Chủ đề ca dao là gì

Khi còn là những đứa trẻ, chúng ta được bà hoặc mẹ hát cho nghe những bài vè, bài ca dao. Ca dao là gì mà khiến chúng ta nhớ mãi những giây phút bình yên đan xen tiếng gió thoảng qua.

Ôi! Một cảm giác thật dễ chịu. Một buổi trưa ở thôn quê mà nằm nghe kể về những câu ca dao thì rất tuyệt vời. Những bài thơ xuất phát cuộc sống làm việc đời thường của người dân trong xã hội cũ. Những câu ca dao cũng từ đó mà hình thành. Vậy hãy cùng Thecoth tìm hiểu thêm xem ca giao là gì và nguồn gốc của nó từ đâu nhé.

1. Ca dao là gì và có nguồn gốc từ đâu?

Ca dao cũng là một trong các dạng của thơ ca Việt Nam. Nó đôi khi sẽ không có cấu trúc nhất định như thể thơ lục bát hay thất ngôn bát cú đường luật. Nhưng cho dễ nhớ khi đọc thì ông cha ta đã thường sử dụng thể thơ lục bát cho ca dao. Khi sử dụng chúng, mọi người không cần phải để ý tới nhịp điệu.

Ca dao là gì?

Câu hỏi ca dao là gì được xuất hiện rất nhiều, xét về nghĩa thì ca dao là từ Hán Việt. “Ca” trong ca từ, ca hát, nghĩa là một bài hát có vần có điệu. “Dao”  nghĩa là một câu hát ngắn, ngẫu hứng và không có giai điệu linh hoạt. Ca dao có nguồn gốc từ cuộc sống dân gian đời thường.

Ví dụ như lúc làm nông, để diễn tả sự cực nhọc thì người nông dân sẽ ngâm ra những câu ca dao. Hoặc khi dự báo một dạng thời tiết sắp đến thì họ cũng nghĩ ra ca dao để miêu tả. Ầu ơ dí dầu… là câu ca dao được trẻ em nghe nhiều nhất.

Không ai sinh ra mà không nghe câu hát ru này. Người mẹ thường ru con ngủ bằng câu ca dao nhẹ nhàng cùng với chiếc võng. Mẹ đưa qua, đưa lại và ngân nga những câu hát ru. Đôi khi những câu ca dao đó còn được cách điệu đi một ít.

2. Tục ngữ có giống với ca dao không?

Ngoài ca dao, tục ngữ cũng là một “người anh em” cùng ngồi chung một bàn. Chúng thường đi với nhau. Ca dao thì có hát và có nói còn tục ngữ đa số là những câu nói thường ngày được cách điệu đi.

Nội dung tục ngữ, ca dao là gì? Chúng thường phản ánh những nếp sống của con người như: hiện tượng, sự vật, sự việc có diễn biến cuộc sống. Ca dao và tục ngữ còn có thể mang lại những tiếng cười cho trẻ thơ.

Sự giống và khác nhau giữa ca dao và tục ngữ

3. Có bao nhiêu loại hình ca dao?

Ca dao được con người phân loại thành nhiều loại khác nhau, chúng được duy trì hầu hết qua hình thức truyền miệng và được ghi chép trong các sách, báo, các tạp chí,…

Chúng được chia thành 6 loại gồm: Đồng dao, ca dao về lao động, ca dao để ru ngủ, ca dao về các nghi lễ, ca dao trào phúng, ca dao trữ tình. Những thể loại này  bắt nguồn từ trẻ nhỏ cho đến những người lớn. Chúng ta hãy cùng tìm hiểu rõ từng loại nhé.

3.1 Đồng dao

Đồng dao được xuất phát từ những cuộc chơi đùa của bọn trẻ ở quê. Chúng gắn liền với ký ức của bọn trẻ. Những bài đồng dao thường nói về những thứ quen thuộc trong mắt của trẻ con như con trâu, cánh đồng, con cò, gánh nước, con kiến,…

Sau đây là những bài đồng dao hay nhất cho trẻ mà Thecoth đã sưu tầm được:

Bài đồng dao hay cho trẻ

Thả đỉa ba ba

Thả đỉa ba ba
Chớ bắt đàn bà
Phải tội đàn ông
Cơm trắng như bông
Gạo tiền như nước
Đổ mắm đổ muối
Đổ chuối, hạt tiêu
Đổ niêu nước chè
Đổ phải nhà nào
Nhà ấy phải chịu
Một trăm quan tiền
Thiên niên củ khoẳm.

Rồng rắn lên mây

Rồng rắn lên mây
Có cây xúc sắc
Có quả đồng hồ
Hỏi thăm thầy thuốc
Có nhà hay không?

