Kết luận thanh tra là văn bản quan trọng nhất của cuộc thanh tra, phản ánh toàn diện, đầy đủ về kết quả của cuộc thanh tra, là cơ sở pháp lý để tổ chức thực hiện những kiến nghị trong Báo cáo kết quả thanh tra của Đoàn thanh tra. Kết luận thanh tra được người ra quyết định thanh tra ban hành để đánh giá việc chấp hành chính sách, pháp luật của cơ quan, tổ chức và cá nhân được thanh tra; về các ưu điểm, nhược điểm của cơ chế, chính sách, pháp luật được thực hiện trên thực tế; phát hiện những sai phạm trong hoạt động quản lý; xác định rõ trách nhiệm tập thể, cá nhân; từ đó có các biện pháp sửa chữa, khắc phục sơ hở, yếu kém, xử lý nghiêm minh các hành vi sai phạm.
Do đó, hiệu lực, hiệu quả của công tác thanh tra phụ thuộc rất lớn vào việc nhận thức, sự tuân thủ quy định pháp luật về kết luận thanh tra và thực hiện đầy đủ các kết luận thanh tra.
Thực tiễn thi hành cho thấy, việc thực hiện quy định pháp luật về kết luận thanh tra đã đạt được những kết quả nhất định. Bên cạnh đó cũng có những hạn chế, khó khăn, vướng mắc trong quá trình tổ chức thực hiện. Tuy nhiên, bài viết này chỉ tập trung phân tích về thực trạng quy định pháp luật về kết luận thanh tra và thực hiện kết luận thanh tra trong quá trình triển khai thực hiện, từ đó đưa ra kiến nghị, đề xuất nhằm hoàn thiện các quy định này.
1. Thực
trạng thực hiện quy định pháp luật về kết luận thanh tra và thực hiện kết luận thanh tra
a. Quy định pháp luật về xây dựng, ban hành kết luận thanh tra
Chất lượng của kết luận thanh tra ảnh hưởng rất lớn tới hiệu lực thực hiện các kiến nghị và quyết định xử lý, đồng thời ảnh hưởng trực tiếp tới hiệu quả cuộc thanh tra. Xây dựng và ban hành kết luận thanh tra là trách nhiệm
của người ra quyết định thanh tra và được quy định trong Luật Thanh tra năm 2010, Nghị định số 86/2011/NĐ-CP ngày 22/9/2011 của Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Thanh tra, Nghị định số 07/2012/NĐ-CP ngày 09/02/2012 của Chính phủ quy định cơ quan được giao thực hiện thanh tra chuyên ngành và hoạt động thanh tra chuyên ngành và Thông tư số 05/2014/TT-TTCP ngày 16/10/2014 của Thanh tra Chính phủ quy định về tổ chức, hoạt động, quan hệ công tác của Đoàn
thanh tra và trình tự, thủ tục tiến hành một cuộc thanh tra. Cụ thể:
- Về xây dựng và thẩm định dự thảo kết luận thanh tra: Luật Thanh tra chưa có quy định về thẩm định dự thảo kết luận thanh tra nhưng theo Thông tư 05/2014/TT-TTCP thì người ra quyết định thanh tra xem xét hoặc giao cho cơ quan, đơn vị chuyên môn nghiên cứu dự thảo kết luận thanh tra để tham mưu, đề xuất cho mình chỉ dạo hoàn thiện dự thảo kết luận thanh tra; không buộc phải thẩm định dự thảo kết luận trước khi ký ban hành
nên công tác thẩm định dự thảo chưa được chú trọng đúng mức. Tại Thanh tra bộ, Thanh tra tỉnh, về cơ bản công tác xây dựng dự thảo kết luận thanh tra đảm bảo thực hiện theo quy định tại Điều 35 Thông tư 05/2014/TT-TTCP, theo đó, Trưởng Đoàn thanh tra xây dựng dự thảo kết luận thanh tra và phòng thẩm định, xử lý sau thanh tra thực hiện nhiệm vụ thẩm định. Nhưng tại cơ quan được giao thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành cũng như ở Thanh tra sở, Thanh tra huyện, do số lượng công chức làm công
tác thanh tra ít, không có phòng thực hiện chức năng thẩm định nên chủ yếu giao cho Đoàn thanh tra tự chịu trách nhiệm xây dựng dự thảo kết luận thanh tra để trình người ký quyết định thanh tra ban hành kết luận thanh tra. Điều này cho thấy, việc thẩm định dự thảo kết luận thanh tra chưa có quy định thống nhất, chưa quy định cụ thể về căn cứ, thẩm quyền, trình tự, thủ tục thẩm định, giá trị pháp lý của văn bản thẩm định nên việc thực hiện công tác thẩm định dự thảo kết luận thanh tra còn gặp
nhiều khó khăn, lúng túng. Ở một số nơi, chất lượng kết luận thanh tra của một số sở, huyện còn thấp, có ít kiến nghị sửa đổi cơ chế, chính sách, pháp luật, việc kiến nghị, xem xét trách nhiệm kỷ luật còn chung chung, thiếu cụ thể.
