Trai sông sống ở đáy hồ ao, sông ngòi; bồ và ẩn chứa mình trong bùn cát. Thân trai mềm nằm trong 2 mảnh vỏ. Trai sông có tuổi thọ khoảng 12 năm.
1. Vỏ trai
Vỏ trai gồm 2 mảnh được gắn với nhau nhờ dây chằng ở bản lề phía trong
2 cơ khép vỏ bám chắc vào mặt trong của vỏ, giúp điều chỉnh hoạt động đóng, mở vỏ
Cấu tạo vỏ gồm 3 lớp: lớp sừng, lớp đá vôi và lớp xà cừ óng ánh phía trong
2. Cơ thể trai
Phần đầu của trai tiêu giảm do thích nghi lâu dài với lối sống ít hoạt động
Cơ thể trai gồm:
+ Dưới lớp vỏ là áo trai, mặt ngoài tiết ra lớp vỏ đá vôi
+ Mặt trong áo trai tạo thành khoang áo là môi trường dinh dưỡng của trai, có ống hút và ống thoát nước.
+ Hai tấm mang ở mỗi bên
+ Trung tâm cơ thể: phía trong là thân trai, phía ngoài là chân trai hình lưỡi rìu
Trai di chuyển nhờ sự thò ra thụt vào của chân rìu kết hợp với hoạt động đóng mở vỏ: vỏ trai hé mở cho chân thò ra vươn dài trong bùn về hướng muốn đi tới để mở đường, sau đó trai co chân đồng thời với việc khép vỏ lại, tạo ra lực đẩy do nước phụt ra ở rãnh phía sau làm trai tiến về phía trước
Trai di chuyển chậm chạp trong bùn với tốc độ 20 – 30cm một giờ và để lại phía sau một đường rãnh trên mặt bùn
III. DINH DƯỠNG
Thức ăn: vụn hữu cơ, động vật nguyên sinh
Dinh dưỡng kiểu thụ động nhờ 2 đôi tấm mang
Quá trình lọc thức ăn của trai sông diễn ra ở lỗ miệng trai nhờ sự rung động của các lông trên tấm miệng
Hô hấp qua 2 đôi tấm mang
IV. SINH SẢN
Cơ thể trai phân tính, có trai đực, trai cái
Đến mùa sinh sản, trai cái nhận tinh trùng của trai đực chuyển theo dòng nước vào để thụ tinh.
Trứng phát triển thành ấu trùng trong mang của trai mẹ → trứng được bảo vệ và ấu trùng không bị động vật khác ăn mất, đồng thời ở đâu giàu dưỡng khí và thức ăn
Ấu trùng bám vào mang và da cá một vài tuần nữa rồi mới rơi xuống bùn để phát triển thành trai trưởng thành → di chuyển đến nơi xa nhằm phát tán nòi giống, tăng cường lượng oxi và được bảo vệ
SƠ ĐỒ HỆ THỐNG HÓA
Dinh duong
Vỏ trai hé mở cho chân trai hình lưỡi rìu thò ra. Nhờ chân trai thò ra rồi thụt vào, kết hợp với động tác đóng mở vỏ mà trai di chuyển chậm chạp trong bùn với tốc độ 20 – 30 cm một giờ, vì cơ chân của trai kém phát triển
Hinh dang
Vỏ trai có: 2 mảnh, dây chằng, 2 cơ khép vỏ. Vỏ trai gồm 3 lớp: lớp sừng, lớp đá vôi, lớp xà cừ. Đầu vỏ hơi trơn, đuôi hơi nhọn. Dưới vỏ là áo trai: Mặt ngoài của áo trai tiết ra tạo thành lớp đá vôi. Mặt trong tạo thành khoang áo [2 đôi tấm mang, 2 đôi tấm miệng, chân, thân]. Đầu tiêu giảm. Dinh dưỡng nhờ 2 đôi tấm miệng luôn luôn động. Nước theo ống hút vào cơ thể trai mang theo thức ăn và khí oxi, nước theo ống thoát ra ngoài [chất thải, khí cacbonic]. Cơ thể phân tính.
