Rau sạch hay còn gọi là rau an toàn là loại rau được sản xuất theo quy trình kỹ thuật bảo đảm được tiêu chuẩn sau: Hạn chế đến mức thấp nhất việc sử dụng phân hóa học, thuốc trừ sâu, thuốc kích thích... nhằm giảm tối đa lượng độc tố tồn đọng trong rau như nitrat, thuốc trừ sâu, kim loại nặng và vi sinh vật gây bệnh.
Rau chỉ được coi là sạch nếu người sản xuất tuân thủ các biện pháp kỹ thuật sau:
Chọn đất: Vùng đất trồng rau sạch, chưa bị ô nhiễm bởi các kim loại nặng [thủy ngân, asen...], chưa bị ảnh hưởng của nước thải công nghiệp [do ở gần các xí nghiệp, nhà máy nước thải chưa được xử lý].
Giảm lượng phân đạm bón cho các loại rau xanh vì phân đạm chứa nitrat. Khi ăn vào, nitrat sẽ chuyển thành nitrit, chúng kết hợp với các amin tạo nên các nitro amin gây bệnh, làm giảm hô hấp của tế bào, ảnh hưởng đến các hoạt động của tuyến giáp, gây đột biến và phát triển các khối u, nhất là các em gái rất dễ bị ngộ độc với nitrat. Lượng nitrat trong rau phụ thuộc nhiều vào kỹ thuật canh tác. Bón càng nhiều phân hóa học thì lượng nitrat càng lớn. Bón các loại phân đạm có chứa nitrat thì lượng nitrat cao hơn bón các loại phân urê, sulfat đạm. Bón lót sớm, đúng lúc thì lượng nitrat thấp, bón muộn quá trước khi thu hoạch thì lượng nitrat trong rau cao. Bón phân hóa học đúng quy định, kết hợp với phân chuồng, phân xanh và phân vi lượng là biện pháp làm giảm nitrat trong rau. Nên sử dụng phân hữu cơ, phân chuồng hoai, mục để giảm các mầm bệnh, đặc biệt là các vi sinh vật có hại.
Không tưới rau bằng phân bắc, phân chuồng tươi, nước thải sinh hoạt, nước thải công nghiệp, các loại nước đã bị nhiễm bẩn.
Không phun thuốc trừ sâu, vì thuốc trừ sâu có chứa nhiều gốc hóa học như DDT, 666, thủy ngân... gây độc hại cho cơ thể. Phun thuốc trừ sâu bừa bãi làm độc tố tồn dư trong đất cao và nguy hại hơn nữa là chúng hòa tan vào các nguồn nước sinh hoạt cho người sử dụng. Hiện nay, việc sử dụng phân hữu cơ hoai, mục, phân vi sinh tổng hợp, ứng dụng các biện pháp phòng trừ dịch bệnh tổng hợp [IPM] đối với sản xuất nông nghiệp nói chung và với rau nói riêng đang được khuyến khích. Với thuốc trừ sâu, không nên mua các loại thuốc không rõ nguồn gốc.
Không nên thu hoạch ngay sau khi bón phân, hoặc nhất là khi mới phun thuốc trừ sâu. Mỗi loại thuốc đều có thời gian phân giải, phân hủy an toàn khác nhau, cho nên thời gian thu hoạch cũng khác nhau. Tuyệt đối không được thu hoạch rau ngay sau khi phun thuốc trừ sâu. Phải bảo đảm đủ thời gian phân hủy sau khi phun, tưới mới được thu hoạch và mang bán.
Lê Hải
Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn quy định, rau quả an toàn là loại rau củ đảm bảo các yêu cầu sau:
- Dư lượng của các hoá chất bảo vệ thực vật và sản phẩm phân huỷ bao gồm: thuốc trừ sâu, trừ bệnh, trừ ốc, trừ cỏ dại, tuyến trùng; hàm lượng đạm Nitorat [NO3-]; hàm lượng kim loại nặng [Cu, Pb, Hg, As,...] phải đạt dưới mức cho phép đối với từng loại rau củ quả cụ thể.
- Sản phẩm rau quả phải được thu hoạch đúng lúc, phù hợp với yêu cầu của từng loại rau quả cụ thể như đúng độ già về kỹ thuật hay thương phẩm, không dập lát hư thối, không lẫn tạp chất, sâu bệnh....
