Mỗi dịp Tết đến, đồng bào Tày, Nùng không chỉ chú ý sửa sang nhà cửa, sắm sửa bánh trái... mà còn một công việc quan trọng: Chọn và trồng cây Nêu chiều 30 Tết.
Đây là truyền thống đã có từ lâu đời và đến ngày nay vẫn được duy trì, bởi cây Nêu không đơn thuần là một hình thức trang trí mà câu nêu còn mang rất nhiều ý nghĩa thiêng liêng trong đời sống tinh thần.
Trong quan niệm của người Tày, người Nùng và nhiều dân tộc khác, cây Nêu là biểu tượng của sức mạnh siêu nhiên nhằm xua đuổi ma quỷ, tiêu trừ những điều xui xẻo của năm cũ.
Chọn cây tre đẹp nhất, không sâu, không cụt ngọn, lá xanh tốt mang về trồng làm NêuÔng Nông Quốc Chiến [70 tuổi] ở xã Thụy Hùng, huyện Cao Lộc, tỉnh Lạng Sơn kể: Đến ngày 30 Tết, mọi gia đình trong bản rủ nhau vào rừng chọn cây tre đẹp nhất, không sâu, không cụt ngọn, lá xanh tốt mang về trồng làm Nêu.
"Chọn cây Nêu phải chọn cây có thân thật thẳng, các dóng thật dài, tán ngọn phải tròn, cây không quá già hoặc quá non, bầu đất lúc đào lên phải còn nguyên vẹn thì khi trồng mới được tươi lâu. Đến chiều 30 Tết, nhà nào cũng dựng một cây Nêu, trên cây nêu thường treo giấy đỏ và buộc một que hương rồi mới dựng lên. Dựng lên rồi mới thắp hương vào gốc cây Nêu để xua đuổi tà ma, bảo vệ mọi người trong gia đình"- ông Nông Quốc Chiến cho biết.
Sau khi lựa chọn cây tre ưng ý, đúng vào chiều 30 Tết, người đàn ông trụ cột của gia đình sẽ dựng cây Nêu sát mép sàn ngoài - nơi thường được bà con phơi ngô, phơi thóc khi mùa vụ. Tùy từng địa phương có cách trang trí cây Nêu khác nhau. Thường bà con treo lên cây Nêu 1 tờ giấy đỏ, 3 nén hương, bên cạnh cây Nêu được buộc cây vầu nhỏ có ngọn lá xanh mướt và treo thêm một lá cờ Tổ quốc. Cũng có nơi cầu kỳ hơn khi treo thêm chiếc bánh chưng xanh hay tờ phướn ngũ sắc cùng các loại nhạc cụ như sáo, xóc nhạc then...
Theo ông Hoàng Đức Hiền [hơn 80 tuổi] ở thành phố Cao Bằng, tỉnh Cao Bằng thì người Tày, người Nùng treo giấy đỏ, tờ phướn và nén hương trên cây Nêu để xua tà ma; còn bánh chưng xanh và các vật phẩm khác là để dâng lên các đấng thần linh với ước nguyện về một năm mới no đủ, nhà nhà yên vui.
"Mỗi địa phương có một nét riêng. Thường thì buộc vào ngọn cây Nêu tiền vàng và một nén hương, ngọn cây Nêu thì đếm từ trên xuống để từ 3-5 cành, đặc biệt cuối cùng là phải đầy đủ nhất, lá phải to và xanh, lá có sâu ăn vào thì không lấy. Trước khi dựng cây Nêu, lấy thêm một cây vầu nhỏ cũng để ngọn như thế làm chổi quét đuổi tà ma, xua tan ám khí trong nhà. Chủ nhà cầm cây quét nhà này, huơ khắp nơi trong nhà, vừa đi vừa lẩm nhẩm: cái xấu thì đi ngay, cái tốt thì về..." - ông Hoàng Đức Hiền cho biết.
Chuẩn bị dựng cây Nêu ngày Tết ở bản Tày Thái Hải [Thành phố Thái Nguyên]Khi cây Nêu dựng xong, người già thường ngắm ngọn Nêu đu đưa trong gió mà kể lại cho con cháu rằng "Xưa kia, quỷ dữ là bóng đen bao trùm, nắm giữ sức mạnh và toàn bộ đất đai trên mặt đất. Con người muốn làm nhà nên xin quỷ cho khoảnh đất bằng, nhưng không được. Sau đó, người chỉ xin cắm một cây vầu lúc tờ mờ sáng và nhận phần đất đúng bằng bóng cây mà thôi. Quỷ nghe nói “lọt tai” nên ưng thuận nhưng đến khi mặt trời lên, bóng cây vầu trải dài đến đâu thì đất của người đến đó. Quỷ bị đuổi ra biển nên đành xin người mỗi năm cho về đất liền thăm mồ mả tổ tiên vào dịp Tết Nguyên đán. Và khi đó, cây Nêu được dựng để cấm loài Quỷ đến chỗ con người đang ở...".
