Hô hấp nhân tạo và xoa bóp tim ngoài lồng ngực là hai phương pháp sơ cứu rất hiệu quả trong trường hợp người bệnh bị ngưng tim hoặc ngạt thở. Tuy nhiên, điều quan trọng là bạn cần biết cách thực hiện chính xác.
Trong cuộc sống thường ngày, bạn có thể gặp phải những trường hợp người bệnh bị ngạt thở hoặc ngưng tim do đuối nước, điện giật… Trong những tình huống này, việc sơ cứu sẽ đóng vai trò cực kì quan trọng, có thể cứu sống một mạng người. Tuy nhiên, bạn phải nắm rõ các bước hô hấp nhân tạo và xoa bóp tim ngoài lồng ngực để có thể sơ cứu thành công.
Ngưng tim và ngưng hô hấp là gì?
Ngưng tim [trụy tim] là tình trạng tim không còn co bóp, khiến quá trình lưu thông máu bị ngưng trệ, do đó không đủ máu nuôi các cơ quan.
Ngưng hô hấp [ngạt thở] có thể không đi kèm với ngưng tim. Tuy nhiên, nếu không được can thiệp kịp thời, người bệnh có thể bị ngưng tim, dẫn đến ngưng hô hấp hoàn toàn.
Các dấu hiệu ngưng hô hấp hoàn toàn
Nếu một người bị ngưng hô hấp hoàn toàn, bạn sẽ thấy họ:
- Bất tỉnh
- Ngưng thở
- Mất mạch
- Không có phản ứng khi bạn lay gọi hoặc kích thích
Để xác định tim đã ngừng đập chưa, bạn hãy áp tai vào lồng ngực nạn nhân. Nếu không thấy tim và mạch đập, hãy nhanh chóng gọi số điện thoại cấp cứu 115 và tiến hành sơ cứu. Bạn tiến hành sơ cứu cho đến khi nạn nhân có thể tự thở hoặc chắc chắn không còn thở mới dừng lại.
Trước khi thực hiện, hãy đưa người bệnh đến nơi an toàn và thoáng đãng. Lau sạch đất, máu hoặc đờm ở miệng nạn nhân nếu bạn phải hô hấp nhân tạo trực tiếp.
Ngoài ra, bạn cũng nên nới lỏng và cởi bỏ quần áo, các dây nịt [như thắt lưng, vòng cổ…]. Tất cả các thao tác cần được thực hiện nhanh chóng và khẩn trương vì đối với nạn nhân mỗi phút giây đều rất quý.
Cách hô hấp nhân tạo
Bạn có thể lót một miếng đệm dưới cổ nạn nhân để đầu hơi ngửa ra sau.
Bạn dùng một tay bịt mũi nạn nhân, tay kia kéo hàm dưới xuống để miệng hở ra. Ngậm chặt miệng nạn nhân và thổi liên tục hai hơi đối với người lớn và một hơi đối với trẻ em 8 tuổi. Sau đó, bạn ngưng thổi và thả tay kẹp mũi để hơi thở thoát ra.
Lưu ý:
- Bạn nên thổi vừa phải, đủ thấy lồng ngực nhô lên
- Thổi hơi nhẹ nhàng [khoảng 1 hơi/1 giây] để tránh chướng hơi dạ dày hoặc tăng áp lực lồng ngực
- Đối với người lớn và trẻ trên 8 tuổi: thổi ngạt 15-20 lần/phút. Đối với trẻ dưới 8 tuổi: thổi ngạt từ 20-30 lần/phút
- Chỉ thực hiện hô hấp nhân tạo cho người vẫn còn tim đập
Cách xoa bóp tim ngoài lồng ngực
Cho bệnh nhân nằm thẳng trên mặt phẳng cứng. Bạn quỳ gối ở một bên của bệnh nhân, hai đầu gối song song với thân người bệnh, cách một khoảng 10cm.
Bạn để hai bàn tay chồng lên nhau và đặt trước tim, tương ứng điểm giữa của hai núm vú. Bạn giữ thẳng tay, sao cho trục nối các điểm vai – khuỷu vai – cườm tay thẳng hàng. Trong quá trình nhấn, hai cánh tay luôn thẳng, không được gập khuỷu ngay cả khi nhấn và buông.
Bạn nhấn ngực liên tục, hạn chế mọi gián đoạn. Nếu có gián đoạn, không được quá 5-10 giây. Số lần nhấn là 100-120 lần/phút. Nhấn vừa đủ, khoảng 5cm, không quá 6cm. Sau đó, nới lỏng tay để lồng ngực nở lại hoàn toàn.