- Về ban hành kết luận thanh tra: Đối với kết luận thanh tra hành chính, tại Khoản 1, Điều 50 Luật Thanh tra quy định: Chậm nhất 15 ngày, kể từ ngày nhận được báo cáo kết quả thanh tra, người ra quyết định thanh tra phải ra văn bản kết luận thanh tra và gửi tới Thủ
trưởng cơ quan quản lý nhà nước cùng cấp, cơ quan thanh tra nhà nước cấp trên, đối tượng thanh tra. Trường hợp Thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước là người ra quyết định thanh tra thì kết luận thanh tra còn phải được gửi cho Thủ trưởng cơ quan thanh tra nhà nước cùng cấp. Kết luận thanh tra phải có các nội dung: đánh giá việc thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ, quyền hạn của đổi tượng thanh tra thuộc nội dung thanh tra; kết luận về nội dung thanh tra; xác định rõ tính chất, mức độ vi
phạm, nguyên nhân, trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân có hành vi vi phạm pháp luật; biện pháp xử lý theo thẩm quyền và kiến nghị biện pháp xử lý.
Đối với kết luận thanh tra chuyên ngành, tại Điều 27Nghị định số 07/2012/NĐ-CP quy định: căn cứ vào báo cáo kết quả thanh tra, nội dung giải trình của đối tượng thanh tra [nếu có], chậm nhất 15 ngày kể từ ngày nhận được báo cáo kết quả thanh tra, người ra quyết định thanh tra phải ra văn bản kết luận thanh tra; trừ trường hợp nội dung kết
luận thanh tra phải chờ kết luận về chuyên môn của cơ quan, tổ chức có thẩm quyền. Kết luận thanh tra phải có các nội dung: Kết quả kiểm tra, xác minh về từng nội dung thanh tra; kết luận về việc thực hiện chính sách, pháp luật, tiêu chuẩn, chuyên môn, kỹ thuật, nhiệm vụ, quyền hạn của đối tượng thanh tra thuộc nội dung thanh tra; xác định rõ tính chất, mức độ vi phạm, nguyên nhân, trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân có hành vi vi phạm [nếu có]; kiến nghị các biện pháp xử lý vi phạm pháp
luật; kiến nghị sửa đổi, bổ sung, ban hành quy định cho phù hợp với yêu cầu quản lý hoặc hủy bỏ quy định trái pháp luật phát hiện qua thanh tra.
