Giấy phép xuất bản số 110/GP - BTTTT cấp ngày 24.3.2020 © 2003-2024 Bản quyền thuộc về Báo Thanh Niên. Cấm sao chép dưới mọi hình thức nếu không có sự chấp thuận bằng văn bản.
Quần đảo Hoàng Sa gồm hai nhóm đảo là nhóm An Vĩnh [Amphitrite] phía đông bắc và nhóm Lưỡi Liềm/Trăng Khuyết [Crescent] phía tây nam
Địa lý
Vị trí quần đảo Hoàng Sa trong Biển Đông
Vị tríBiển ĐôngTọa độ16°30′B 112°00′Đ / 16,5°B 112°ĐTổng số đảo16Các đảo chínhĐảo Đá, Đảo Cây, Đảo Phú LâmĐường bờ biển518 kilômét [322 mi]Điểm cao nhấtchưa được đặt tên trên đảo ĐáĐộ cao cao nhất14 mét [46 ft]Quản lýQuốc gia quản lý
Quốc gia
Quốc gia
- Quốc gia đang nắm quyền kiểm soát thực tế trên thực địa, ví dụ như có công trình xây dựng, cơ sở hạ tầng, người dân sinh sống trên thực địa, hoặc nắm giữ quyền kiểm soát quân sự duy nhất.
Quần đảo Hoàng Sa [theo cách gọi của Việt Nam] hay quần đảo Tây Sa [giản thể: 西沙群岛; phồn thể: 西沙群島; Hán-Việt: Tây Sa quần đảo; bính âm: Xīshā qúndǎo, theo cách gọi của Trung Quốc và Đài Loan, còn được biết đến thông qua tên gọi quốc tế phổ biến bằng tiếng Anh là Paracel Islands] là một nhóm khoảng 30 đảo, rạn san hô, cồn cát và bãi đá ngầm ở biển Đông, là đối tượng tranh chấp chủ quyền giữa Trung Quốc, Đài Loan và Việt Nam. Hiện nay, Trung Quốc là quốc gia đang duy trì sự kiểm soát cũng như quyền tài phán trên thực tế đối với toàn bộ quần đảo này.
Quần đảo nằm cách miền Trung Việt Nam khoảng một phần ba khoảng cách đến những đảo phía bắc của Philippines; cách đảo Lý Sơn của Việt Nam khoảng 200 hải lý và cách đảo Hải Nam của Trung Quốc khoảng 230 hải lý. Chữ Hoàng Sa [黄沙] có nghĩa là "cát vàng".
Phía Việt Nam cho rằng các chính quyền của họ từ thế kỷ 16-18 [thời kỳ nhà Hậu Lê] đã tổ chức khai thác trên quần đảo hàng năm kéo dài theo mùa [6 tháng]. Đến đầu thế kỷ XIX, nhà Nguyễn [Việt Nam] với tư cách nhà nước đã tiếp tục thực thi chủ quyền trên quần đảo. Các hoạt động thực thi chủ quyền của nhà Nguyễn được bắt đầu có thể muộn hơn các triều đại Trung Hoa nhưng với mật độ mau hơn trong thế kỷ XIX với các năm 1803, 1816, 1821, 1835, 1836, 1837, 1838, 1845, 1847 và 1856. Không chỉ là kiểm tra chớp nhoáng trên các đảo hoang nhỏ vô chủ rồi về, mà hoạt động chủ quyền cấp nhà nước của nhà Nguyễn từ năm 1816 bao gồm cả việc khảo sát đo đạc thủy trình, đo vẽ bản đồ dài ngày, xây xong sau nhiều ngày quốc tự trên đảo thuộc quần đảo Hoàng Sa, cắm bia chủ quyền và cứu hộ hàng hải quốc tế. Cuối thế kỷ 19, do suy yếu và mất nước bởi Đế quốc Pháp xâm lược, hoạt động chủ quyền của nhà Nguyễn đối với quần đảo Hoàng Sa và quần đảo Trường Sa cũng do đó mà bị gián đoạn.
