụng ở Trung Sa, Đông Sa và Nam Sa (quần đảo Trường Sa), phía Mỹ đã chỉ ra các thiếu sót lớn về mặt pháp lý của Bắc Kinh. Đặc biệt với tài liệu bổ sung về các hành vi thực tiễn của các nước, Mỹ bác bỏ một cách có hệ thống lập luận của Trung Quốc rằng một số hoạt động của Trung Quốc ở Biển Đông nằm ngoài Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật biển (UNCLOS) nên sẽ được điều chỉnh bởi các quy tắc khác của luật pháp quốc tế. Tài liệu của Mỹ cho thấy lập luận như vậy là không hợp lệ và không có bằng chứng về các thông lệ, tập quán luật quốc tế khác hỗ trợ cho luận điệu này. Với việc không phải tất cả thực thể Trung Quốc tuyên bố chủ quyền là đảo có thể tạo ra các vùng biển pháp lý xung quanh và hệ thống đường cơ sở thẳng mà Bắc Kinh vẽ ra là bất hợp pháp, những yêu sách hàng hải mà Trung Quốc đưa ra ở 4 nhóm quần đảo trên Biển Đông cũng vô giá trị. Báo cáo cũng nhắc lại quan điểm của Mỹ là không có cái gọi là "quyền lịch sử" quy định trong UNCLOS và Tòa trọng tài thành lập theo phụ lục VII của UNCLOS đã bác bỏ vào năm 2016. Có thể nói, báo cáo số 150 nhất quán với các thông cáo báo chí khác của Washington, các công hàm gửi Liên Hiệp Quốc và các báo cáo về Giới hạn trên biển trước đó. Điều mới ở đây là cách Mỹ đã đi tới những kết luận trong báo cáo. Đây là báo cáo đầu tiên vạch trần các yêu sách của Trung Quốc ở Biển Đông, với các lập luận pháp lý bổ sung được hỗ trợ từ các bằng chứng địa lý và địa chất đáng kể về các thực thể ở Biển Đông. Ví dụ như các bản đồ minh họa và thống kê về tỉ lệ đất so với tỉ lệ diện tích vùng nước khép kín của bốn nhóm quần đảo mà Trung Quốc tuyên bố chủ quyền. Ngoài ra, báo cáo còn chứng minh rằng một phần lớn của Biển Đông là vùng biển quốc tế, tất cả các quốc gia trên thế giới có quyền thực hiện quyền tự do đi lại trên biển. Đây là cơ sở pháp lý vững chắc cho Chương trình hoạt động tự do hàng hải (FONOP) của Mỹ và các quốc gia khác ở Biển Đông. Mỹ nên phê chuẩn UNCLOS Ngôn ngữ tiếng Anh được sử dụng trong báo cáo rất dễ hiểu. Tài liệu không dài, vắn tắt một cách khéo léo và chính xác. Do đó rất dễ dàng được đọc và phổ biến trong không chỉ cộng đồng học giả mà còn cả những đối tượng quan tâm vấn đề Biển Đông. Đây là cách Mỹ đáp lại Trung Quốc trên mặt trận pháp lý trong các tranh chấp ở Biển Đông. Tuy nhiên, một trong những luận điểm không thể tránh khỏi và có thể thách thức tính chính danh của báo cáo là việc Mỹ không phải là thành viên UNCLOS. Các học giả Mỹ trước đây đã lên án việc đề cử thẩm phán Trung Quốc tại Tòa án quốc tế về Luật biển (ITLOS) vì Trung Quốc đã phớt lờ phán quyết Biển Đông năm 2016 nhưng lại cho mình quyền đánh giá hành vi của các quốc gia thành viên khác trên biển. Luận điệu này có thể được sử dụng để phản bác báo cáo của Mỹ, ví dụ Washington không phải là thành viên của UNCLOS nhưng nước này lại tự cho phép mình đánh giá hoạt động của các quốc gia khác dựa trên UNCLOS. Có lẽ đây là thời điểm thích hợp để Mỹ xem xét phê chuẩn UNCLOS. Việt Nam ghi nhận Mỹ công bố báo cáo về các ranh giới biển Ngày 14-1, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Lê Thị Thu Hằng nêu quan điểm chính thức của Việt Nam về báo cáo số 150 về các ranh giới biển mà Mỹ công bố hai