Thực tế cho thấy, các dự thảo kết luận thanh tra do Trưởng đoàn thanh tra xây dựng sau đó trình người ra quyết định thanh tra ký ban hành. Trên cơ sở báo cáo kết quả cuộc thanh tra, ý kiến báo cáo của Đoàn thanh tra và ý kiến giải trình của đối tượng thanh tra; căn cứ vào các quy định của pháp luật, người ra quyết định thanh tra ban hành Kết luận
thanh tra. Việc giải trình của đối tượng thanh tra mất rất nhiều thời gian, đặc biệt trong một số trường hợp, dự thảo kết luận thanh tra cần phải xin ý kiến chỉ đạo của Thủ tưởng cơ quan quản lý nhà nước cùng cấp nên thời gian 15 ngày thường khó thực hiện. Việc quy định thời hạn ban hành kết luận thanh tra là 15 ngày kể từ ngày nhận được Báo cáo kết quả thanh tra được áp dụng chung cho tất cả các cuộc thanh tra là chưa phù hợp, bởi vì có những cuộc thanh tra sau khi kết thúc thanh tra trực tiếp
tại đơn vị, các cơ quan thanh tra không chỉ cần có thời gian để tổng hợp mà còn phải tham vấn ý kiến của các cơ quan khác hoặc xin ý kiến chỉ đạo của cấp trên, thậm chí có trường hợp phải trưng cầu giám định nên thời gian ban hành kết luận thanh tra cần phải được kéo dài. Điều này, đẫn đến tình trạng ban hành kết luận thanh tra chậm, không đúng thời hạn Luật quy định còn phổ biến ở hầu hết các bộ ngành, địa phương.
- Về gửi, công khai kết luận thanh tra: Các kết luận thanh tra sau khi được
ban hành đều được gửi cho các đối tượng quy định tại Khoản 1, Điều 50 Luật Thanh tra và thực hiện công khai theo Điều 39 Luật Thanh tra và Điều 46 Nghị định số 86/2011/NĐ-CP. Việc công khai kết luận thanh tra được thực hiện bằng nhiều hình thức. Người ra quyết định thanh tra phải công khai bằng công bố tại cuộc họp và lựa chọn một trong các hình thức công khai thông báo trên phương tiện thông tin đại chúng hoặc đưa lên trang thông tin điện tử hoặc niêm yết tại trụ sở làm việc của cơ quan, tổ
chức là đối tượng thanh tra. Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy, do đặc thù tính chất công việc, việc công khai của một số cơ quan có đặc thù riêng, như đối với ngành Ngân hàng, hình thức công khai chủ yếu là công bố tại cuộc họp chứ không niêm yết tại trụ sở của đối tượng thanh tra hoặc đăng trên phương tiện thông tin đại chúng, trang thông tin điện tử vì việc thông tin cụ thể về kết luận thanh tra có thể gây ra các rủi ro về thị trường tín dụng, ảnh hưởng đến xã hội. Đối với thanh tra chuyên
ngành của một số bộ ngành như giao thông vận tải, tài nguyên môi trường, y tế … thì thường một cuộc thanh tra có rất nhiều đối tượng thanh tra, thời gian thanh tra ngắn, kết thúc buổi làm việc đoàn thanh tra đã lập biên bản thanh tra hoặc đối tượng thanh tra đã thống nhất với dự thảo kết luận thanh tra nên không tổ chức công bố kết luận thanh tra tại cuộc họp với thành phần gồm người ra quyết định thanh tra , đoàn thanh tra, đối tượng thanh tra, cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan vì mang
tính hình thức, không cần thiết mà gây tốn kém ngân sách, thời gian. Do đó, với quy định công khai kết luận thanh tra tại cuộc họp là không phù hợp với một số cuộc thanh tra chuyên ngành, thiếu linh hoạt, không phù hợp với một số ngành.
- Về kiểm tra tính chính xác, hợp pháp của kết luận thanh tra: việc quy định nhiệm vụ kiểm tra tính chính xác, hợp pháp của kết luận thanh tra, quyết định xử lý sau thanh tra khi cần thiết cho các cơ quan thanh tra là một điểm mới đáng được lưu ý và ghi
nhận của Luật Thanh tra năm 2010, là cơ sở pháp lý quan trọng để cơ quan, người có thẩm quyền nâng cao trách nhiệm của mình trong việc đảm bảo chất lượng của kết luận thanh tra, quyết định xử lý sau thanh tra và cũng là cơ sở để cơ quan, người có thẩm quyền xem xét lại và có biện pháp xử lý đối với các kết luận thanh tra, quyết định xử lý sau thanh tra đã được ban hành khi cần thiết, qua đây góp phần nâng cao hiệu lực của hoạt động thanh tra. Tuy nhiên, Luật Thanh tra chỉ mới xác định nguyên tắc
chung, quy định thẩm quyền kiểm tra, đối tượng kiểm tra mà chưa quy định căn cứ kiểm tra, nội dung kiểm tra, trách nhiệm của đơn vị, cá nhân tiến hành kiểm tra, xử lý kết quả kiểm tra tính chính xác, hợp pháp của kết luận thanh tra và quyết định xử lý sau thanh tra. Do vậy, qua tổng kết 6 năm thi hành Luật Thanh tra cho thấy, quy định này hầu như chưa được triển khai thực hiện trên thực tế.
