Hai khái niệm đời sống công/tư được đặt nền tảng bởi các triết gia Hy Lạp bằng việc mô tả như các không gian, gồm polis [không gian công] và oikos [không gian tư/gia đình]. Những ý niệm này đặt nền tảng dựa trên sự phân biệt giữa hai cấp độ mà con người quần hợp với nhau [human association]: một con người chính trị, được hình thành vì lợi ích mang tính tập thể, đó là không gian trình diện của lời nói và hành động, đại diện cho sự tự do của con người. Người còn lại là con người của tự nhiên, quan tâm chủ yếu với những nhu cầu thiết yếu hằng ngày. Theo Aristotle, oikos không có mục đích tự thân, nó tồn tại cho sự kiến lập của polis. Tức là việc kiểm soát được nhu cầu thiết yếu là điều kiện tiền định cho sự tự do. Do đó, không gian công cộng vừa được phân biệt bởi không gian tư, vừa đặt trên nên tảng của nó.
Để tiêp tục phân biệt hay khái niệm công/tư, các nhà tư tưởng tự do cổ điển như Rousseau và Hume lý tưởng hóa gia đình bằng việc giả định “cảm tình và sự thống nhất về mặt lợi ích chiếm ưu thế trong gia đình, khiến cho các tiêu chuẩn về công lý không áp dụng được với họ”. Trong khi đó, không gian công đại diện cho lý tính và sự đa nguyên. Nói một cách chính xác thì “cảm tình và sự thống nhất về mặt lợi ích”, ít nhất, đã phân biệt giữa không gian công và không gian tư.
Hannah Arendt cũng chỉ ra cách nhìn nhận tương tự, khi tái khẳng định công cộng là không gian của hoạt động con người, nơi mà chính trị được tạo tác, và không gian tư là không gian của sự thiết yếu [necessity]. Khi con người đến với nhau như là một không gian công, thì dấu hiệu của nó là sự kiến tạo khả thể của sự tự do [possibility of freedom]. Cụ thể hơn, khi một cá nhân xuất hiện trong một không gian công đa nguyên, thì sự hiện diện đó có thể bị thách thức hoặc nuôi dưỡng bởi họ sẽ giống hoặc khác những người còn lại. Do đó, người tham gia vào đời sống công sẽ ghi nhận rằng, sự khác biệt cấu tạo nên thực tại. Chính vì thế, sự tự do, với Arendt, là khả thể của sự hiện diện được thay đổi thông qua sự tương tác với những luồng quan điểm khác nhau, và hệ quả là nó tạo ra một hiện thực mới được chia sẻ bởi những con người khác nhau. Khi đó, sự tồn tại của con người được hình thành từ sự ghi nhận của cộng đồng. Tự do là là một thành tố quan trọng trong không gian công, trong khi đó, không gian tư được xem là nơi chỉ quan tâm về các “nhu cầu hằng ngày” thì lại thiếu khả năng để thúc đẩy thực hành sự tự do.
Nhưng có đúng là không gian gia đình thiếu vắng sự đa nguyên, lý tính và không đủ điều kiện để thực hành sự tự do?
Điều này buộc chúng ta phải đặt lại khái niệm về chính trị. Ở cách hiểu rộng nhất về khái niệm này, Leftwich [2015] nhận định rằng chính trị là trung tâm của tất cả các hoạt động xã hội tập thể, chính thức hoặc phi chính thức, công hoặc tư, trong mọi nhóm người, mọi thiết chế và mọi xã hội. Còn theo Michel Foucault, chính trị gắn liền bởi sự móc nối của các mối quan hệ quyền lực, tồn tại xuyên suốt trong xong hội. Bất cứ nơi đâu có sự tương tác giữa người với người, nơi đó có chính trị. Nhìn ở góc độ này, gia đình là một lãnh địa lớn của các hoạt động có tính chính trị, ở đó có thể có bạo lực hoặc lạm dụng của một ông bố lớn tiếng ép con mình học trường y, hoặc cũng có thể có sự giải tỏa xung đột sau đó, khi ông ta ôm con mình trấn an. Tất cả hành vi đều thể hiện một thông điệp chính trị nào đó, ngay cả khi chủ thể không có ý thức về hành vi của mình như là một “chiến lược chính trị”, thì nó vẫn thể hiện tính chính trị nội tại được tạo ra qua quá trình tương tác liên cá nhân. Nhìn gia đình dưới một thực thể thì ta lại thấy được một cấu trúc chính trị nằm sau đó, nơi mà sẽ thiết lập các quy ước để nó có thể vận hành. Vì vậy, không gian gia đình không hẳn được xem là không gian tư một cách hoàn toàn, mà nó là sự giao thoa của cả công và tư, là nơi ươm mầm cho những tương tác có tính chính trị để một người có thể hiện diện đầy đủ trong không gian công.