ngày trước đó. "Việt Nam ghi nhận việc Bộ Ngoại giao Mỹ công bố báo cáo số 150 về các ranh giới biển. Liên quan đến các tranh chấp ở Biển Đông, Việt Nam đã nhiều lần khẳng định quan điểm nhất quán và rõ ràng của mình, cả trong khuôn khổ song phương cũng như đa phương, theo đó, Việt Nam luôn phản đối và không chấp nhận mọi yêu sách liên quan không phù hợp với luật pháp quốc tế, bao gồm Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật biển 1982 (UNCLOS)", bà Hằng nhấn mạnh. Bà Hằng cho biết nhân dịp này, Việt Nam một lần nữa đề nghị các bên liên quan tôn trọng chủ quyền, quyền chủ quyền và quyền tài phán của Việt Nam ở Biển Đông, tôn trọng các tiến trình ngoại giao và pháp lý, có đóng góp tích cực và thực chất nhằm duy trì hòa bình, ổn định, bảo vệ an ninh, an toàn, tự do hàng hải và hàng không, tính toàn vẹn của UNCLOS và trật tự dựa trên luật lệ. D.AN
Nhân viên của DIỄN ĐÀN Hoa Kỳ đã bác bỏ đa số các tuyên bố về chủ quyền hàng hải trên vùng rộng lớn của Bắc Kinh ở Biển Đông trong một nghiên cứu toàn diện của Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ được công bố vào giữa tháng 1 năm 2022. Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ đã kết luận trong nghiên cứu dài 44 trang “Giới hạn ở các vùng Biển số 150” (“Limits in the Seas No. 150”): “Trung Quốc khẳng định các tuyên bố chủ quyền hàng hải bất hợp pháp ở phần lớn diện tích ở Biển Đông, bao gồm cả một tuyên bố chủ quyền bất hợp pháp về các quyền lịch sử” như được xác định trong phán quyết trọng tài năm 2016 mà Philippines đã thắng liên quan đến đường chín đoạn rộng lớn của Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa (Trung Quốc). “Với việc công bố nghiên cứu mới nhất này, Hoa Kỳ một lần nữa kêu gọi Trung Quốc điều chỉnh những tuyên bố chủ quyền hàng hải của mình cho phù hợp với luật pháp quốc tế như được phản ánh trong Công ước Luật Biển, tuân thủ quyết định của tòa trọng tài trong phán quyết vào ngày 12 tháng 7 năm 2016,trong phán quyết trọng tài Biển Đông, và ngừng các hoạt động bất hợp pháp và có tính cưỡng ép ở Biển Đông,” Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ cho biết trong một tuyên bố. “Những tuyên bố này, đặc biệt là khi xem đến diện tích địa lý rộng lớn và phạm vi đáng kể của chúng, làm suy yếu một cách nghiêm trọng quy tắc pháp luật ở các đại dương và rất nhiều quy định được công nhận trên toàn thế giới của luật pháp quốc tế được phản ánh trong Công ước”, báo cáo cho biết. Đây là báo cáo mới nhất trong một loạt các báo cáo đánh giá xem các tuyên bố về chủ quyền hàng hải và ranh giới quốc gia có tuân thủ luật pháp quốc tế hay không. “Điều đáng chú ý trong nghiên cứu năm 2022 của Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ là nghiên cứu này dựa rất nhiều vào phán quyết trọng tài năm 2016 mà Philippines đã thắng ở The Hague trong vụ kiện Trung Quốc,” cựu Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Philippines Albert Del Rosario nói với Philippine Star Global. Báo cáo của Hoa Kỳ đã mô tả chi tiết tại sao các tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc hoặc một số hình thức của quyền tài phán độc quyền đối với hầu hết Biển Đông rõ ràng là sai, ông Del Rosario nói. Cùng với những thông tin sai