- Hình thức pháp lý của kết luận thanh tra và việc giải quyết khiếu nại đối với kết luận thanh tra:
Luật Thanh tra và Nghị định số 86/2011/NĐ-CP có quy định về khiếu nại của đối tượng thanh tra đối với kết luận thanh tra. Điều 73 Nghị định 86/2011/NĐ-CP quy định: “Khiếu nại của đối tượng thanh tra đối với kết luận thanh tra, quyết định xử lý về thanh tra khi có căn cứ cho rằng kết luận, quyết định đó là trái pháp luật, xâm phạm quyền và lợi ích hợp pháp của đối tượng thanh tra, cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan thì Thủ trưởng cơ quan thanh tra, Thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước đã có
kết luận hoặc quyết định xử lý có trách nhiệm xem xét, giải quyết", “Trong trường hợp Thủ trưởng cơ quan quản lý, Thủ trưởng cơ quan thanh tra đã giải quyết nhưng đương sự còn khiếu nại thì việc giải quyết được thực hiện theo quy định của pháp luật về khiếu nại". Như vậy, khi đối tượng thanh tra khiếu nại kết luận thanh tra thì người ban hành kết luận thanh tra có trách nhiệm xem xét, giải quyết, nhưng pháp luật thanh tra chưa quy định trình tự, thủ tục giải quyết này, cũng như chưa quy định
việc tiếp tục thực hiện kết luận thanh tra hay không khi người ban hành kết luận thanh tra hoặc quyết định xử lý giải quyết khiếu nại. Bên cạnh đó, việc giải quyết này có được coi là giải quyết lần đầu hay không, hay khi đương sự không đồng ý và khiếu nại theo quy định của pháp luật khiếu nại và được giải quyết thì mới coi là giải quyết khiếu nại lần đầu.
- Về sửa đổi, bổ sung kết luận thanh tra: Thực tiễn thi hành quy định pháp luật về kết luận thanh tra cho thấy, một số kết luận
thanh tra ban hành đã có hiệu lực nhưng cần phải sửa đổi, bổ sung khi: [i] tự phát hiện một số nội dung trong kết luận thanh tra cần phải sửa đổi, bổ sung; [ii] khi có quyết định giải quyết khiếu nại, tố cáo đối với kết luận thanh tra có kết luận cần phải sửa đổi, bổ sung kết luận thanh tra; [iii] qua kiểm tra tính chính xác, hợp pháp của kết luận thanh tra; [iv] qua quá trình theo dõi, đôn đốc, kiểm tra việc thực hiện kết luận thanh tra. Song hiện nay, pháp luật thanh tra chưa có quy định cụ
thể về căn cứ, thẩm quyền cũng như hình thức, thể thức ban hành nên gây khó khăn, vướng mắc, lúng túng và mỗi nơi có những cách làm khác nhau về sửa đổi, bổ sung kết luận thanh tra.