Tài liệu tham khảo
Christopher Philip Long, Hannah Arendt, the family and the public/private dichotomy. Philosophy & social critism, 1998
Một cuộc sống hạnh phúc, một tâm hồn an yên, một cuộc đời tự do, tự tại là điều mà bất kỳ ai trong chúng ta cũng mong muốn và luôn khát khao có được điều đó.
Thế nhưng mỗi chúng ta đã thực sự hiểu bản chất của sự tự do là gì chưa hay chỉ mãi tìm kiếm tự do trong vô vọng, cứ chìm sâu mãi trong guồng quay công việc, áp lực cuộc sống. Cùng Ruby Nguyễn tìm hiểu ngay các bạn nhé!
Tự do là gì?
Tự do là một thuật ngữ khá quen thuộc với mỗi chúng ta, nó được sử dụng thường xuyên trong cuộc sống hàng ngày. Thế nhưng, đã bao giờ bạn thực sự ngồi lại để ngẫm nghĩ một cách nghiêm túc, sâu sắc về sự tự do và giá trị của nó hay chưa?
Phần lớn chúng ta mới chỉ hiểu “tự do” ở một khái niệm vĩ mô. Nó gắn liền với vận mệnh của một quốc gia, dân tộc. Khi cuộc chiến giữa các quốc gia xảy ra, người ta hô hào về 2 chữ “tự do”, người ta khát cầu, mong muốn sự tự do.
Nhưng ở thời hòa bình khi ta đã có được sự tự do ấy, liệu bạn có chắc rằng bản mình đã thực sự “tự do”? Và đây chính là lúc chúng ta phải đi tìm kiếm cái khái niệm vi mô hơn của 2 chữ “TỰ DO”.
Tự do giờ đây là khi ta có được sự độc lập một cách trọn vẹn nhất. Và để có được sự độc lập trọn vẹn ấy, chúng ta buộc phải cắt bỏ được càng nhiều sự phụ thuộc vào người khác.
Nhưng điều này không đồng nghĩa với việc sống tách biệt với thế giới, với mọi người xung quanh. Mà là ta luôn ở thế sống chủ động, tự mình làm chủ cuộc sống của chính mình từ chủ động về tài chính, chủ động điều phối cảm xúc và chủ động làm mọi thứ.
Tại sao cần có sự tự do trong cuộc sống?
Đã bao giờ bản thân bạn khao khát được khám phá những miền đất mới, được đi nhiều nơi. Nhưng cuối cùng lại có quá nhiều rào cản giữ chân bạn và thứ còn lại chỉ là sự tiếc nuối về những gì đã qua. Chính sự tiếc nuối ấy đã khiến cái gọi là hạnh phúc của chúng ta vơi bớt đi một vài phần.
Thế giới này vô cùng rộng lớn, việc giới hạn, bó hẹp bản thân vào một khuôn khổ sẽ khiến bạn khó có thể phát triển được. Và ở thời buổi hội nhập như hiện nay, chúng ta hoàn toàn có thể đem bản thân vượt qua khỏi sự ràng buộc ấy bằng cách bước ra khỏi giới hạn của mình.
Giờ đây bạn có thể tự do làm những điều mình thích, khám phá những điều mới lạ hay đi đến bất kỳ mảnh đất nào trên thế giới mà bạn mong muốn bấy lâu nay.
Hãy mở rộng lòng mình, khám phá thế giới rộng lớn, bao la này. Trước hết là để nâng tầm hiểu biết của bản thân, sau nữa là để ta sống thật trọn vẹn cuộc đời của mình. Để một ngày nào đó khi nhìn lại, bạn sẽ cảm thấy tự hào về những gì mình đã trải qua, để cuộc sống bạn phần thêm tươi đẹp, nhiều màu sắc hơn.
Tại sao cảm giác tự do thường khó nắm bắt?
Như Ruby vừa chia sẻ, mỗi chúng ta đều có phiên bản tự do độc đáo của riêng mình và không ai giống nhau. Do vậy, để khái niệm về “tự do” của mỗi người cũng sẽ hoàn toàn khác nhau.
