Anh hùng núp là ai

11:45, 26/12/2021

Được phong Anh hùng lực lượng vũ trang năm 1955, ông Đinh Núp [1914 - 1999] là hình ảnh đại diện của những người dân tộc thiểu số Tây Nguyên đứng lên chống Pháp.

Có ý kiến cho rằng văn học, nghệ thuật - cụ thể là tiểu thuyết “Đất nước đứng lên” của nhà văn Nguyên Ngọc và ca khúc “Hát mừng Anh hùng Núp” của nhạc sĩ Trần Quý đã chắp cánh thêm cho tên tuổi của Anh hùng Núp. Điều này không phải không có lý, nhưng hẳn là chưa nhiều người biết vào năm 1952, có một người đứng đầu Liên khu 5 khi ấy đã kiên quyết bảo vệ và ông Đinh Núp có được vinh dự này.

Người làm việc ấy chính là ông Nguyễn Chánh [1914 - 1957], Bí thư Liên khu ủy, Chính ủy kiêm Tư lệnh Liên khu 5 [gồm các tỉnh Nam Trung bộ, trong đó có Đắk Lắk], khi mới 37 tuổi. Quê ở Quảng Ngãi, từng bị giam trong Nhà đày Buôn Ma Thuột khá lâu trước khi là người lãnh đạo du kích Ba Tơ năm 1945, chính ông Chánh cũng là người đã ra mệnh lệnh đặc biệt “đánh theo lệnh của người chỉ huy” để Trung đoàn 96 xóa sổ Binh đoàn cơ động 100 [GM 100] của Pháp tại Đắk Pơ [Gia Lai] ngày 24/6/1954. Theo tài liệu lịch sử, từng là Phó Tổng Tham mưu trưởng Quân đội nhân dân Việt Nam, lẽ ra ông Nguyễn Chánh được phong quân hàm cấp tướng trong đợt đầu tiên vào năm 1958, nhưng đáng tiếc, ông đã đột ngột ra đi ngày 24/9/1957, ở tuổi 43. Đây chính là lý do khiến những người yêu quý tài năng và đức độ của vị cán bộ mẫu mực Nguyễn Chánh tôn xưng ông là “vị tướng không quân hàm” với tất cả sự kính trọng.

Trong một bài viết mang tính hồi ức in cuốn “Nguyễn Chánh – Con người và sự nghiệp” [Nhà xuất bản Quân đội nhân dân - 1997], Trung tướng Nguyễn Đường kể lại nhiều kỷ niệm sâu sắc với Tư lệnh Nguyễn Chánh. Theo đó, năm 1952, trong Đại hội chiến sĩ thi đua Liên khu 5, ông Nguyễn Chánh phụ trách chung, trực tiếp chỉ đạo mọi việc; ông Nguyễn Đường được giao lo phần nội dung, tức là chọn cho được những chiến sĩ xứng đáng nhất của Liên khu, tuyên truyền và tổ chức đại hội. Tại đây, ông Nguyễn Đường đã chứng kiến sự quyết định chính xác của Tư lệnh Nguyễn Chánh trong việc xét chọn các chiến sĩ thi đua, đặc biệt là đối với trường hợp ông Đinh Núp.

Theo ông Nguyễn Đường kể lại, chiến sĩ thi đua được lựa từ cơ sở, bình chọn kỹ lưỡng rồi báo cáo lên trên để chọn lọc, đưa ra biểu dương tại đại hội. Trước đó, cơ quan chính trị tổng hợp và xem xét từng người, chỗ nào chưa rõ phải xuống tìm hiểu, kiểm tra; cuối cùng tổ chức cuộc họp thông qua tập thể và Tư lệnh Nguyễn Chánh là người quyết định.

Khi xem xét trường hợp Đinh Núp - du kích người Bana tỉnh Gia Lai - trong cuộc họp, có một số phát biểu phân vân về trình độ học vấn và lý luận của ông. Nghe xong, Tư lệnh Nguyễn Chánh nói, đại ý: Học vấn và lý luận hết sức cần thiết, nhưng lòng căm thù, sự kiên quyết, lòng dũng cảm, dám hy sinh để đánh giặc, bảo vệ nhân dân cũng vô cùng cần thiết. Đinh Núp đã biết lo cho người dân, động viên nhân dân dùng vũ khí thô sơ đánh giặc, mấy lần dời làng, biết đốt tranh ăn thay muối… Đó là hiểu biết, là lý luận, là thực tế. Vị tư lệnh trẻ tuổi kết luận như vậy và nói thêm: “Tất nhiên còn cần có lý luận cao hơn nữa, nhưng phải chính từ những hiểu biết và hành động cụ thể thiết thực như thế mà đúc kết lại thành lý luận cao hơn…”.

