Cách trích dẫn lời nói trực tiếp

Thứ sáu - 29/09/2017 17:05

• In ra

Mục đích của bài học giúp các em nắm được cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp lời của một người hoặc một nhân vật.

A- Hướng dẫn tìm hiểu bài
I. Ý nghĩa của trích dẫn

Khi nói hoặc viết, người ta thường trích dẫn. Trích dẫn là để chứng tỏ nói có sách, mách có chứng. Trích dẫn làm cho ngôn ngữ giao tiếp được đậm đà, cụ thể, thể hiện tầm hiểu biết sâu rộng. Để chứng minh, người nói, người viết cần phải trích dẫn.

Ví dụ: Một con bồ câu kêu váng lên. Cái con này bao giờ cũng vừa bay vừa kêu cứ như bị ai đuổi đánh.
Chị Điệp nhanh nhảu:
Bồ các là bác chim ri. Chim ri là dì sáo sậu. Sáo sậu là cậu sáo đen. Sáo đen là em tu hú. Tu hú là chú bồ các...
[Duy Khán]

Chú ý: Khi nói, viết cần phải biết trích dẫn sao cho hợp lí, đúng lúc, đúng chỗ và có nghệ thuật. Nếu lạm dụng trích dẫn sẽ làm cho người nghe, người đọc khó chịu.

II. Phân loại

Có hai cách dẫn lời nói hay ý nghĩa [lời nói bên trong] của một người, một nhân vật: cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp.

Dẫn trực tiếp là nhắc lại nguyên văn lời nói hay ý nghĩ của người hay nhân vật; lời dẫn trực tiếp được đặt trong dấu ngoặc kép.

Ví dụ: Tuy Hòa, tỉnh lị của tỉnh Phú Yên, thành phố không lớn và rất dễ mến. Cái Tháp Chàm tên là Nhạn Tháp đứng trên núi báo hiệu ngay cho thành phố. Nhà thơ Trần Mai Ninh ngày trước đã có câu gọi: ôi cái gió Tuy Hòa. Gió cũng đến từ biển. Thi sĩ Tản Đà 40 năm trước đi qua đây viết câu thơ lục bát Đa tình con mắt Phú Yên. [Xuân Diệu]

Đọc các đoạn trích từ truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa và trả lời câu hỏi.

1. Trong đoạn trích [a], phần in đậm là lời nói của nhân vật, được ngăn cách với bộ phận đứng trước bởi dấu hai chấm và được đặt vào dấu ngoặc kép

2. Trong đoạn trích [b], phần in đậm là ý nghĩ của nhân vật, được ngăn cách với bộ phận đứng trước bởi dấu hai chấm và được đặt vào dấu ngoặc kép.

3. Trong cả hai đoạn trích, có thể thay đổi vị trí giữa bộ phận in đậm và bộ phận đứng trước bàng cách ngăn hai bộ phận câu với nhíu bằng dấu gạch ngang và dấu ngoặc kép.

+ ... Đấy, bác củng chẳng thèm người là gì? - Cháu nói.

+ Khách tới bất ngờ, chắc cu cậu chưa kịp quét tước dọn dẹp, chưa kịp gấp chăn chẳng hạn - Họa sĩ nghĩ thầm.

Dẫn gián tiếp, tức là thuật lại lời nói hay ý nghĩ của người hay nhân vật, có điều chỉnh cho thích hợp; lời dẫn gián tiếp không đặt trong dấu ngoặc kép.

Ví dụ: Thời nào cũng vậy, nhân dân chỉ mong muốn được sống ấm no, yên vui, hạnh phúc. Không đau khổ trong loạn lạc, không bị ai đè đầu cưỡi cổ. Không đói cơm rách áo, ốm đau được chăm sóc thuốc thang. Con cái được học hành.

Độc lập, tự do là quý. Nếu dân bị đói rét, thất nghiệp, thất học, bị bóc lột... thì độc lập tự do cũng chẳng có ý nghĩa gì! Dân coi cuộc sống làm đầu, dân coi cái ăn bằng trời. Vì thế, phải phát triển sản xuất, làm cho dân giàu nước mạnh. Sản xuất là trước hết, trên hết.

Người viết đã sử dụng cách dẫn gián tiếp để không phải lặp lại hai câu:

- Không có gì quý hơn độc lập tự do. [Hồ Chí Minh]
- Dân dĩ thực vi thiên. Cổngữ

Đọc đoạn trích dẫn trong SGK, trang 53 và trả lời câu hỏi:

1. Trong đoạn trích [a], phần in đậm là lời nói vì trước đó có từ khuyên, và không được ngăn cách vói bộ phận đứng trước nó bằng bất cứ dấu gì.

2. Trong đoạn trích [b], phần in đậm là ý nghĩ vì trước đó có từ hiểu, giữa bộ phận in đậm và bộ phận đứng trước có từ rằng. Có thể thay thể từ là vào vị trí của từ rằng.