Ngược lại, phía Trung Quốc và Đài Loan cũng cho rằng quần đảo Hoàng Sa kể từ khi bắt đầu thời kỳ nhà Hán [năm 206 trước công nguyên] đã là lãnh thổ của Trung Quốc, các triều đại về sau vẫn có các hoạt động phát triển, các nhà nước phong kiến Trung Hoa, thỉnh thoảng với tần suất vài lần trong nhiều thế kỷ hay một lần trong mỗi thế kỷ, đã gửi quân kiểm tra hay các đoàn sứ thần ngoại giao đi sứ ngang qua quần đảo này. Đỉnh điểm của hoạt động tuần tra cấp nhà nước là vào đầu thời đại nhà Minh với các chuyến thám hiểm từ năm 1405-1433, đi ngang qua quần đảo, đến Đông Nam Á và Ấn Độ Dương [Ấn Độ và các nước Ả rập] của Trịnh Hòa. Sau thời Trịnh Hòa [năm 1433] đến cuối triều đại nhà Thanh [năm 1911], hoạt động tuần tra quần đảo này chỉ còn chủ yếu là do chính quyền địa phương của thành phố Quảng Châu [thuộc tỉnh Quảng Đông] thực hiện, các nhà nước Trung Hoa không còn lưu tâm đến lãnh vực hàng hải, để các đảo, đá san hô ở biển Nam Hải [biển Đông] trở về nguyên vẹn là các đảo hoang [荒島無居民]. Các cuộc tuần tra của chính quyền địa phương Quảng Châu trong thời Minh Thanh sau năm 1433 là: Cuộc tuần tra tại các đảo ven bờ Quỳnh Châu [Hải Nam] nằm trong Thất Châu Dương [phần đông bắc Biển Đông] của Ngô Thăng [吳昇] đầu thời nhà Thanh [năm 1710-1712], và cuộc tuần tra một ngày của Lý Chuẩn [năm 1909] cuối nhà Thanh. Một cuộc đi sứ Anh Quốc ngang qua [nhìn thấy trên hành trình nội nhật trong 1 ngày] các đảo, đá, bãi ngầm san hô được cho là quần đảo Hoàng Sa [Tây Sa] năm 1876 của Quách Tung Đảo. Trên quần đảo vẫn còn những di tích từ thời nhà Đường và nhà Tống.
Vào đầu thế kỷ 20, Liên bang Đông Dương thuộc Pháp kiểm soát quần đảo, nhưng đã bắt đầu có sự tranh chấp chủ quyền với chính quyền Trung Hoa Dân Quốc. Sau đó, quần đảo rơi vào tay Đế quốc Nhật Bản và được gộp chung vào với Đài Loan thuộc Nhật trong giai đoạn 1941-1945. Tại Hội nghị San Francisco năm 1951 về việc phân định các lãnh thổ mà Đế quốc Nhật Bản chiếm giữ, quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa là đối tượng tuyên bố chủ quyền của nhiều bên tranh chấp bao gồm Liên hiệp Pháp, Trung Quốc, Đài Loan và Philippines. Kết quả Hội nghị không công nhận chủ quyền của quốc gia nào, các quần đảo được coi là vô chủ và càng gây ra tranh chấp dữ dội hơn sau này.
Năm 1956, Việt Nam Cộng hòa tiếp nối Liên hiệp Pháp thực hiện kiểm soát một số đảo thuộc quần đảo Hoàng Sa, nhưng Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa đã đem quân kiểm soát nửa phía Đông quần đảo từ trước đó vài tháng. Năm 1958, Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa ra tuyên bố về hải phận, trong đó có khẳng định đảo Đài Loan, quần đảo Bành Hồ, quần đảo Hoàng Sa và quần đảo Trường Sa đều thuộc về lãnh thổ của mình. Năm 1974, Hải quân Trung Quốc đánh bại Hải quân Việt Nam Cộng hòa, giành quyền kiểm soát toàn bộ quần đảo Hoàng Sa.
Chủ quyền đối với quần đảo Hoàng Sa hiện nay vẫn đang trong tình trạng tranh chấp lãnh thổ giữa Việt Nam, Trung Quốc và Đài Loan.
Địa lý tự nhiên
Quần đảo Hoàng Sa là một tập hợp trên 30 đảo san hô, cồn cát, ám tiêu [rạn] san hô nói chung [trong đó có nhiều ám tiêu san hô vòng hay còn gọi là rạn vòng] và bãi ngầm thuộc biển Đông, ở vào khoảng một phần ba quãng đường từ miền Trung Việt Nam đến phía bắc Philippines. Quần đảo trải dài từ 15°43′10" đến 17°06′53" Bắc và từ 111°11′12" đến 112°53′20" Đông, có bốn điểm cực bắc-nam-tây-đông lần lượt tại đá Bắc, bãi Ốc Tai Voi, đảo Tri Tôn và bãi Gò Nổi. Độ dài đường bờ biển đạt 518 km. Điểm cao nhất của quần đảo là một vị trí trên đảo Đá với cao độ 14 m [hay 15,2 m]. Vùng biển Hoàng Sa trong biển Đông nằm trong vùng "xích đạo từ".