Lưu ý:
- Đối với trẻ em, bạn nên ép tim nhẹ hơn để tránh gãy xương sườn
- Đối với người bị thương ở ngực và có gãy xương sườn, không nên sơ cứu bằng hô hấp nhân tạo hoặc xoa bóp tim ngoài lồng ngực
- Ngay khi bệnh nhân tự thở được, cần nhanh chóng đưa đến cơ sở y tế gần nhất để điều trị
Hy vọng với những thông tin hữu ích trên đây bạn sẽ biết cách sơ cứu người đúng cách trong trường hợp ngạt thở cần hô hấp nhân tạo hoặc ngưng tim nhé.
Các bài viết của Hello Bacsi chỉ có tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa.
Bạn có biết? Khi người bị nạn ngừng hô hấp, có 4 mốc thời điểm quan trọng ảnh hưởng trực tiếp đến tính mạn của nạn nhân:
- Sau 4 phút tim ngừng đập
- Từ 4 đến 6 phút não tổn thương
- Từ 6 đến 10 phút não tổn thương nặng.
- Trên 10 phút mất não hoàn toàn - tử vong
Vì vậy mỗi chúng ta nên trang bị cho mình những kiến thức quan trọng về hô hấp nhân tạo để có thể cứu sống những người xung quanh trong tình huống cấp bách.
Hướng dẫn:
Ths.Bs Lâm Trọng Cơ - Trưởng Khoa Cấp Cứu Bệnh viện Hoàn Mỹ Đà Nẵng
Xem thêm:
>> Sơ Cứu Vết Thương Chảy Máu
>> Xử Trí Sặc Sữa Ở Trẻ Nhỏ
>> Xử trí dị vật đường thở cho nạn nhân tỉnh táo
>> Sơ Cứu Chảy Máu Cam
>> Sơ Cứu Choáng Ngất
>> Tự Xử Trí Dị Vật Đường Thở Cho Bản Thân
Trước khi chuyển nạn nhân đến cơ sở y tế, bạn có thể duy trì sự sống cho nạn nhân hay giúp đỡ nạn nhân bằng những động tác sơ cứu.
Khi nạn nhân bị ngưng thở [quan sát thấy lồng ngực nạn nhân không phập phồng], ngay lập tức phải tiến hành hô hấp nhân tạo tại chỗ cho đến khi tự thở được hoặc xác định nạn nhân chắc chắn đã chết thì mới dừng lại.
Cách hô hấp nhân tạo
Để nạn nhân nằm ở nơi thoáng đãng, nới rộng quần áo và dây thắt lưng, đệm dưới cổ cho đầu hơi ngửa ra sau để đảm bảo đường hô hấp được thông thoáng, lấy dị vật trong miệng nạn nhân nếu có.
Một tay bịt mũi nạn nhân, tay kia kéo hàm xuống dưới để miệng hở ra, ngậm chặt miệng nạn nhân rồi thổi liên tục hai hơi đối với người lớn, một hơi với trẻ em dưới 8 tuổi, sau đó để lồng ngực tự xẹp xuống rồi lại thổi tiếp. Người lớn và trẻ em trên 8 tuổi, mỗi phút phải thổi ngạt 20 lần. Trẻ dưới 8 tuổi, mỗi phút phải thổi ngạt 20 - 30 lần.
Cách xoa bóp tim ngoài lồng ngực
Khi nạn nhân bị ngưng tim [áp tai vào lồng ngực không nghe tim đập và sờ mạch không thấy mạch đập], ngay lập tức phải tiến hành cấp cứu nạn nhân tại chỗ bằng cách bóp tim ngoài lồng ngực.
Để nạn nhân nằm trên mặt phẳng cứng, người tiến hành ép tim quỳ gối bên trái nạn nhân. Hai bàn tay chồng lên nhau rồi để trước tim, tương ứng với điểm giữa hai núm vú hoặc khoang liên sườn 4 - 5 bên ngực trái, từ từ ấn sâu xuống khoảng 1/3 cho đến một nửa bề dày lồng ngực, sau đónới lỏng tay ra.
Người lớn và trẻ em trên 1 tuổi, số lần ép tim trong một phút khoảng 100 lần. Trẻ dưới 1 tuổi, mỗi phút ép tim hơn 100 lần. Trẻ sơ sinh có thể phải ép tim đến 120 lần/phút.
Khi nạn nhân vừa ngưng tim vừa ngưng thở: Phải kết hợp cả ép tim với thổi ngạt, cứ 15 lần ép tim lại thổi ngạt hai lần, với trẻ sơ sinh là ba lần ép tim thổi ngạt một lần.
