Khái niệm:
Chú ý là sự tập trung của ý thức vào một hay một nhóm sự vật hiện tượng đề định hướng hoạt động, đảm bảo điều kiện thần kinh – tâm lý cần thiết cho hoạt động tiến hành có hiệu quả.
Chú ý được xem như là một trạng thái tâm lý “đi kèm” với các hoạt động tâm lý khác, giúp cho hoạt động đó đạt kết quả.
Ví dụ: Ta lắng nghe bài giảng => nghe đi kèm với chú ý
Nhìn chằm chằm => nhìn đi kèm với chú ý
Suy nghĩ đăm chiêu. => tư duy đi kèm với chú ý
Các loại chú ý
Chú ý không chủ định: là sự tập trung ý thức lên một đối tượng nhất định khi có sự tác động kích thích của đối tượng đó.
Đang đi dừng đèn đỏ và có một tiếng còi ở đằng sau ta bỗng qua lại nhìn. => Cường độ kích kích: cường độ kích thích càng mạnh thì càng dỗ gây ra chú ý không chủ định.
Đang đi trên đường nhìn thấy một cô gái xinh đẹp đi trên vỉa hè bên cạnh. => Độ mới lạ của kích thích: kích thích càng mới lạ, mang tính bất ngờ càng dễ gây ra chú ý không chủ định.
Đường 2 chiều và có một xe bật đèn pha làm chói mắt. => Tính tương phản của kích thích: nhũng kích thích có sự khác biệt rõ nét về hình dạng, độ lón, màu sắc, thời gian tác động… đều gây ra chú ý không chủ định.
Chú ý có chủ định: là sự điều chỉnh một cách có ý thức sự tập trung lên một đối tượng nào đó nhằm thỏa mãn những yêu cầu của hoạt động.
Chú ý nghe giảng => Có mục đích nghe giảng để hiểu bài, với mục đích qua môn học, nỗ lực tránh những tiếng ồn hành động gây xao nhãng.
Chú ý sau chủ định: là sự tập trung ý thức tới một đối tượng mà đối tượng đó có ý nghĩa nhất định đối với cá nhân.
Chơi game => lúc đầu chỉ để giải trí nhưng sau đó thích thú nên chơi rất nhiều.
Vận dụng
Giảng dạy
Trong việc truyền tải thông tin, kiến thức cho sinh viên. Tạo những hình ảnh bắt mắt để gây sự chú ý không chủ định của sinh viên.
Nhấn mạnh những vấn đề trọng tâm để thi tạo chú ý có chủ định.
Lồng ghép những VD thú vị liên quan tới bài học tạo chú ý sau chủ định.
Học tập
Ghi chép bằng bút nhiều màu, vẽ hình ngộ nghĩnh, bạo lực, … gây kích thích mạnh tạo sự chú ý không chủ định.
Tạo môi trường làm việc yên tĩnh, đặt mục tiêu điểm A. => chú ý có chủ định.
Đọc những nội dung dễ hiểu trước sau đó đến những nội dung khó hiểu tạo hứng thú trong việc học tập. Đọc những nội dung mình thấy thú vị trước để tạo cảm hứng cho bài học.
Hanoi Law University 3604091Hanoi Law University 360409Tâm Lý Học Đại CươngTrình bày các loại chú ý. Tại sao nói chú ý sau chủ định là loại chý ý có hiệuquả nhất đối với hoạt động nhận thức của con người. Liên hệ với hoạt động họctập của bản thân".2Hanoi Law University 360409Mục lụcTrangI, Mở Đầu4II.Nội Dung41.Khái niệm chú ý 42.Phân loại Chú ý 43. Chú ý sau chủ định, loại chú ý có hiệu quả nhất đối vớihoạt động nhận thức của con người6I, Mở Đầu3Hanoi Law University 360409Từ xưa đến nay, trong hoạt động nhận thức và hoạt động thực tiễn của con người,chú ý giữ một vai trò rất quan trọng.Khi đánh giá vai trò của chú ý, nhà sư phạm họcngười Nga K.D.Usinxki cho rằng, chú ý chính là cánh cửa mà mọi sự vật của thế giớixung quanh muốn đi vào được tâm hồn của mỗi con người, đều phải đi qua nó. Đểtìm hiểu rõ hơn về hiện tượng tâm lý đọc đáo này, em xin chọn đề tài: "Trình bàycác loại chú ý. Tại sao nói chú ý sau chủ định là loại chý ý có hiệu quả nhất đốivới hoạt động nhận thức của con người. Liên hệ với hoạt động học tập của bảnthân".II.Nội Dung1.Khái niệm chú ýTrong các hiện tượng tâm lí, chú ý là một hiện tượng tâm lí độc đáo, luôn xuấthiện kèm theo các hoạt động, cũng như luôn có mặt trong các quá trình nhận thức củacá nhân, làm cho chúng diễn ra với những sắc thái khác nhau. Trong môi truờng xungquanh với vô vàn sự vật và hiện tượng tác động vào, ý thức con người phải biết lựachọn, biết tập trung vào một số sự