- Đối với những loại rau quả dùng cho mục đích xuất khẩu phải tuân thủ những qui định cụ thể về chất lượng, mẫu mã, yêu cầu về kiểm dịch thực vật và các yêu cầu khác của từng nước nhập khẩu.
Rau an toàn cần đảm bảo nhiều yếu tố theo quy chuẩn
Có 4 yêu cầu cơ bản để sản xuất rau quả an toàn:
Thứ nhất, về đất trồng. Đất trồng rau quả an toàn không bị ảnh hưởng của các chất thải công nghiệp, chất thải của khu dân cư tập trung, bệnh viện, nghĩa trang, không nhiễm các hoá chất độc hại cho con người và môi trường.
Thứ hai, về phân bón cho rau quả an toàn. Người trồng chỉ được phép dùng phân xanh hoặc phân chuồng đã ủ hoai mục, tuyệt đối không được dùng phân hữu cơ còn tươi như phân bắc, phân chuồng, phân rác còn tươi... để tưới hoặc bón cho rau quả.
Cần sử dụng hợp lý và cân đối giữa các loại phân hữu cơ và vô cơ. Số lượng phân bón phải dựa trên qui trình qui định cho từng loại rau quả cụ thể, đặc biệt đối với rau ăn lá phải kết thúc bón đạm trước khi thu hoạch tối thiểu từ 12 đến 15 ngày.
Lưu ý, hạn chế tối đa việc sử dụng các chất kích thích và điều hoà sinh trưởng của cây trồng đối với rau quả an toàn.
Thứ ba, về nước tưới. Chỉ được phép dùng các nguồn nước từ giếng khoan, nước từ các sông suối không bị ô nhiễm các hoá chất độc hại và vi sinh vật gây bệnh.
Tuyệt đối không được dùng nước thải từ khu công nghiệp, thành phố, bệnh viện, khu đông dân cư, nước ao tù đọng, nước gần các nghĩa trang để tưới rau.
Thứ tư là về công tác phòng trừ sâu bệnh.
Người trồng cần áp dụng triệt để các biện pháp quản lý dịch hại tổng hợp [IPM] trên nguyên tắc hạn chế đến mức thấp nhất thiệt hại do sâu bệnh gây lên, nhằm đạt hiệu quả kinh tế cao, ít hoặc không độc hại cho con người và môi trường.
Cần hạn chế tối đa việc sử dụng các chất kích thích và điều hoà sinh trưởng của cây trồng đối với rau quả an toàn
Ngoài ra, người trồng cũng cần lưu ý, đối với rau an toàn phải chọn giống tốt, cây giống phải đảm bảo an toàn về sâu bệnh trước khi đưa ra vườn sản xuất.
Đồng thời, cần vận dụng triệt để các biện pháp canh tác để góp phần hạn chế đến mức thấp nhất các điều kiện và nguồn phát sinh các loại dịch hại trên rau quả.
Chú ý thực hiện tốt các biện pháp luân canh, xen canh giữa các loại rau khác họ hoặc luân canh với lúa nước nhằm giảm thiểu thiệt hại do sâu bệnh gây lên.
Chỉ được phép dùng thuốc phòng trừ sâu bệnh khi thật cần thiết [sâu bệnh hại đến ngưỡng phòng trừ], tuyệt đối không được dùng các loại thuốc cấm và thuốc nằm trong danh mục hạn chế sử dụng ở Việt Nam để phun cho rau quả.
Chỉ được sử dụng các loại thuốc sinh học, thuốc thảo mộc, thuốc có độ độc thấp, nhanh phân huỷ, ít độc hại đến thiên địch có ích trên đồng ruộng... [thuốc nằm trong danh mục được phép sử dụng trên rau theo qui định của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn].
Phải tuân thủ nghiêm nghặt thời gian cách ly trước khi thu hoạch đối với với từng loại thuốc được qui định cụ thể trên bao bì. Tuyệt đối không được dấm ủ rau quả tươi bằng các hoá chất bảo vệ thực vật.