Sau khi bệnh nhân tự thở được cần đưa ngay đến cơ sở y tế gần nhất để được điều trị kịp thời.
Lưu ý
Chỉ thực hiện hô hấp nhân tạo cho người bị nạn mà tim còn đập [nhưng có thể gây ra thương tổn nguy hiểm]. Không được hô hấp nhân tạo nếu:
- Tim nạn nhân ngừng đập.
- Bạn không biết cách hô hấp nhân tạo.
Hô hấp nhân tạo là một trong những biện pháp sơ cứu người gặp nạn quan trọng khi bị chấn thương gây rối loạn tim, ngưng thở,… Nắm được các nguyên lý của hô hấp nhân tạo sẽ giúp bạn có thể thực hiện sơ cứu này đúng cách, tăng tỉ lệ sống sót và giảm biến chứng cho người bị nạn.
1. Bác sĩ giải thích chi tiết các nguyên lý của hô hấp nhân tạo
Phương pháp hô hấp nhân tạo, tên khoa học là Artificial respiration được tìm ra và áp dụng từ lâu trong y học, giúp người không còn khả năng tự thở có thể phục hồi chức năng thở. Mục tiêu của hô hấp nhân tạo là đảm bảo lưu thông khí trở lại để không khí ở ngoài vào phổi và không khí ở trong phổi ra ngoài. Khi đó, các tế bào cơ thể vẫn được cung cấp oxy, đảm bảo hoạt động và duy trì sự sống cho người gặp nạn.
Hô hấp nhân tạo đúng cách giúp cứu sống người bệnh
Tế bào cơ thể, đặc biệt là tế bào não sẽ bắt đầu chết sau khi không được cung cấp đủ oxy khoảng một vài phút. Vì thế, hô hấp nhân tạo phải được thực hiện ngay lập tức, càng sớm càng tốt khi bệnh nhân ngừng hô hấp. Bệnh nhân được hô hấp nhân tạo thành công trước khi đưa đến bệnh viện có tỉ lệ sống sót cao hơn, biến chứng thấp hơn.
Hiện nay, giáo dục về phương pháp hô hấp nhân tạo rất phổ biến song không nhiều người hiểu và thực hiện tốt phương pháp này. Phần lớn là do không nắm rõ được các nguyên lý của hô hấp nhân tạo. Nguyên lý này được xây dựng dựa trên hai thì hít vào - thở ra tự nhiên của hệ hô hấp.
Ở nạn nhân bị ngưng thở, họ không thể tự thực hiện động tác hít vào - thở ra một cách tự nhiên, người thực hiện hô hấp nhân tạo cần giúp họ hồi phục hoạt động này. Cụ thể như sau:
Hô hấp nhân tạo giúp bệnh nhân phục hồi chức năng hô hấp
Hỗ trợ thở ở thì hít vào
Đa phần nạn nhân không thể tự hít vào, do đó cần thổi hơi mạnh vào phổi của nạn nhân. Oxy sẽ cung cấp trực tiếp vào phổi và đảm bảo hoạt động của các cơ quan. Đây là biện pháp tạm thời để nạn nhân duy trì được nguồn oxy trong thời gian đường thở khôi phục.
Hỗ trợ thở ở thì thở ra
Hầu hết nạn nhân vẫn có thể tự thở ra tự nhiên do cấu tạo lồng ngực có tính linh hoạt. Nếu có vật cản trở đường thở gây khó khăn ở cả thì hít vào và thở ra, có thể hỗ trợ hoạt động lồng ngực để hỗ trợ thì này.
Nguyên lý hô hấp nhân tạo quan trọng là người cấp cứu phải hô hấp nhân tạo liên tục cho nạn nhân cho đến khi có sự hỗ trợ của nhân viên y tế hoặc nạn nhân bắt đầu tự thở lại bình thường. Các nghiên cứu cho thấy, động tác hà hơi thổi ngạt trong hô hấp nhân tạo cho nạn nhân tốt nhất ở tần số 15 - 20 lần/phút.
Hô hấp nhân tạo thành công khi người bị thương có chuyển động lên xuống của lồng ngực. Dựa trên những nguyên tắc này, có nhiều biện pháp hô hấp nhân tạo khác nhau phù hợp với từng trường hợp nạn nhân.
Có nhiều phương pháp hô hấp nhân tạo phù hợp với từng đối tượng nạn nhân
2. Có những phương pháp hô hấp nhân tạo nào?
Mỗi phương pháp hô hấp nhân tạo đều có ưu nhược điểm, phù hợp với từng hoàn cảnh cấp cứu khác nhau. Cụ thể:
2.1. Phương pháp hà hơi thổi ngạt kết hợp ép tim ngoài lồng ngực
Tên phương pháp này thể hiện khá rõ các hoạt động phải thực hiện khi hô hấp nhân tạo cho nạn nhân. Các bước thực hiện như sau:
-
Đặt nạn nhân ở tư thế nằm ngửa, cởi bỏ bớt quần áo, nới rộng thắt lưng.