b. Quy định pháp luật về thực hiện kết luận thanh tra
Điều 40 Luật Thanh tra quy định, trong thời hạn 15 ngày, kể từ ngày kết luận thanh tra hoặc nhận được kết luận thanh tra, Thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước cùng cấp hoặc Thủ trưởng cơ quan được giao thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành có
trách nhiệm tổ chức chỉ đạo việc thực hiện kết luận thanh tra: [i] Xử lý, yêu cầu hoặc kiến nghị cơ quan nhà nước có thẩm quyền xử lý sai phạm về kinh tế; [ii] xử lý, yêu cầu hoặc kiến nghị cơ quan nhà nước có thẩm quyền xử lý cán bộ, công chức, viên chức có hành vi vi phạm pháp luật; [iii] áp dụng, yêu cầu hoặc kiến nghị cơ quan nhà nước có thẩm quyền áp dụng biện pháp khắc phục, hoàn thiện cơ chế, chính sách, pháp luật; [iv] xử lý vấn đề khác thuộc thẩm quyền trong kết luận thanh tra. Luật
Thanh tra cũng quy định rõ về xử lý hành vi không thực hiện yêu cầu, kết luận, quyết định xử lý về thanh tra tại Điều 41 nhưng chỉ quy định mang tính nguyên tắc chung.
Căn cứ Luật Thanh tra, Nghị định số 33/2015/NĐ-CP ngày 27/3/2015 của Chính phủ quy định cụ thể về thực hiện kết luận thanh tra.Theo đó:
- Trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong việc thực hiện kết luận thanh tra: Trong thời hạn 15 ngày kể từ ngày công bố kết luận thanh tra:
+ Thủ trưởng cơ quan quản lý nhà
nước cùng cấp với cơ quan ban hành kết luận thanh tra có trách nhiệm: chỉ đạo việc thực hiện kết luận thanh tra; xử lý sai phạm về hành chính, kinh tế; xử lý cán bộ, công chức, viên chức, người có hành vi vi phạm; khắc phục sơ hở, yếu kém trong quản lý, hoàn thiện chính sách, pháp luật [Điều 4, Điều 5, Điều 6, Điều 7 Nghị định số 33/2015/NĐ-CP];
+ Thủ trưởng cơ quan ban hành kết luận thanh tra có trách nhiệm: Quyết định, yêu cầu, kiến nghị thực hiện kết
luận thanh tra; theo dõi, đôn đốc, kiểm tra việc thực hiện kết luận thanh tra [Điều 8, Điều 9];
+ Đối tượng thanh tra và cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan có trách nhiệm: tổ chức thực hiện kết luận thanh tra, văn bản chỉ đạo, yêu cầu, kiến nghị, quyết định xử lý về thanh tra; thực hiện kết luận thanh tra, văn bản chỉ đạo, yêu cầu, kiến nghị, quyết định xử lý sai phạm về hành chính, kinh tế, xử lý cán bộ, công chức, viên chức, người có hành vi vi
phạm, khắc phục sơ hở, yếu kém trong quản lý, hoàn thiện chính sách, pháp luật; báo cáo việc thực hiện kết luận thanh tra [Điều 10, Điều 11, Điều 12, Điều 13, Điều 14 ];
+ Người đứng đầu cơ quan, tổ chức quản lý trực tiếp đối tượng thanh tra có trách nhiệm: thực hiện và chỉ đạo, kiểm tra việc thực hiện kết luận thanh tra; xử lý hành vi vi phạm của đối tượng thanh tra [Điều 15, Điều 16].