Nu na nu nống

Phiên bản 1:
Nu na nu nống
Đánh trống phất cờ
Mở cuộc thi đua
Chân ai sạch sẽ
Gót đỏ hồng hào
Không bẩn tí nào
Được vào đánh trống

Phiên bản 2:
Nu na nu nống
Cái cống nằm trong
Con ong nằm ngoài
Củ khoai chấm mật
Bụt ngồi bụt khóc
Con cóc nhả ra
Con gà ú ụ
Nhà mụ thổi xôi
Nhà tôi nấu chè
Tay xòe chân rụt

Dung dăng dung dẻ

Dung dăng dung dẻ
Dắt trẻ đi chơi
Đến ngõ nhà trời
Lạy cậu lạy mợ
Cho chó về quê
Cho dê đi học
Cho cóc ở nhà
Cho gà bới bếp
Xì xà xì xụp
Ngồi thụp xuống đây

3.2 Ca dao về lao động

Khi lao động cực nhọc, những người nông dân, công nhân thường hát những bài ca dao dân ca để xua tan sự mệt mỏi. Chính vì thế mà năng suất làm việc của họ tăng rất nhiều.

Ca dao về lao động sản xuất

1. Người ta đi cấy lấy công,

Tôi đây đi cấy còn trông nhiều bề.

Trông trời, trông đất, trông mây,

Trông mưa, trông gió, trông ngày, trông đêm

Trông cho chân cứng, đá mềm,

Trời êm, bể nặng mới yên tấm lòng.

2. Cày đồng đang buổi ban trưa

Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày.

Ai ơi! Bưng bát cơm đầy

Dẻo thơm một hạt, đắng cay muôn phần.

3. Em là con gái đồng chiêm,

Gieo mạ cấy lúa, lại thêm trồng màu.

Ươm tơ, dệt vải nhuộm màu,

May áo bền chắc theo trâu cày bừa.

4. Con ơi nhớ lấy lời cha,

Mồng năm tháng chín thật là bão rươi.

Bao giờ cho đến tháng mười,

Thì con vào lộng ra khơi mặc lòng.

5. Miền Đông thì được hoa màu

Miền Chải tôm cá, miền Cầu cửi canh

Mở chợ may vá thông hành

Miền cuối buôn bán, tập tành xưa nay.

6. Lúa chiêm nép ở đầu bờ,

Hễ nghe tiếng sấm, phất cờ mà lên.

7. Được mùa lúa, úa mùa cau,

Được màu cau, đau mùa lúa.

8. Ơn trời mưa nắng phải thì,

Nơi thì bừa cạn, nơi thì cày sâu.

Công lên chẳng quản lâu đâu,

Ngày nay nước bạc, ngày sau cơm vàng.

Ai ơi đừng bỏ ruộng hoang

Bao nhiêu tấc đất, tấc vàng bấy nhiêu.

9. Chẳng lo bán ế chợ ròng,

Khách năng qua lại, đói lòng phải mua.

10. Chẳng tham lắm ruộng nhiều trâu,

Tham vì ông lão tốt râu mà hiền.

3.3 Ca dao để ru ngủ

Những câu ca dao được nghe từ khi mới lọt lòng từ lời hát của mẹ hay của bà. Loại ca dao này là được người mẹ hát cho những đứa con ngủ, những câu hát nghe rất bình yên và thân thuộc.

Ca dao để ru ngủ

1. Gió mùa thu, Mẹ ru con ngủ

Năm canh chầy thức đủ vừa năm

Hỡi chàng, chàng ơi

Hỡi người, người ơi

Em nhớ tới chàng, Em nhớ tới chàng

Hãy nín! nín đi con!

Hãy ngủ! ngủ đi con!

Con hời… con hỡi…

2. À ơi… Con cò mà đi ăn đêm

Đậu phải cành mềm lộn cổ xuống ao

À ơi. Ông ơi, ông vớt tôi nao

Tôi có lòng nào ông hãy xáo măng

À ơi. Có xáo thì xáo nước trong

Đừng xáo nước đục, đau lòng cò con

3. Công cha như núi Thái Sơn

Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra.

Một lòng thờ mẹ kính cha

Cho tròn chữ hiếu mới là đạo con.

Công cha như núi Thái Sơn

Nghĩa mẹ như nước ở ngoài biển Đông

Núi cao biển rộng mênh mông

Cù lao chín chữ, cù lao chín chữ ghi lòng con ơi

4. Trèo lên cây bưởi hái hoa

Bước xuống vườn cà, hái nụ tầm xuân

Nụ tâm xuân nở hoa xanh biếc

Em đi lấy chồng, anh tiếc lắm thay

Ba đồng một miếng trầu cay

Sao anh không hỏi những ngày còn không

Bây giờ em đã có chồng

Như chim vào lồng, như cá cắn câu

Cá cắn câu biết đâu mà gỡ

Chim vào lồng, biết thở nào ra.