Về khoảng cách đến đất liền, quần đảo Hoàng Sa nằm gần Việt Nam hơn. Cụ thể, khoảng cách từ đảo Tri Tôn [15°47'B 111°12'Đ] tới đảo Lý Sơn [15°22'B 109°07'Đ] là 121,1 hải lý [224,3 km]. Nếu lấy toạ độ của cù lao Ré [tên cũ của Lý Sơn] là 15°23,1'B 109°09,0'Đ từ bản tuyên cáo đường cơ sở của nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam [ngày 12 tháng 11 năm 1982] thì khoảng cách đến bờ Lý Sơn thu ngắn lại dưới 121 hải lý. Ngoài ra, khoảng cách từ đảo Tri Tôn này đến mũi Ba Làng An [15°14'B 108°56'Đ] thuộc đất liền Việt Nam là 134,6 hải lý [249,3 km]. Trong khi đó, khoảng cách từ đảo Hoàng Sa [đảo thuộc Quần đảo Hoàng Sa gần Trung Quốc nhất] đến Lăng Thủy giác [tiếng Trung: 陵水角; bính âm: Língshuǐ jiǎo] thuộc đảo Hải Nam của Trung Quốc là 142,5 hải lý [263,9 km]. Khoảng cách từ đảo Hoàng Sa tới đất liền lục địa Trung Quốc tối thiểu là 235 hải lý. Nếu Trung Quốc dùng rạn đá ngầm [đá Bắc] làm chuẩn để đo đến bờ đảo Hải Nam tại Lăng Thủy giác thì khoảng cách là 111,9 hải lý [207,2 km], nhưng do đá ngầm không có giá trị như đảo trong việc chuẩn định ranh giới nên lý lẽ này không thuyết phục.
Phân nhóm
Quần đảo Hoàng Sa được chia làm hai nhóm đảo là nhóm đảo An Vĩnh và nhóm đảo Lưỡi Liềm. Có tài liệu chia quần đảo làm ba phần, trong đó ngoài hai nhóm trên thì còn có một nhóm nữa gọi là nhóm Linh Côn.
Nhóm An Vĩnh
Nhóm đảo An Vĩnh [tiếng Anh: Amphitrite Group; tiếng Trung: 宣德群岛, Hán-Việt: Tuyên Đức quần đảo] bao gồm các thực thể địa lý ở phía đông của quần đảo [theo cách chia thứ hai: nhóm An Vĩnh ở phía đông bắc của quần đảo, nhóm Linh Côn ở phía đông và đông nam của quần đảo]. Nhóm này bao gồm đảo Bắc, đảo Cây [đảo Cù Mộc], đảo Trung [đảo Giữa], đảo Đá, đảo Linh Côn, Đảo Nam, đảo Phú Lâm, đá Bông Bay, cồn cát Bắc, cồn cát Nam, cồn cát Tây, cồn cát Trung, hòn Tháp, đá Trương Nghĩa, bãi Bình Sơn, bãi Châu Nhai, bãi Gò Nổi, bãi La Mác [phần kéo dài phía nam của bãi ngầm chứa đảo Linh Côn], bãi Quảng Nghĩa, bãi Thủy Tề, bãi Ốc Tai Voi.
Theo Lịch triều hiến chương loại chí của Phan Huy Chú, An Vĩnh là tên một xã vào thời chúa Nguyễn [Đàng Trong], thuộc huyện Bình Dương [tức huyện Bình Sơn] phủ Tư Nghĩa trấn Quảng Nam [Tư Nghĩa tức phủ Hòa Nghĩa, đến thời nhà Nguyễn thì trở thành tỉnh Quảng Ngãi]. Sách Đại Nam thực lục [tiền biên, quyển 10] ghi chép về xã này như sau:
Ngoài biển xã An Vĩnh, huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi có hơn 100 cồn cát... chiều dài kéo dài không biết tới mấy ngàn dặm, tục gọi là Vạn lý Hoàng Sa châu... Hồi quốc sơ đầu triều Nguyễn đặt đội Hoàng Sa gồm 70 người lấy dân xã An Vĩnh sung vào, hàng năm cứ đến tháng ba cưỡi thuyền ra đảo, ba đêm thì tới nơi...
Tên quốc tế của nhóm đảo là Amphitrite. Tên này là đặt theo tên một chiếc tàu Pháp trên đường đưa các giáo sĩ châu Âu sang Viễn Đông, gặp nạn rồi đắm ở vùng Hoàng Sa vào cuối thế kỷ 17.
Nhóm Lưỡi Liềm
Nhóm đảo Lưỡi Liềm [tiếng Anh: Crescent Group; tiếng Trung: 永乐群岛, Hán-Việt: Vĩnh Lạc quần đảo] bao gồm các thực thể địa lý ở phía tây nam của quần đảo. Nhóm này còn được gọi là nhóm Trăng Khuyết hay nhóm Nguyệt Thiềm. Nhóm Lưỡi Liềm bao gồm đảo Ba Ba, đảo Bạch Quy, đảo Duy Mộng, đảo Hoàng Sa, đảo Hữu Nhật, đảo Lưỡi Liềm [là bãi đá trên có đảo Duy Mộng], đảo Ốc Hoa, đảo Quang Ảnh, đảo Quang Hòa, đảo Tri Tôn, đá Bắc, đá Chim Én [Yến], đá Hải Sâm, đá Lồi, đá Sơn Kỳ, đá Trà Tây, bãi Đèn Pha là bãi đá trên có đảo Hoàng Sa], bãi Ngự Bình [là bãi ngầm nằm giữa đá Hải Sâm và cặp đảo Quang Hòa], bãi Xà Cừ,...