Câu chuyện về sự tích cây Nêu được kể đi kể lại nhiều lần, được con trẻ nghe nhiều đến mức thuộc lòng từng chữ, nhưng dưới bóng cây Nêu chiều 30 Tết vẫn vô cùng hấp dẫn. Hình ảnh cây Nêu được dựng bên sàn luôn gợi nên cảm giác ấm cúng của gia đình đoàn tụ ngày Tết...
Bản Tày vui Xuân, đón TếtVới những người Tày, Nùng phải ly hương kiếm sống nơi đất khách quê người, cây Nêu ngày Tết còn thể hiện cái "tâm" hướng về cội nguồn, quê hương bản quán.
Bà Nông Thị Ranh người Tày gốc Hà Quảng [Cao Bằng], nay lập nghiệp ở tỉnh Bình Phước cho hay, gia đình bà chuyển vào Bình Phước sinh sống được 30 năm nhưng vẫn giữ được các phong tục của dân tộc, đặc biệt trong ngày Tết không thể thiếu được tục dựng cây Nêu. Khi dựng cây Nêu, nhà bà thường treo lên ngọn các loại bánh sừng bò, tiền vàng, một que hương để xin lộc đầu năm... Ở Bình Phước không có cây tre như ngoài Bắc, nên bà thường lấy cây vông về để làm cây Nêu.
Trong các lễ hội xuân, cây Nêu cũng được dựng lên, báo cho cộng đồng người Tày, người Nùng ở khắp mọi nơi và các dân tộc anh em khác cùng về vui hội. Dưới bóng cây Nêu, đồng bào gặp gỡ, giao lưu, trao đổi kinh nghiệm sản xuất, cũng uống chén rượu xuân và cùng trao nhau những lời chúc tốt đẹp về một năm mới mùa màng bội thu, cuộc sống đủ đầy, êm ấm... Cây Nêu ngày Tết đã trở thành biểu tượng gắn kết sức mạnh cộng đồng./.
Cây nêu ngày Tết là cây gì?
Cứ vào dịp Tết Nguyên Đán cổ truyền, nhiều gia đình sẽ bắt đầu dựng cây nêu trồng trước nhà. Cây nêu về bản chất được làm từ cây tre có chiều cao khoảng 5-7m, được chặt hết lá dọc thân và chỉ để lại vài chiếc lá ở phần ngọn cây. Phía trên ngọn cây tre được treo đèn lồng hoặc vòng tròn nhỏ gắn nhiều thứ khác nhau tùy theo phong tục của từng địa phương.
Hình ảnh cây nêu ngày Tết
Sở dĩ phải lựa chọn cây tre để làm cây nêu là bởi vì cây tre có nhiều đốt, tượng trưng cho những bậc thang bắc lên trời để các vị thần có thể tự do đi lại về nhân giới. Ngoài ra còn giúp đem lại sinh khí từ đất trời, giúp mùa mang tươi tốt và bội thu.
Sự tích cây nêu ngày Tết theo dân gian Việt Nam
Theo như truyền thuyết xưa kia kể lại rằng, quỷ dữ trước đây từng xâm chiếm đất đai và áp bức con người, bắt con người phải nộp của cải và lương thực cho chúng.
Con người phải làm thuê trồng lúa cho quỷ và chịu bóc lột nặng nề, chúng yêu cầu phải nộp phần ngọn lúa cho chúng, còn con người chỉ được lấy phần gốc. Do vậy mà quỷ lấy được hết lúa thóc, còn con người chỉ lấy được gốc, rơm rạ.
Đến khi bần cùng, con người cầu xin Đức Phật cứu giúp, Phật mới bày cho con người trồng khoai lang, đến khi thu hoạch thì nộp lại đúng phần trên ngọn cho bọn quỷ đúng như yêu cầu. Thế là lũ quỷ chỉ lấy được toàn lá, còn con người hưởng hết củ khoai khiến chúng tức giận, đổi lại sang lấy phần gốc và cho con người phần ngọn.
Khi này Phật lại bảo con người quay về trồng lúa, thế là lũ quỷ tức giận vì không được tí lương thực nào, bèn đòi ăn hết cả ngọn lẫn gốc. Cuối cùng, Phật bày cho con người trồng bắp ngô, đến khi thu hoạch thì lấy trái, để lại cả phần ngọn lẫn gốc không ăn được cho bọn quỷ.
Sự tích cây nêu ngày Tết
Bọn quỷ không thu lại được gì, bèn đòi lại hết đất của con người. Đức Phật khi này bàn với lũ quỷ, rằng sẽ xin một phần đất nhỏ cho con người canh tác bằng với phần mà chiếc bóng của áo cà sa treo trên ngọn cây tre chiếu đến.