5. Thằng Bờm có cái quạt mo

Phú ông xin đổi ba bò chín trâu

Bờm rằng, Bờm chẳng lấy trâu

Phú ông xin đổi ao sâu cá mè

Bờm rằng, Bờm chẳng lấy mè

Phú ông xin đổi một bè gỗ lim

Bờm rằng, Bờm chẳng lấy lim

Phú ông xin đổi đôi chim đồi mồi

THE COTH - Top sản phẩm bán chạy

-31%

Kích thướt: S M L XL 2XL

-31%

Kích thướt: S M L XL 2XL

-31%

Kích thướt: S M L XL 2XL

-31%

Kích thướt: S M L XL 2XL

-31%

Kích thướt: S M L XL 2XL

-31%

Kích thướt: S M L XL 2XL

Bờm rằng, Bờm chẳng lấy mồi

Phú ông xin đổi nắm xôi Bờm cười.

6. Chú Cuội ngồi gốc cây đa

Để trâu ăn lúa gọi cha ời ời

Cha còn cắt cỏ trên trời

Mẹ còn cưỡi ngựa đi mời quan viên.

3.4 Ca dao về các nghi lễ

Dùng ca dao để các nghi lễ, nghi thức được diễn ra suôn sẻ hơn. Và tăng yếu tố dân dã vào đó thì những chúng được chèn vào nhằm biểu thị sức mạnh của người dân đối với sự tôn trọng tôn giáo của mình.

Ca dao về các nghi lễ

1. Ai về Phú Thọ cùng ta

Vui ngày giỗ tổ tháng ba mùng mười.

Dù ai đi ngược về xuôi,

Nhớ ngày giỗ tổ mùng mười tháng ba.

2. Mồng một thì Tết mẹ cha

Mồng hai tết chú, mồng ba Tết thầy.

3. Mỗi năm vào dịp xuân sang

Em về Triều Khúc xem làng hội xuân

Múa cờ, múa trống, múa lân

Nhớ ai trong hội có lần gọi em…

4. Mồng một chơi cửa, chơi nhà

Mồng hai chơi xóm, mồng ba chơi đình.

Mông bốn chơi chợ Quả linh

Mồng năm chợ Trình, mùng sáu non Côi.

Qua ngày mồng bảy nghỉ ngơi

Bước sang mồng tám đi chơi chợ Viềng

Chợ Viềng năm có một phiên

Cái nón em đội cũng tiền anh mua.

5. Ấy ngày mùng sáu tháng ba,

Ăn cơm với cà đi hội chùa Tây.

Hò chơi bên gái bên trai,

Xin cùng cô bác đừng ai nghi ngờ.

6. Dập dìu cánh hạc chơi vơi

Tiễn thuyền Vua Lý đang dời kinh đô

Khi đi nhớ cậu cùng cô

Khi về lại nhớ cá rô Tổng Trường.

7. Hội chùa Thầy có hang Cắc Cớ,

Trai chưa vợ nhớ hội chùa Thầy.

8. Mùng bảy hội Khám, mùng tám hội Dâu,

Mùng chín đâu đâu trở về hội Gióng.

9. Con vua thì lại làm vua,

Con sãi ở chùa thì quét lá đa.

Bao giờ dân nổi can qua,

Con vua thất thế lại ra ở chùa.

Dù ai buôn đâu bán đâu,

Mùng mười tháng tám chọi trâu thì về.

3.5 Ca dao trào phúng

Loại hình trào phúng trong ca dao là gì? Chúng là thể loại dùng những bộ phận trên cơ thể con người để miêu tả các yếu tố khác ngoài cuộc sống. Loại ca dao này còn được xem là thể loại châm biếm trong cuộc sống.

Ca dao trào phúng hay

1. Chồng người đi ngược về xuôi,

Chồng em ngồi bếp sờ đuôi con mèo.

2. Ăn rồi nằm ngả nằm nghiêng

Có ai lấy tớ thì khiêng tớ vào.

3. Chú tôi hay tửu hay tăm

Hay uống chè đặc hay nằm ngủ trưa

Ban ngày thì muốn trời mưa

Ban đêm thì muốn cho thừa trống canh.

4. Bà già đi chợ Cầu Đông

Bói xem một quẻ lấy chồng lợi chăng?

Thầy bói gieo quẻ nói rằng,

Lợi thì có lợi, nhưng răng chẳng còn.

5. Con cò chết rũ trên cây,

Cò con mở lịch xem ngày làm ma.