Khí tượng
Nhờ nằm giữa biển Đông nên quần đảo Hoàng Sa có khí hậu điều hòa, không quá lạnh về mùa đông, không quá nóng về mùa hè nếu so với những vùng đất cùng vĩ độ trong lục địa. Mưa ngoài biển qua nhanh, ở Hoàng Sa không có mùa nào ảm đạm kéo dài, buổi sáng cũng ít khi có sương mù. Lượng mưa trung bình trong năm là 1.170 mm. Tháng 10 có 17 ngày mưa / 228 mm và là tháng mưa nhiều nhất. Không khí Biển Đông tương đối ẩm thấp hơn những vùng biển khác trên thế giới. Ở cả Hoàng Sa lẫn Trường Sa, độ ẩm đều cao, ít khi nào độ ẩm xuống dưới 80%. Trung bình vào tháng 6, độ ẩm ở Hoàng Sa suýt soát 85%.
Dữ liệu khí hậu của đảo Hoàng Sa Tháng 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Năm Cao kỉ lục °C [°F] 31.3 30.8 33.1 34.3 35.9 35.9 35.1 35.0 34.0 34.1 32.8 30.4 35,9 Trung bình cao °C [°F] 25.7 26.7 28.5 30.6 32.1 31.8 31.5 31.0 30.4 29.2 27.7 26.8 29,3 Trung bình ngày, °C [°F] 23.2 23.9 25.5 27.5 29.1 29.2 28.9 28.7 28.0 27.0 25.7 24.9 26,8 Trung bình thấp, °C [°F] 21.7 22.2 23.6 25.6 27.1 27.4 27.1 26.8 26.1 25.3 24.4 22.9 25,0 Thấp kỉ lục, °C [°F] 14.9 18.1 18.7 19.1 21.7 23.0 22.4 21.0 21.6 21.2 18.9 13.8 13,8 Giáng thủy mm [inch] 13 [0.51] 12 [0.47] 23 [0.91] 44 [1.73] 74 [2.91] 117 [4.61] 225 [8.86] 162 [6.38] 216 [8.5] 241 [9.49] 152 [5.98] 30 [1.18] 1.308 [51,5] % Độ ẩm 80.6 81.6 81.5 81.8 82.2 84.2 84.6 85.3 85.7 84.5 83.8 81.9 83,1 Số ngày giáng thủy TB 7.5 5.5 4.8 2.4 6.7 7.1 7.8 9.0 11.4 13.3 14.0 7.9 97,2 Số giờ nắng trung bình hàng tháng 207 226 248 276 298 245 238 245 193 223 191 199 2.788 Nguồn: Vietnam Institute for Building Science and Technology
Bão Biển Đông là bão nhiệt đới theo mùa, thường xảy ra những lúc giao mùa, nhất là từ tháng 6 đến tháng 8. Gió mạnh đến 90 gút. Bão giảm đi từ tháng 9 nhưng cũng vẫn còn đến tháng 1. Tuy vậy, vào giữa mùa gió Đông-Bắc, bão làm biển trở nên động dữ dội hơn và kéo dài trong nhiều ngày.
Khi bão phát xuất từ đảo Luzon đi ngang Hoàng Sa thì binh sĩ Việt Nam Cộng hòa đóng trên đảo thấy các triệu chứng như sau: Trời oi, khí áp tụt xuống rất nhanh. Trên bầu trời xuất hiện những mây cao tầng bay nhanh như bó lông [cirrus panachés]. Vài giờ sau bầu trời bị che phủ bởi một lớp sương mù mây rất mỏng [cirro status], mặt trời chung quanh có quầng, rồi dần dần bầu trời trắng nhạt. Sau đó đến lượt những mây "quyển tầng" thấp có hình vẩy cá [cirro cumulus]. Rồi đến một lớp mây "quyển tích" đen hình như tảng đe phát triển rất nhanh hình đe dày lên cao lối 3.000m [altostatus], "tằng tích" [Cumulus N...], tất cả trở nên đen, u ám; mưa bắt đầu rơi, gió thổi, khí áp xuống nhanh. Trần mây thấp dần xuống [100m hay 50m], mây bay nhanh, gió thổi mạnh từng cơn, bão đã tới... Cường độ gió bão có thể lối 50 gút đến 90 gút. Khi sấm sét đã xuất hiện thì có thể coi như cơn bão đã qua...
Bão biển Đông Tháng 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Tần suất bão 0,2