Cau tao
Vỏ trai gồm 2 mảnh gắn với nhau nhờ bản lề ở phía lưng. Dây chằng ở bản lề có tính đàn hồi cùng với 2 cơ khép vỏ [bám chắc vào mặt trong của vỏ] điều chỉnh động tác đóng, mở vỏ. Khi trai chết thì vỏ trai sẽ mở. Vỏ trai có lớp sừng bọc ngoài, lớp đá vôi ở giữa và lớp xà cừ óng ánh ở trong cùng. Vỏ trai gồm đầu vỏ, đỉnh vỏ, bản lề vỏ, đuôi vỏ, vòng tăng trưởng vỏ.
Sinh san
Trai sông thụ tinh trong. Cơ thể trai phân tính. Đến mùa sinh sản, trai cái nhận tinh trùng của trai đực chuyển theo dòng nước vào để thụ tinh, trứng non đẻ ra được giữ trong tấm mang. Ấu trùng nở ra, sống trong mang mẹ một thời gian rồi bám vào da mang cá một vài tuần nữa mới rơi xuống bùn phát triển thành trai trưởng thành.
Vòng đời: Trai cái trưởng thành; Trai đực trưởng thành => Trứng [tấm mang] + tinh trùng => Ấu trùng [trong mang mẹ] => Ấu trùng [da và mang cá] => Ấu trùng [rơi xuống bùn] => *từ đầu*
Khái niệm: Ngành thân mềm là những động vật có cơ thể mềm không phân đốt 1. Vỏ trai Hình dạng cấu tạo của vỏ trai 1- Đầu vỏ; 2- Đỉnh vỏ; 3- Bản lề vỏ 4 - Đuôi vỏ; 5- Vòng tăng trưởng vỏ Bản lề và 2 cơ khép vỏ của Trai sông
Cấu tạo phần ngoài của cơ thể trai
- Phía ngoài: Áo trai tạo thành khoang, có ống hút, ống thoát phía sau. Mặt ngoài áo tạo→ lớp vỏ đá vôi.
- Giữa 2 mảnh áo là 2 tấm mang.
- Ở trong là thân trai, chân trai, lỗ miệng và tấm miệng phủ đầy lông
Cấu tạo phần trong của cơ thể trai
Cơ thể trai sông
Hướng di chuyển của trai sông
- Vỏ trai hé mở cho chân thò ra vươn dài trong bùn về hướng muốn đi tới để mở đường, Sau đó trai co chân đồng thời với việc khép vỏ lại, tạo ra lực đẩy do nước phụt ra ở rãnh phía sau [ống thoát], làm trai tiến về phía trước.
- Di chuyển chậm chạp.
- Thức ăn: Vụn hữu cơ, động vật nguyên sinh …
- Trai dinh dưỡng thụ động: Dòng nước mang ôxi, thức ăn qua ống hút vào cơ thể.
- Thức ăn → ống tiêu hoá
- Ôxi → hấp thụ qua mang → cơ thể.
Vòng đời sinh sản của trai
B. TRẢ LỜI CÂU HỎI SGK
Trai tự vệ bằng cách nào? Cấu tạo nào của trai đảm bảo cách tự vệ đó có hiệu quả?
Hướng dẫn giải
- Khi gặp nguy hiểm, trai co chân, khép vỏ để bảo vệ phần mềm bên trong.
- Nhờ vỏ cứng rắn và 2 cơ khép vỏ vững chắc nên kẻ thù không thể bửa vỏ ra đế ăn phần mềm cơ thể trai.
Cách dinh dưỡng của trai có ý nghĩa như thế nào với môi trường nước?
Hướng dẫn giải
- Cách dinh dưỡng của trai theo kiểu hút nước để lọc lấy vụn hữu cơ, động vật nguyên sinh, các động vật nhỏ khác trong nước
→ Trai có tác dụng lọc sạch môi trong nước, đặc biệt là những vùng ô nhiễm.
Nhiều ao đào thả cá, trai không thả mà tự nhiên có, tại sao?