Cà cuống uống rượu la đà,

Chim ri ríu rít bò ra lấy phần,

Chào mào thì đánh trống quân

Chim chích cởi trần,vác mõ đi rao.

6. Học hành ba chữ lem nhem

Thấy gái thì thèm như chửa thèm chua.

7. Cái bống cõng chồng đi chơi

Đi đến chỗ lội đánh rơi mất chồng

Chị em ơi, cho tôi mượn cái gàu sòng

Để tôi tát nước múc chồng tôi lên

8. Làm trai cho đáng sức trai,

Khom lưng chống gối, gánh hai hạt vừng.

9. Số cô chẳng giàu thì nghèo

Ngày ba mươi Tết thịt treo trong nhà.

Số cô có mẹ có cha

Mẹ cô đàn bà, cha cô đàn ông

Số cô có vợ có chồng

Sinh con đầu lòng chẳng gái thì trai.

10. Hai tay cầm hai quả hồng,

Quả chát phần chồng, quả ngọt phần trai.

Chỉ đâu mà buộc ngang trời

Thuốc đâu mà chữa con người lẳng lơ.

3.6 Ca dao trữ tình

Cuối cùng, ca dao trữ tình là loại ca dao mang lại tình yêu cho con người. Chúng thường dùng trong các trường hợp tỏ tình hay còn gọi là "tán" nhau giữa các cập đôi. Hay dành cho những người ngại thể hiện tình yêu bằng lời nói thì ca dao trữ tình như thay lời muốn nói gửi đến người mình thương. 

Ca dao trữ tình cực hay

1. Muốn sang nhưng ngại vắng thuyền,
Muốn về bến nước, nhưng duyên lỡ rồi.

2. Đêm nằm ở dưới bóng trăng,
Thương cha, nhớ mẹ không bằng nhớ em.

3. Yêu nhau cởi áo cho nhau
Về nhà mẹ hỏi, qua cầu gió bay.

4. Anh về cuốc đất trồng cau
Để em trồng ké dây trầu một bên
Mai sau trầu nọ lớn lên
Cau kia ra trái làm nên cửa nhà.

5. Rủ nhau lên núi đốt than
Chồng mang đòn gánh vợ mang quang giành
Củi than nhem nhuốc với tình
Ghi lời vàng đá xin mình chớ quên.

6. Chiều chiều mang giỏ hái dâu
Hái dâu chả hái, nhớ câu ân tình.

7. Có đêm thơ thẩn một mình
Ở đây thức cả năm canh rõ ràng
Có đêm tạc đá ghi vàng
Ngày nào em chả nhớ chàng, chàng ơi.

8. Cô kia cắt cỏ một mình,
Cho anh cắt với chung tình làm đôi.
Cô còn cắt nữa hay thôi,
Cho anh cắt với làm đôi vợ chồng.

9. Ai về ai ở mặc ai,
Thiếp như sầu đượm thắp hoài năm canh.

10. Ai đi đâu đấy hỡi ai?
Hay là trúc đã nhớ mai đi tìm.
Tìm em như thể tìm chim,
Chim bay miền Bắc, đi tìm biển Đông.

4. Nghệ thuật trong ca dao là gì?

Ca dao là một phần không thể thiếu trong cuộc sống con người lúc bấy giờ. Vậy nghệ thuật trong ca dao là gì?

Về thể thơ, ca dao mang trong mình nhiều dạng thể thơ, chúng rất đa dạng. Về ý nghĩa, mỗi chữ mỗi câu trong ca dao đều mang một nét nghĩa riêng. Về cấu trúc, ca dao không có một đề tài nào nhất định, khi con người có hứng thì tự nhiên ca dao sẽ từ đó mà ra thôi.

Trong thời đại 4.0 hiện nay thì việc sử dụng ca dao đang dần mất đi. May ra chúng chỉ xuất hiện trong các sách của tiểu học mà thôi. Các thiết bị thông minh đang dần chiếm chỗ.

Mình mong rằng, bài viết này sẽ cho các bạn độc giả biết thêm ca dao là gì. Hãy tiếp tục sưu tầm những câu ca dao để sử dụng chúng nhiều hơn trong xã hội ngày nay nhé.

>>>>Xem thêm: 99+ CÂU CA DAO TỤC NGỮ VỀ TÌNH YÊU ĐONG ĐẦY CẢM XÚC LỨA ĐÔI

THE COTH - Top sản phẩm bán chạy

Kích thướt: M L XL 2XL

Kích thướt: M L XL 2XL

Kích thướt: M L XL 2XL

Kích thướt: M L XL 2XL

Kích thướt: M L XL 2XL

Kích thướt: M L XL 2XL