vật, hiện tượng nào đó của hiện thực hoặc một sốthuộc tính của chúng, nhằm có sự phản ánh rõ ràng những sự vật, hiện tượng hoặcnhững thuộc tính của sự vật , hiện tượng đó,còn các sự vật hiện tượng khác ta khôngđể ý tới, hoặc để ý tới một cách mơ hồ không rõ ràng. Sự tập trung tư tưởng để nhậnthức một số đối tượng hay hiện tượng nào đó gọi là chú ýVậy, chú ý là sự tập trung của hoạt động tâm lý vào một hoặc một số đối tượngnào đó, nhằm phản ánh chúng một cách đầy đủ, rõ ràng nhất .2.Phân loại Chú ý a]Căn cứ vào tính tích cực của con người trong việc tổ chức chú ý có thể chiachú ý làm 3 loại sau:•Chú ý không chủ định: Là sự tập trung ý thức lên một đối tượng nhất định khi cósự tác động kích thích của đối tượng đó.Đây là loại chú ý không có mục đích tự giác ,chú ý không nhằm mục đích cụ thể,định trước, không cần những biện pháp và cố gắng căng thẳng, không cần mất nhiềuthời gian.Tuy nhiên loại chú này không bền vững. Chú ý không chủ định xuất hiện dokích thích có một số đặc điểm như: - Tính chất mới mẻ, sinh động bất thường - Cường độ của kích thích - Độ hấp dẫn của vật kích thích4Hanoi Law University 360409- Sự bắt đầu hoặc kết thúc một kích thích- Do có liên quan chặt chẽ tới nhu cầu, hứng thú, hiểu biết, kinh nghiệm, trạngthái của chủ thể.Nhiều trường hợp, chú ý không chủ định đóng vai trò tích cực trong công tác,sinh hoạt nhờ nó, con người có thể phát hiện kịp thời sự xuất hiện kịp thời của mộtsố sự vật, hiện tượng, từ đó nhanh chóng quyết định biện pháp hành động cần thiết.Ví dụ: quay đầu về phía có tiếng động lạ, cứu người khi nghe tiếng kêu cứu •Chú ý có chủ định: Là sự điều chỉnh một cách có ý thức sự tập trung lên một đốitượng nào đó nhằm thỏa mãn nh yêu cầu của hoạt động.Đặc điểm nổi bật của chú ý có chủ định là tính mục đích. Đây là sự định hướnghoạt động do bản thân chủ thể đặt ra. Do bản thân xác định mục đích hành động nênchú ý có chủ định phụ thuộc nhiều vào chính mục đích và nhiệm vụ hành động, chủthể vẫn tập trung vào đối tượng hoạt động, vẫn tiến hành hoạt động không phụ thuộcvào các đặc điểm của kích thích. Loại chú ý này mang tính bền vững cao hơn. Tuynhiên do cần phải có sự nỗ lực cố gắng nên nếu kéo dài thì dễ gây căng thẳng, mệtmỏi. Đó cũng chính là đặc điểm của loại chú ý này. Chú ý có chủ định được hìnhthành trong quá trình học tập, lao động, chiến đấu Ví dụ: chú ý nghe bài giảng, chú ý quan sát đường phố khi lái xe •Chú ý sau chủ định: Là sự tập trung ý thức tới một đối tượng mà đối tượng đó cóý nghĩa nhất định đối với cá nhân. Chú ý sau chủ định nảy sinh trên cơ sở chú ý có chủ định, nhưng không giốngchú ý có chủ định, không đồng nhất với chú ý không chủ định. Đây là chú ý lúc đầudo mục đích định trước, về sao do hứng thú với hoạt động mà chú ý có chủ định đãphát triển đến mức chủ thể không cần nỗ lực ý chí vẫn tập trung vào đối tượng hoạtđộng. Loại chú ý này giúp cho hoạt động của con người giảm được căng thẳng thầnkinh, giảm được tiêu hao năng lượng. Nó bộc lộ ở trạng thái say sưa công việc củacon người.Ví dụ : [*] ông X là nhân viên phòng khám nghiệm tử thi.Khi mới bắt đầu côngviệc, phải có sự nỗ lực ý chí để tạp trung chú ý vào cơ thể ng đã tử vong. Trong thờigian đó, do say mê với công việc, bằng bất cứ giá nào cũng làm được làm cho ông Xhoàn toàn bị cuốn hút vào việc nghiên cứu, khám nghiệm làm cho sự tham gia củachú ý trong việc duy trì chú ý là không cần thiết nữa.b] Căn cứ vào đối tượng mà chú ý hướng tới ta có thể phân chia chú ý thành:5Hanoi Law University 360409* Chú ý bên ngoài :Là loại chú ý hướng vào các sự vật, hiện tượng của thế giớikhách quan.Loại chú ý này đòi hỏi phải sử dụng các giác quan [ thị giác, thínhgiác, ], gồm các kích thích từ bên ngoàithế giới khách quan tác động lên các giácquan của con người.Có thể kể đến 1 số loiaj kích thích như kích thích cường độ mạnh, kích thích có sự mới lạ, hay trậ tự sắp xếp, cấu tạo của kích thích. Ví dụ như âmthanh mạnh, mùi khó chịu luôn gây được sự chú ý.