lệch khác, Trung Quốc tuyên bố chủ quyền đối với các mỏm đất dưới nước mà bị nhấn chìm khi thủy triều lên, như thể chúng là các vùng lãnh thổ trên đất liền, điều này không phù hợp với luật pháp quốc tế, ông nói. “Ví dụ, Rạn san hô Mischief tạo thành một phần của vùng biển của Philippines, nhưng Trung Quốc tuyên bố chủ quyền với Rạn san hô Mischief như thể đó là lãnh thổ đất liền — từ đó dùng sức người chuyển đổi bất hợp pháp rạn san hô thành một trong những căn cứ không quân và hải quân của mình trong vùng đặc quyền kinh tế của Philippines,” ông Del Rosario cho biết. (Ảnh: Các tàu nạo vét của Trung Quốc được phát hiện xung quanh Rạn san hô Mischief ở quần đảo Trường Sa ở Biển Đông vào tháng 5 năm 2015 trong hình ảnh này của Hải quân Hoa Kỳ.) Ngoài việc Trung Quốc tuyên bố chủ quyền với hơn 100 mỏm đất như vậy bên ngoài lãnh thổ ven biển của mình, nước này cũng tuyên bố chủ quyền với các khu vực tách biệt về địa lý bằng cách vẽ cái mà họ gọi là “đường cơ sở thẳng” và xác định các vùng đặc quyền kinh tế, cả hai đều không phù hợp với Công ước về Luật Biển của Liên Hợp Quốc (United Nations Convention on the Law of the Sea – UNCLOS), báo cáo cho biết. “Mặc dù không tỏ lập trường về các tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc đối với các đảo cụ thể ở Biển Đông, nhưng Hoa Kỳ đã bác bỏ những khẳng định chủ quyền đối với những mỏm đất không đáp ứng định nghĩa về một hòn đảo”, báo cáo kết luận. Theo bà Lê Thị Thu Hằng, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam, Việt Nam cũng đã ghi nhận nghiên cứu mới của Hoa Kỳ về các tuyên bố chủ quyền ở Biển Đông của Bắc Kinh. Theo tờ Hanoi Times, bà Hằng đã phát biểu trong một thông cáo: “Việt Nam đã nhiều lần khẳng định lập trường nhất quán và rõ ràng của mình, cả trong khuôn khổ song phương và đa phương, theo đó Việt Nam luôn phản đối và không chấp nhận tất cả các tuyên bố chủ quyền liên quan mà không phù hợp với luật pháp quốc tế”, bao gồm luật UNCLOS 1982. “Nhân dịp này, Việt Nam một lần nữa yêu cầu các bên liên quan tôn trọng chủ quyền, quyền chủ quyền và quyền tài phán của Việt Nam ở Biển Đông, tôn trọng các tiến trình ngoại giao và pháp lý, và đóng góp tích cực vào việc duy trì hòa bình, ổn định, an ninh, và tự do hàng hải và hàng không phù hợp với UNCLOS và trật tự dựa trên luật lệ”, bà nói. Úc, Pháp, Đức, Indonesia, Nhật Bản, Malaysia, New Zealand, Philippines, Vương quốc Anh, Hoa Kỳ và Việt Nam đều đã bác bỏ tuyên bố về các quyền lịch sử của Trung Quốc là không phù hợp với luật pháp quốc tế. “Chúng tôi đã thấy Hoa Kỳ, Pháp, Đức, Vương quốc Anh, Úc và các nước láng giềng ở Biển Đông viện dẫn phán quyết trọng tài năm 2016 để chống lại các tuyên bố phi lý của Trung Quốc,” ông Del Rosario nói với báo Philippine Star Global. Báo cáo cho biết Hoa Kỳ và nhiều quốc gia khác duy trì quyền tự do hàng hải ở Biển Đông, đặc biệt là trong các khu vực mà các tuyên bố chủ quyền về hàng hải của Trung Quốc mâu thuẫn với luật pháp quốc tế. Ông Del Rosario nói: “Chúng tôi tự hào khi thấy rằng một quốc gia nhỏ như Philippines có thể tạo ra tác động lớn như vậy trên thế giới, để quy tắc pháp luật thắng thế so với việc Trung Quốc liên tục dùng đến vũ lực thô bạo”. HÌNH ẢNH: REUTERS |