Theo Trung tướng Nguyễn Đường, lý lẽ và sự phân tích của Tư lệnh Nguyễn Chánh đã thuyết phục được toàn thể cuộc họp ấy. Liền đó, mọi người nhất trí chọn du kích Đinh Núp là chiến sĩ thi đua. Sau này, Anh hùng Núp trở thành một nhân vật xuất sắc, có nhiều đóng góp cho sự nghiệp cách mạng, đặc biệt là đối các dân tộc Tây Nguyên, đúng như Tư lệnh Nguyễn Chánh đã tiên đoán từ rất sớm.

Đọc bài viết ngắn của Trung tướng Nguyễn Đường trong cuốn sách dày ngót 600 trang về một con người tài năng và cao thượng, càng thấy tầm vóc lớn lao của Tư lệnh Nguyễn Chánh trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp ở Liên khu 5. Đúng như Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã nhận xét, đó “là chiến sĩ cách mạng kiên cường, một người chỉ huy nghiêm khắc, quyết đoán, nhưng cũng lại là một con người cởi mở, nhân hậu, giản dị, biết linh hoạt trong ứng xử, ăn ở thủy chung với đồng chí, đồng bào”.

Nguyễn Quang Tuệ

Mảnh đất “Chôn chân” quân xâm lược

Anh hùng Núp, sinh ra và lớn lên tại làng Stơr, xã Nam, huyện An Khê nay thuộc xã Tơ Tung, huyện K’bang, tỉnh Gia Lai. Từ nhỏ, cậu bé Núp đã sớm mồ côi cha, năm 15 tuổi phải đi phu cho Pháp nên đã sớm chứng kiến nhiều nỗi bất công, khổ đau của người dân dưới ách thống trị của thực dân và từ đó đã hình thành ý thức đấu tranh cách mạng của cậu bé Núp.

Mảnh đất yên bình, phía trước có suối Kzăc, phía sau có núi Ta gu sừng sững ôm lấy làng khiến cho nơi đây trở thành một địa điểm rất hiểm trở. Đội tự vệ trên 40 người lần đầu tiên được thành lập do chàng trai trẻ Đinh Núp chỉ huy, đã kết nối được sức mạnh trong nhân dân để giữ vững buôn làng.

Khi các địa điểm trọng yếu của Tây Nguyên lần lượt rơi vào tay thực dân Pháp, làng Stơr lọt giữa tầm ngắm vòng vây của địch và càng khó khăn hơn khi đói rét, bệnh dịch liên tục hoành hành. Ngày ngày, dân trong làng ăn củ rừng, đào rễ cỏ tranh đốt làm muối, dùng vỏ cây đóng khố và buộc váy để mặc. Lúc này, chàng trai Đinh Núp đã mất liên lạc với cấp trên nhưng luôn tin tưởng vào đường lối của Đảng, tin tưởng vào sự nghiệp đấu tranh.

Từ tháng 09/1950 - tháng 02/1951, thực dân Pháp đã tổ chức nhiều cuộc hành quân vây quét, đốt làng, phá rẫy, quyết loại bỏ bằng được dấu tích làng Stơr. Trước sức mạnh của kẻ thù, dưới sự lãnh đạo của chi bộ Đảng, Thôn trưởng Núp đã cùng dân làng Stơr bám đất, bám làng, bền bỉ đấu tranh bằng những vũ khí thô sơ với chiến thuật, chiến lược du kích vô cùng thông minh đã đánh bại nhiều cuộc càng quét. Làng Stơr đã trở thành “mảnh đất chết” đối với kẻ thù.

Nhân dân làng Stơr đã tìm mọi cách kêu gọi nhân dân các làng bạn cùng nhau đoàn kết, đứng lên chống giặc gìn giữ quê hương. Anh hùng Núp và làng Stơr đã trở thành huyền thoại trong lòng nhân dân các dân tộc Tây Nguyên, trở thành biểu tượng cho một Tây Nguyên buất khuất. Đinh Núp là người Tây Nguyên đầu tiên được phong tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân, được bạn bè Quốc tế mến phục.

Tháng 05/1964, theo lời mời của Chủ tịch nước Cu Ba Phi-đen Cát-xtơ-rô, Anh hùng Núp đã lên đường sang thăm đất nước xinh đẹp và hiền hậu này. Trên mảnh đất Cu Ba đầy nghĩa tình, Đinh Núp được đích thân người Anh hùng của châu Mỹ La tinh Chê-Ghê-Vara đón tiếp và dẫn đi tham quan cũng như gặp gỡ  với nhiều đồng chí lãnh đạo cao cấp của Đảng và Nhà nước Cu Ba. Đặc biệt, Anh hùng Núp còn được Chủ tịch Phi-đen Cát-xtơ-rô nhận làm anh em kết nghĩa trong sự vui mừng khôn xiết.