* Chú ý bên trong: Là loại chú ý gắn liền với ý thức của cá nhan đối với hànhđộng của mình, đối với thế giới nội tâm và với ý thức bản ngã của cá nhân đó. Chínhvì vậy, chú ý bên trong chỉ có ở con người, còn động vật không tồn tại loại chú ý này,do động vật không có ý thức đối với cuộc sống nội tâm của chúng.3. Chú ý sau chủ định, loại chú ý có hiệu quả nhất đối với hoạt động nhậnthức của con ngườiCó thể khẳng định, chú ý sau chủ định là loại chú ý có hiệu quả nhất đối với hoạtđộng nhận thức của con người bởi đây là loại chú ý cao cấp nhất , bền vững nhất.Chú ý sau chủ định hình thành sau khi đã hình thành chú ý có chủ định .Ở chú ý sauchủ định, đối tượng mà chú ý hướng tới gây nên cho cá nhân những hứng thú đặc biệt. Do vây, chú ý được duy trì mà không cần có sự tham gia của ý chí. Chú ý lúc nàybộc lộ ở trạng thái say sưa công việc của con người [ như trường hợp ông X trongtình huống [*] trên, do say mê công việc đã hoàn toàn chú ý vào công việc mà khôngcần có sự nỗ lực của ý chí nữa ]. Chính vì thế, nó không gây nên trạng thái căngthẳng trong tâm lí cá nhân, giảm căng thẳng thần kinh, giảm được tiêu hao nănglượng, cũng chính vì vậy mà bền vững nhất.Chú ý là sự tập trung của hoạt động tâmlý vào một hoặc một số đối tượng nào đó , nhằm phản ánh chúng một cách đầy đủ, rõràng nhất nên chú ý càng bền vững, đối tượng của hoạt động tâm lý càng được phảnánh sâu sắc, hoạt động nhận thức của con người càng hiệu quả.Đặc điểm nổi bật của chú ý có chủ định là tính mục đích. Bản thân xác định đượcmục đích hành động, không tùy thuộc vào đối tượng mới là hay quen thuộc, có cườngđộ thích mạnh hay yếu, hấp dẫn hay không hấp dẫn, ta tập trung vào đối tượng hay sựvật để tiến hành một hoạt động tương ứng theo một động cơ nhất định, bao gồm cáchành động nhằm vào một mục đích nhất định.Ví Dụ: Em xác định kì này phải đạt tổng kết môn Tâm lý từ 7 phẩy trở lên vì thếem phải chú ý nghe cô giáo giảng bài vào các giờ lý thuyết và chú ý nghe cô giảithích trình bày các câu hỏi ở giờ thực hành.Đặc điểm nổi bật thứ hai của chú ý có chủ định là phải có sự nỗ lực của ý chí. Cónỗ lực ý chí nên ta duy trì được sự tập trung chú ý trong một thời gian dài mà không6Hanoi Law University 360409bị phân tán. Sự nỗ ý chí gây nên một trạng thái căng thẳng, một trạng thái căng thẳng,một sự tập trung sức lực để giải quyết nhiệm vụ đã đặt ra.Ví Dụ: Mặc dù trong dịp giáp tết nguyên đán, ở ngoài chợ có rất nhiều trò chơivui thích, nhưng đúng vào thời gian ôn thi học kỳ một, nên sinh viên trường ta vẫnmiệt mài học tập đó chính là sự chú ý có chủ định.Đặc điểm thứ ba của chú ý có chủ định thể hiện ở tính tổ chức của chú ý. trongchú ý có chủ định có sự sắp xếp tổ chức trình tự của chú ý trong hoạt động, nó thểhiện ở tính tổ chức của chú ý.trong chú ý không chủ định hoạt động chú ý xẩy đểnhoàn toàn ngẫu nhiên, chủ thể không có sự chuẩn bị. Trong chú ý có chủ định, chủthể biết trước mình sẽ chú ý vào đối tượng nào và đã có sự chuẩn bị trong tư duy.Ví dụ: khi học bài, học sinh biết là mình phải làm những bài tập gì, phải lảm phầnnào trước theo từng trình tự nhất định dù có thích môn đó hay không.Từ những phân tích, nhận xét và ví dụ trên đây có thể khẳng định chú ý sauchủ định là loại chú ý có hiệu quả nhất đối với hoạt động nhận thức của conngười.Danh mục tài liệu tham khảo:1,Giáo trình tâm lí học đại cương, Trường Đại học Luật Hà Nội, Nxb. Công an nhân dân, Hà Nội, 2011 2,Giáo trình tâm lí học đại cương, Nguyễn Quang Uẩn [chủ biên]3, Giáo trình Lí luận dạy học Tâm lí họcNguyễn Hữu Long7