Tự do đối với một số người là chèo thuyền khắp thế giới, khám phá nhiều vùng đất mới. Hay đối với những người khác, là việc được sống trong một túp lều trong rừng. Và tự do cũng có thể là quyền bầu cử, kết hôn, ở một mình,...
Khi tôi hỏi mọi người khi nào thì họ cảm thấy tự do, họ thường đáp lại tôi với những câu trả lời phụ thuộc vào điều gì đó ngoài tầm kiểm soát của họ.
Thế nhưng, với Ruby tự do đích thực là việc bắt đầu với những suy nghĩ của bạn, giải thoát bạn khỏi những chỉ trích bên trong của nội tâm, hoặc những giới hạn niềm tin cho bạn biết bạn có và không có khả năng gì.
Chúng ta có thể không được sinh ra với những đặc quyền như nhau, tiếp cận với giáo dục, tiền bạc hay các quyền lợi giống nhau. Nhưng tất cả chúng ta đều có cùng một khoảng thời gian trong một ngày để theo đuổi, thực hiện ước mơ và biến chúng trở thành hiện thực.
Tuy không thể kiểm soát hoàn cảnh bên ngoài, nhưng chúng ta hoàn toàn có thể kiểm soát được nội tâm bên trong của mình.
******************
Tham gia nhóm Facebook "Đánh thức viên ngọc trong bạn" - để đón nhận rất nhiều livestream & bài học giá trị miễn phí mỗi ngày.
** Fanpage: Đánh thức viên ngọc trong bạn
******************
Làm thế nào để trở thành người tự do?
Chủ động về tài chính
Một trong những khía cạnh cần phải nhắc đến khi bàn về sự tự do trong cuộc sống chính là chủ động về tài chính. Và chủ động tài chính cũng là cơ sở đầu tiên để chúng ta có thể chủ động sống.
Dù có bàn luận như thế nào thì chúng ta cũng không thể phủ nhận vai trò của tiền bạc trong cuộc sống hiện đại. Khi không có sự tự chủ về tài chính sẽ kéo theo rất nhiều sự phụ thuộc và những rào cản kéo chân chúng ta tiến đến cuộc sống hạnh phúc, tiến đến thành công.
Xác định mục tiêu của bạn
Tự do thực sự là một khái niệm khá mơ hồ, nhưng con đường để bạn chinh phục sự tự do ấy lại không được mơ hồ. Bản thân bạn nên có một cái nhìn rõ ràng nhất về cuộc sống “tự do” mà mình mong muốn hướng đến. Và tất nhiên sự hình dung cuộc sống ấy của mỗi người sẽ khác nhau.
Chúng ta phải tự kiến tạo, xây dựng lên tương lai cho mình. Phải là người làm chủ được tương lai chứ không thể bị tương lai kiểm soát.
Lúc này đây, hãy bắt đầu từ những mục tiêu nhỏ cho những tham vọng lớn. Và hãy tự trả lời câu hỏi cuộc đời của bạn. Nó đơn giản là bạn muốn đến những đâu để đạt được sự chủ động sống mà bạn muốn? Bạn phải bắt đầu làm những gì để đạt được mục tiêu ấy? Và bạn cần huy động những nguồn lực gì để bắt đầu làm những điều đó?
Dành thời gian cho bản thân
Nếu bạn có thể dành ra tám giờ một ngày cho công việc của mình, thì bạn hoàn toàn có thể dành một giờ mỗi ngày cho chính mình để sống theo cách mà bạn muốn.
Nếu có thể dành một giờ mỗi ngày để xây dựng một cuộc sống mà bạn muốn, bạn sẽ có được những thay đổi to lớn. Và điều thú vị là, một khi bạn bắt đầu, mọi chuyện sẽ ngày càng dễ dàng hơn và bạn sẽ không muốn dừng lại.
Dù công việc của bạn có bận rộn đến đâu thì cũng hãy dành ra thời gian cho riêng mình, yêu thương bản thân mình. Trong khoảng thời gian ấy, bạn có thể tự do là tất cả những điều mà mình thích.
Đơn giản như bạn nghe một bản nhạc, thưởng thức một tách trà ngon, đọc một cuốn sách thú vị hay đi shopping cùng những người bạn của mình.
Tạm kết
Bạn thân mến, tự do không chỉ hành trình giải phóng bản thân, tìm hiểu được con người thật của mình mà là được sống, được làm việc, được khám phá thế giới theo cách của bạn.
Để rồi bạn nhận ra cuộc sống chỉ thực sự bắt đầu khi bạn bước ra khỏi vùng an toàn của bản thân, tìm kiếm sự tự do theo cách riêng của bạn.