Theo An Nhi [Tổng hợp]/Gia đình Việt Nam
Rau sạch hay còn gọi là rau an toàn là loại rau được sản xuất theo quy trình kỹ thuật bảo đảm được tiêu chuẩn sau: Hạn chế đến mức thấp nhất việc sử dụng phân hóa học, thuốc trừ sâu, thuốc kích thích… nhằm giảm tối đa lượng độc tố tồn đọng trong rau như nitrat, thuốc trừ sâu, kim loại nặng và vi sinh vật gây bệnh. Rau chỉ được coi là sạch nếu người sản xuất tuân thủ các biện pháp kỹ thuật
Điều kiện sản xuất rau an toàn
Chọn đất trồng
Đất cao, thoát nước thích hợp với sự sinh trưởng của rau.
Cách ly với khu vực có chất thải công nghiệp và bệnh viện ít nhất 2 km, với chất thải sinh hoạt thành phố ít nhất 200 m.
Đất không được có tồn dư hóa chất độc hại.
Sử dụng một số biện pháp khác
Sử dụng nhà lưới, nhà kính để che chắn:
Nhà lưới, nhà kính có tác dụng hạn chế sâu, bệnh, cỏ dại, sương giá, nắng hạn, rút ngắn thời gian sinh trưởng của rau, ít dùng thuốc bảo vệ thực vật.
Sử dụng màng nilon để phủ đất sẽ hạn chế sâu, bệnh, cỏ dại, tiết kiệm nước tưới, hạn chế sử dụng thuốc bảo vệ thực vật.
Nguồn nước tưới
Sử dụng nguồn nước tưới từ sông không bị ô nhiễm hoặc phải qua xử lý.
Sử dụng nước giếng khoan [đối với rau xà lách và các loại rau gia vị].
Dùng nước sạch để pha phân bón lá và thuốc bảo vệ thực vật [BVTV].
Giống
Phải biết rõ lý lịch nơi sản xuất giống. Giống nhập nội phải qua kiểm dịch.
Chỉ gieo trồng các loại giống tốt và trồng cây con khỏe mạnh, không mang nguồn sâu bệnh.
Hạt giống trước khi gieo cần được xử lý hóa chất hoặc nhiệt để diệt nguồn sâu bệnh.
Phòng trừ sâu bệnh
Áp dụng các biện pháp quản lý dịch hại tổng hợp IPM [integrated Pest Management]
Luân canh cây trồng hợp lý.
Sử dụng giống tốt, chống chịu sâu bệnh và sạch bệnh.
Chăm sóc theo yêu cầu sinh lý của cây [tạo cây khỏe].
Thường xuyên vệ sinh đồng ruộng.
Sử dụng nhân lực bắt giết sâu.
Sử dụng các chế phẩm sinh học trừ sâu bệnh hợp lý.
Kiểm tra đồng ruộng phát hiện và kịp thời có biện pháp quản lý thích hợp đối với sâu, bệnh.
Chỉ sử dụng thuốc bảo vệ thực vật khi thật cần thiết và theo các yêu cầu sau:
Phân bón
Tăng cường sử dụng phân hữu cơ hoai mục bón cho rau.
Tuyệt đối không bón các loại phân chuồng chưa ủ hoai, không dùng phân tươi pha loãng nước để tưới.
Sử dụng phân hoá học bón thúc vừa đủ theo yêu cầu của từng loại rau. Cần kết thúc bón trước khi thu hoạch ít nhất 15 ngày.
Thu hoạch rau đúng độ chín, đúng theo yêu cầu của từng loại rau, loại bỏ lá già héo, trái bị sâu bệnh và dị dạng.Thu hoạch
Rửa kỹ rau bằng nước sạch, dùng bao túi sạch để chứa đựng.
Sơ chế và kiểm tra:
Sau khi thu hoạch, rau sẽ được chuyển vào phòng sơ chế, Ở đây rau sẽ được phân loại, làm sạch. Rửa kỹ rau bằng nước sạch, dùng bao túi sạch để chứa đựng.
Vận chuyển:
Sau khi đóng gói, rau sẽ được niêm phong và vận chuyển đến cửa hàng hoặc trực tiếp cho người sử dụng trong vòng 2h để đảm bảo điều kiện vệ sinh và an toàn.. Bảo quản và sử dụng:
Rau được bảo quản ở cửa hàng ở nhiệt độ 20oC và thời gian lưu trữ không quá 2 ngày. Rau an toàn có thể sử dụng ngay không cần phải ngâm nước muối hay các chất làm sạch khác.