- Theo dõi, đôn đốc và kiểm tra việc thực hiện kết luận thanh tra: trong
thời hạn 15 ngày, kể từ ngày công bố kết luận thanh tra, người được giao nhiệm vụ theo dõi có trách nhiệm mở hồ sơ theo dõi tập hợp các thông tin liên quan đến việc thực hiện kết luận thanh tra. Sau 45 ngày theo dõi, nếu nhận thấy việc thực hiện kết luận, kiến nghị, quyết định xử lý về thanh tra chưa hoàn thành, Thủ trưởng cơ quan thanh tra quyết định tiến hành đôn đốc thực hiện, hoạt động này được tiến hành trong thời hạn 25 ngày. Nếu việc thực hiện kết luận thanh
tra vẫn chưa hoàn thành, tiến hành kiểm tra theo quy định tại Nghị định này, thời gian kiểm tra tối đa là 10 ngày kể từ ngày bắt đầu kiểm tra. Nếu nội dung kiểm tra phức tạp, phạm vi kiểm tra rộng thì thời hạn kiểm tra là 20 ngày, kể từ ngày bắt đầu kiểm tra. Căn cứ kết quả kiểm tra, thủ trưởng cơ quan thanh tra nhà nước, thủ trưởng cơ quan được giao thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành có trách nhiệm yêu cầu thủ trưởng cơ quan quản lý trực tiếp của đối tượng
kiểm tra áp dụng biện pháp theo thẩm quyền buộc đối tượng kiểm tra hoàn thành việc thực hiện kết luận thanh tra hoặc áp dụng theo thẩm quyền hoặc kiến nghị cơ quan có thẩm quyền áp dụng các biện pháp xử lý theo quy định của pháp luật…
Hiệu lực, hiệu quả của công tác thanh tra phụ thuộc rất lớn vào việc nhận thức và triển khai đầy đủ các kết luận thanh tra. Qua thực tiễn thi hành cho thấy, tỷ lệ thu hồi tiền, tài sản thất thoát thấp so với các kiến nghị trong kết luận thanh tra, việc thực
hiện các kiến nghị khác trong kết luận thanh tra cũng chiếm tỷ lệ không cao. Thực trạng này có nhiều nguyên nhân, có nguyên nhân khách quan, có nguyên nhân chủ quan như việc xác định nội dung, đối tượng thanh tra, chất lượng hoạt động thanh tra, báo cáo, kết luận thanh tra, ý thức tổ chức thực hiện kết luận thanh tra, ý thức chấp hành của đối tượng thanh tra…trong đó, có cả nguyên nhân do bất cập quy định pháp luật về thực hiện kết luận thanh tra. Cụ thể:
- Mục III Nghị định số 33/2015/NĐ-CP
ngày 27/3/2015 của Chính phủ quy định về thực hiện kết luận thanh tra không quy định cụ thể về thời gian, thời hạn thực hiện kết luận thanh tra, văn bản chỉ đạo, yêu cầu, kiến nghị, quyết định xử lý về thanh tra đối với đối tượng thanh tra, cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan, dẫn đến mỗi kết luận thanh tra, văn bản chỉ đạo, yêu cầu, kiến nghị, quyết định xử lý về thanh tra yêu cầu thời gian thực hiện kết luận thanh tra khác nhau, không thống nhất.
- Khoản 4, Điều 24 và Khoản
6, Điều
25 Nghị định số 33/2015/NĐ-CP có quy định kết quả xử lý kết quả đôn đốc/kiểm tra phải được công khai theo quy định của pháp luật. Tuy nhiên, pháp luật về thanh tra chưa quy định cụ thể về vấn đề này, dẫn đến vướng mắc trong thực hiện.
- Nghị định số 33/2015/NĐ-CP ngày 27/3/2015 của Chính phủ quy định về thực hiện kết luận thanh tra chỉ quy định trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong việc thực hiện kết luận thanh tra và theo dõi, đôn đốc, kiểm tra việc thực hiện kết luận thanh tra,
quy định mang tính chung nhất về chế tài thực hiện mà chưa quy định các biện pháp, chế tài cụ thể xử lý đối với trường hợp đối tượng thanh tra, cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan không thực hiện hoặc thực hiện không đúng yêu cầu của kết luận thanh tra, quyết định, yêu cầu, kiến nghị thực hiện kết luận thanh tra; chưa có quy định cụ thể về thời hạn đối tượng thanh tra phải thực hiện nộp lại số tiền sai phạm qua thanh tra theo Quyết định thu hồi tiền.
- Thông tư liên tịch số
07/2015/TTLT-TTCP-NHNN ngày 25/11/2015 của Thanh tra Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước về hướng dẫn việc phong tỏa tài khoản của đối tượng thanh tra quy định: “Việc phong tỏa tài khoản của đối tượng thanh tra chỉ được thực hiện khi có dấu hiệu đối tượng thanh tra tẩu tán tài sản hoặc không thực hiện quyết định thu hồi tiền, tài sản", nhưng cơ sở để xác định đối tượng thanh tra không thực hiện quyết định thu hồi tiền, tài sản là chưa được quy định cụ thể, chưa quy định rõ ràng nên việc áp dụng biện
pháp phong tỏa tài khoản hiện nay đang gặp nhiều lúng túng hoặc khó thực hiện trong thực tế vì sau khi phong tỏa tài khoản, đối tượng thanh tra vẫn không chấp hành quyết định nộp tiền theo quyết định thu hồi và nếu chỉ được phong tỏa số tiền đối tượng thanh tra không thực hiện nộp theo quy định thu hồi nhưng không được yêu cầu các tổ chức tín dụng chuyển thẳng số tiền từ tài khoản của đối tượng thanh tra để nộp ngân sách nhà nước thì không có nhiều tác dụng và cũng không khả thi, đối tượng thanh
tra cố tình chây ỳ không thực hiện.