Sức sống mới trên vùng đất anh hùng

K’bang là một trong 5 huyện đầu tiên của cả nước được Chính phủ chọn làm điểm về Chương trình mục tiêu Quốc gia xây dựng nông thôn mới. Với xuất phát điểm thấp nhưng nhờ tinh thần đoàn kết, nỗ lực vượt khó đi lên, đến nay toàn huyện đã có sự phát triển vượt bậc về kinh tế cũng như trình độ văn hóa. Chính quyền và người dân K’bang cùng chung sức đồng lòng xây dựng nông thôn mới.

Trên mảnh đất kiên cường và bất khuất, với ý chí tự lực tự cường đã tạo ra một sức sống mới một khí thế mới đã và đang tạo ra một K’bang vừa cổ kính vừa hiện đại.  Vốn mang trong mình những nét đặc sắc về kiến trúc, điêu khắc, hội họa K’bang còn lưu giữ một kho tàng nhạc khí được chế tác bằng kim loại và nổi bật hơn cả là cồng, loại nhạc khí được biểu hiện tính cộng đồng, gắn bó với con người.

Lễ hội mừng lúa mới là một trong những lễ hội độc đáo nhất của quê hương Anh hùng Núp. Đây là lễ hội mang nhiều nét đặc trưng riêng có trong đời sống tâm linh của đồng bào Bahnar. Vào khoảng tháng 10, tháng 11 các gia đình Bahnar thường tổ chức ăn cơm mới tại gia. Đến cuối tháng 11, đầu tháng 12, khi tất cả các hộ đều đã ăn mừng cơm mới của riêng mình và tuốt hết lúa rẫy thì làng sẽ chuẩn bị lễ mừng lúa mới chung tại nhà rông.

Để tổ chức lễ mừng lúa mới, 1 cây nêu sẽ được dựng lên tại sân nhà rông. Lễ vật cúng gồm 1 con gà, ghè rượu được các gia đình đem đến, mẹt đựng cơm mới [còn gọi là cốm], bầu nước, bên cạnh dàn cúng còn có 1 cây đựng cốm [gọi là cây khal]. Ý nghĩa của lễ hội để gửi lời thỉnh cầu của dân làng đến các vị thần linh để được ban cho đất tốt, lúa nhiều, mùa màng bội thu, đồng thời trao truyền cho thế hệ trẻ về tín ngưỡng cúng Yàng của dân tộc. Không gian văn hóa cồng chiêng của Tây Nguyên đã được UNESCO [Tổ chức văn hóa khoa học và giáo dục của Liên hợp quốc] chính thức công nhận là kiệt tác truyền khẩu và phi vật thể của nhân loại.

Hiện nay, nhằm bảo tồn, giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ và là điểm văn hóa du lịch của địa phương, UBND huyện K’bang cùng cơ quan chức năng đã trùng tu, tôn tạo phục dựng lại nguyên trạng làng kháng chiến Stơr. UBND tỉnh Gia Lai đã phê duyệt quy hoạch chi tiết xây dựng khu lưu niệm Anh hùng Núp với tổng kinh phí xây dựng là 19 tỷ đồng. Làng Stơr đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cấp bằng Di tích lịch sử văn hóa - Làng kháng chiến Stơr.

Anh hùng Núp đã đi xa nhưng trong tâm khảm của mỗi người dân, Anh hùng Núp luôn trường tồn, như cồng chiêng mãi ngân vang khúc khải hoàn và như sức sống mãnh liệt của vùng đất này.

• Thế là Bà đã hóa thành mây trắng bay về miền cực lạc cùng ông! Xin nghiêng mình đưa tiễn bà. Xin nhắc nhớ lại những năm tháng bà sống giữa cuộc đời này, chịu...

• Xin được tổng hợp lại một vài mẩu chuyện nhỏ về Đại tướng, như một lời tri ân Đại tướng Tổng tư lệnh Võ Nguyên Giáp - Người anh cả của Quân đội nhân dân Việt...

• Chưa đầy 2 tuần nữa là đến ngày học sinh tựu trường và khai giảng năm học mới 2021-2022. Tại nhiều địa phương phải thực hiện giãn cách xã hội, việc đi mua SGK...

• Với 60 tổ Quân y lưu động, Giám đốc Học viện Quân y yêu cầu các bác sỹ, học viên đến tận cơ sở, từng nhà, điều trị, chăm sóc bệnh nhân. Tuần tới, sẽ có thêm...

• Bà Hoàng Thị Loan không chỉ là người mẹ tuyệt vời của Chủ tịch Hồ Chí Minh mà còn là người mẹ vĩ đại của toàn thể dân tộc Việt Nam.

• Trong bài viết “Cuộc cách mạng giành lại những giá trị nhân văn, dân chủ và dân quyền cho nhân dân Việt Nam”, Tiến sỹ Ngô Vương Anh khẳng định cuộc Cách mạng...