-
Đảm bảo đường thở thông thoáng, loại bỏ dị vật trong mũi, miệng, nhất là nạn nhân bị đuối nước. Ngoài ra, nạn nhân bị nôn ói, tăng tiết đàm nhớt cản trở đường thở thì cần lau, hút sạch dị vật bằng cách đưa vải vào miệng nạn nhân. Sau đó để đầu nạn nhân hơi ngửa.
-
Dùng miệng thổi ngạt trực tiếp cho nạn nhân, có thể giáp tiếp qua miếng vải mỏng đặt trên miệng: Một tay bịt mũi, một tay kéo hàm xuống dưới mở miệng nạn nhân. Hít hơi thật sâu rồi giữ chặt miệng nạn nhân, thổi hết hơi.
-
Quan sát nếu lồng ngực nạn nhân di chuyển lên xuống nghĩa là bạn thổi ngạt đúng cách. Lặp lại liên tục để cung cấp oxy cho nạn nhân.
-
Nếu nạn nhân đồng thời bị ngừng thở kèm ngừng tim, phải kết hợp xoa bóp tim ngoài lồng ngực. Tần suất ép tim phù hợp là khoảng 30 lần ép tim : 2 lần thổi ngạt.
Nếu phương pháp hô hấp nhân tạo này thực hiện trên 30 phút mà không có dấu hiệu thở thì nên ngừng lại, bệnh nhân đã tử vong.
Hô hấp nhân tạo kết hợp ép tim ngoài lồng ngực giúp phục hồi tim
2.2. Phương pháp hô hấp nhân tạo Sylvester
Đây là phương pháp hô hấp nhân tạo thường áp dụng cho bệnh nhân ngạt thở do vùi lấp, ở bà bầu hoặc người có vết thương vùng bụng.
Đầu tiên vẫn cần làm thông thoáng đường thở cho nạn nhân, loại bỏ các dị vật đường hô hấp.
Đặt nạn nhân nằm ngửa, đầu quay về một bên, kê gối hoặc vật mềm dưới vai để đầu nạn nhân hơi ngửa về phía sau.
Người cấp cứu quỳ ở phía đầu nạn nhân, thực hiện tạo cả thì thở ra và thì hít vào.
Thì thở ra
Nắm chặt 1/3 dưới hai cẳng tay nạn nhân, gấp lên trước ngực, đồng thời nhổm về phía trước, hai tay duỗi thẳng đế ép mạnh lên thành ngực nạn nhân. Thực hiện như vậy để tống không khí ra khỏi phổi cho nạn nhân.
Thì hít vào
Người hô hấp nhân tạo ngồi xuống, kéo hai tay nạn nhân về phía đầu, ngả cả người nạn nhân ra sau.
Nên thực hiện hô hấp nhân tạo này với tần số 15 - 20 lần mỗi phút đến khi bệnh nhân tự thở trở lại.
2.3. Phương pháp hô hấp nhân tạo Nielsen
Phương pháp này hiệu quả với trường hợp hô hấp nhân tạo do đuối nước, bệnh nhân cần nằm sấp để tống nước ra ngoài dễ hơn. Sau khi làm thông thoáng đường thở, đặt nạn nhân ở tư thế nằm sấp, đầu nghiêng sang 1 bên và gối lên 2 bàn tay nạn nhân thì người cấp cứu quỳ gối ở phía đầu nạn nhân rồi thực hiện như sau:
Tạo thì thở ra
Dùng hai tay ép mạnh vào lưng nạn nhân, lòng bàn tay đè lên hai xương bả vai. Hơi ngả người về phía trước, dùng lực ấn thẳng vào thành ngực rồi buông ra đột ngột.
Tạo thì hít vào
Nắm tay nạn nhân ở gần mỏm khuỷu, kéo cánh tay lên trên về phía đầu rồi trả về tư thế ban đầu.
Nên thực hiện hô hấp nhân tạo này khoảng 10 - 12 lần mỗi phút đến khi nạn nhân tự thở trở lại.
Hô hấp nhân tạo thực hiện trước khi đưa nạn nhân tới bệnh viện
Hãy thực hành các phương pháp hô hấp nhân tạo dưới sự hướng dẫn của nhân viên y tế để thành thạo và xử lý đúng khi gặp người bị nạn.