- Thực tiễn có tình trạng tổ chức, cá nhân sai phạm có hoàn cảnh khó khăn, không có khả năng thực hiện nộp số tiền sai phạm hoặc đã bị giải thể, thay đổi địa chỉ kinh doanh sang địa phương khác dẫn đến việc thu hồi tiền rất khó khăn, có nhiều trường hợp không thể thu hồi được dẫn đến việc theo dõi thu hồi tiền vi phạm qua thanh tra kéo dài hàng chục năm nhưng không có quy định xử lý những trường hợp này.
- Hiện nay, chưa có quy định về xử phạt vi phạm
hành chính trong các lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý nhà nước của các cơ quan thanh tra nhà nước. Bên cạnh đó, do quy định về thời hiệu xử lý vi phạm hành chính [12 tháng hoặc 24 tháng], xử lý kỷ luật cán bộ, công chức [24 tháng] và thời kỳ thanh tra [nhiều trường hợp dài hơn 24 tháng] có sự khác nhau hoặc những vụ việc chuyển cơ quan điều tra, khi cơ quan điều tra kết luận không đủ cơ sở khởi tố hình sự và gửi trả hồ sơ cho cơ quan thanh tra để xem xét, xử lý hành chính thì hầu
hết vụ việc đều không còn thời hiệu xử lý. Do đó, nhiều hành vi vi phạm phát hiện qua thanh tra không có cơ sở để xử lý đối với người vi phạm, hành vi vi phạm hoặc quá thời hiệu xử lý.
2. Một số giải pháp, kiến nghị
Để nâng cao chất lượng kết luận thanh tra và thực
hiện kết luận thanh tra cần phải tăng cường nhận thức về vị trí, vai trò của công tác thanh tra; hoàn thiện các quy định pháp luật về xây dựng, ban hành kết luận thanh tra và thực hiện kết luận thanh tra; nâng cao chất lượng thực hiện kết luận, kiến nghị sau thanh tra; nâng cao vai trò, trách nhiệm của người ra quyết định thanh tra; nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức làm công tác thanh tra; tăng cường mối quan hệ phối hợp giữa cơ quan thanh tra với cơ quan có thẩm quyền trong hoạt
động thanh tra.
Đối với giải pháp hoàn thiện quy định pháp luật, từ thực trạng quy định pháp luật nêu trên, để việc xây dựng, ban hành kết luận thanh tra và thực hiện kết luận thanh tra đạt hiệu lực, hiệu quả cao, cần phải nghiên cứu hoàn thiện các quy định của pháp luật về xây dựng, ban hành kết luận thanh tra và thực hiện kết luận thanh tra, cụ thể:
Thứ nhất, về hoàn thiện
quy định pháp luật về xây dựng, ban hành kết luận thanh tra
- Cần làm rõ giá trị pháp lý của k ết luận thanh tra để có cơ sở cho việc quy định quyền khiếu nại đối với kết luận thanh tra. Cần quy định rõ về trình tự, thủ tục giải quyết khiếu nại, tố cáo đối với kết luận thanh tra hành chính và kết luận thanh tra chuyên ngành.
- Nghiên cứu, xây dựng quy định cụ thể về hoạt động thẩm định dự thảo kết luận thanh tra [căn cứ, thẩm quyền, trình tự, thủ tục, giá trị pháp lý của
thẩm định, việc xử lý khi thẩm định khác với dự thảo kết luận thanh tra] để tạo cơ sở pháp lý cho việc thực hiện nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả, đảm bảo tính hợp pháp, chính xác, khách quan của kết luận thanh tra sau khi ban hành.
- Nghiên cứu để quy định thời hạn, thời gian ban hành kết luận thanh tra theo hướng mở hơn và tính đến các yếu tố khách quan để phù hợp với thực tiễn.
- Nghiên cứu sửa đổi quy định về công khai kết
luận thanh tra theo hướng bổ sung quy định một số trường hợp đặc thù không bắt buộc công khai kết luận thanh tra bằng hình thức phải công bố tại cuộc họp với các thành phần bao gồm người ra quyết định thanh tra, Đoàn thanh tra, đối tượng thanh tra, cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan theo quy định tại Điểm a, Khoản 2, Điều 39 Luật Thanh tra mà chỉ cần gửi kết luận cho đối tượng thanh tra tự công bố với các thành phần liên quan và niêm yết tại trụ sở của đối tượng thanh tra [đối với một số
trường hợp: một số kết luận thanh tra chuyên ngành, nội dung kết luận thanh tra rõ ràng, đơn giản; các kết luận thanh tra đối với đối tượng thanh tra ở xa nhưng đã được trao đổi dự thảo Kết luận thanh tra với đối tượng thanh tra trước khi ký ban hành kết luận thanh tra].
- Nghiên cứu đưa ra những quy định cụ thể trong các văn bản hướng dẫn thi hành về kiểm tra tính chính xác, hợp pháp của kết luận thanh tra, quyết định xử lý sau thanh tra
như căn cứ kiểm tra, trách nhiệm của đơn vị, cá nhân được giao nhiệm vụ kiểm tra, nội dung kiểm tra, trình tự, thủ tục kiểm tra, xử lý kết quả kiểm tra tính chính xác, hợp pháp của kết luận thanh tra, quyết định xử lý sau thanh tra.
- Bổ sung quy định điều chỉnh nội dung kết luận thanh tra như căn cứ, thẩm quyền, hình thức ban hành. Quy định các trường hợp được thay đổi, điều chỉnh một số nội dung hoặc biện pháp xử lý của kết luận thanh tra hoặc quyết định xử lý về thanh tra trong quá trình
theo dõi, đôn đốc, kiểm tra việc thực hiện kết luận thanh tra nhưng phát hiện có sai sót hoặc để phù hợp với thực tiễn và để đối tượng thanh tra, cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan tổ chức thực hiện được.
Thứ hai, về hoàn thiện quy định pháp luật về thực hiện kết luận thanh tra
- Quy định chi tiết thời gian, thời hạn thực hiện kết luận thanh tra, văn bản chỉ đạo, yêu cầu, kiến nghị, quyết định xử lý về thanh tra, báo cáo kết quả thực hiện kết luận thanh tra của đối tượng thanh
tra, cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan.
- Hoàn thiện quy định về thực hiện kết luận, quyết định xử lý về thanh tra, trong đó bổ sung các biện pháp bảo đảm thu hồi tài sản bị thất thoát, chiếm đoạt về cho Nhà nước; quy định rõ hơn trách nhiệm của các cơ quan quản lý nhà nước, đối tượng thanh tra, cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan trong việc thực hiện; trách nhiệm của cơ quan thanh tra trong theo dõi, kiểm tra, đôn đốc việc thực hiện.
- Quy định chi tiết về công khai kết quả xử lý
kết quả đôn đốc,kiểm tra việc thực hiện kết luận thanh tra.
- Ban hành Nghị định về xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực thanh tra, trong đó quy định chế tài xử lý, biện pháp cưỡng chế đối với các tổ chức, cá nhân khi hết thời hạn trong kết luận thanh tra mà không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ yêu cầu trong kết luận thanh tra nhằm nâng cao giá trị pháp lý của kết luận thanh tra, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động thanh tra nói riêng và công tác quản lý nhà nước nói chung, qua
đó, hạn chế việc phải đôn đốc nhiều lần mà tổ chức, cá nhân vẫn không thực hiện./.
ThS. Hồ Thị Thu An Trưởng phòng, Vụ Pháp chế, TTCP