Lũ quỷ thấy điều đó quá nhỏ bé, không gây ảnh hưởng cho chúng nên đồng ý. Khi này Phật làm phép khiến ngọn tre cao vút, chiếc áo cà sa trở nên to hơn và phủ bóng che khắp đất đai, khiến lũ quỷ bị đẩy lùi ra tới tận biển.
Uất hận vì bị mất hết đất, chúng quay về đòi lại con người thì bị con người dùng máu chó, lá dứa với vôi bột đánh trả. Chúng sợ hãi và cầu xin Phật cho chúng cứ mỗi năm được lên đất liền để thăm mộ tổ tiên.
Đức Phật thương tình bèn đồng ý, thế là hàng năm mỗi dịp Tết đến là lũ quỷ được phép lên đất liền. Người dân muốn không cho lũ quỷ vào nhà phải dựng cây nêu có treo chuông gió hoặc đèn lồng ở ngọn cây nhằm xua đuổi chúng.
Ý nghĩa cây nêu ngày Tết
Dựa vào sự tích ra đời của cây nêu ngày Tết, chúng ta có thể biết được ý nghĩa chính của cây nêu là xua đuổi ma quỷ, ngăn không cho chúng đến gần con người vào những ngày lễ trọng đại.
Bên cạnh đó, việc dựng cây nêu trước cửa nhà vào dịp Tết còn mang lại điềm lành, sự may mắn, kết nối giữa đất trời, đem lại sinh khí và những điều tốt đẹp cho năm mới.
Nhiều nơi tại vùng núi phía Bắc Việt Nam thường trồng và dựng cây nêu để cho lễ cầu mùa màng, kính tạ trời đất và mong được bội thu. Người dân làm lễ dâng cỗ cúng để mời các vị thần linh về dự lễ, đồng thời mong được phù hộ, ban cho sự bình an, xóa bỏ bệnh tật… Ngoài ra dựng cây nêu ngày Tết còn để mong tổ tiên có thể biết đường mà về ăn Tết với con cháu trong gia đình.
Hướng dẫn cách làm cây nêu ngày Tết
1. Thời điểm bắt đầu dựng cây nêu
Thông thường, cây nêu bắt đầu được dựng lên từ ngày 23 tháng Chạp âm lịch. Đó là bởi khi này các vị thần linh và Táo quân về chầu trời bẩm báo với Ngọc Hoàng, do đó mà không ai cai quản nhân giới khiến cho ma quỷ có thể nhân cơ hội mà làm loạn. Cây nêu ngày Tết được dựng lên sẽ giúp xua đuổi và ngăn không cho ma quỷ làm hại con người.
2. Các bước làm cây nêu ngày Tết
Nguyên liệu cần có:
- Cây tre có chiều cao 5-7m, là loại tre già, thẳng, có ngọn xanh mướt và không bị cụt.
- Đồ vật trang trí: Đèn lồng, chuông gió, cờ hội, câu đối Tết,...
- Đồ vật tín ngưỡng: Túi nhỏ đựng vàng mã, lá dứa, lông gà, lá đa,...
- Dây thừng, cọc tre hoặc cọc sắt để giữ cố định cho cây nêu.
- Vôi bột
Cách làm cây nêu ngày Tết.
Cách làm:
- Đóng cọc tre hoặc cọc sắt xung quanh vị trí đất mà bạn định dựng cây nêu.
- Cố định cẩn thận bằng dây thừng buộc vào cọc sao cho cây tre dựng thẳng đứng và không bị ngả nghiêng.
- Phần ngọn của cây tre được treo những đồ vật trang trí và những túi nhỏ đựng đồ vật theo tín ngưỡng có tác dụng trừ tà, trừ ma quỷ.
- Cuối cùng bạn rắc vôi bột thành vòng tròn xung quanh gốc cây nêu, treo thêm cờ hoa, câu đối đỏ xung quanh để tăng thêm phần đẹp mắt.
Cây nêu ngày Tết được hạ vào ngày nào?
Cây nêu ngày Tết thường bắt đầu được hạ kể từ ngày mùng 7 tháng Giêng âm lịch, dân gian gọi tục lệ này là Khai hạ. Trước khi tiến hành hạ cây nêu ngày Tết, bạn cần chuẩn bị những thứ sau:
- Một cái bàn thờ nhỏ
- Hương hoa
- Một ít trái cây có màu đỏ, như dưa hấu,...
Gia đình tiến hành làm lễ thắp hương để báo cáo với các vị thần linh và trời đất rằng việc ăn Tết đã diễn ra suôn sẻ, gia đình sẽ tiến hành lễ Khai hạ, hạ cây nêu xuống. Khi này gia đình sẽ bắt đầu hạ cây xuống, tháo bỏ đồ trang trí và đồ vật treo trên ngọn cây, các loại bùa được đem treo ở cổng trước của ngôi nhà. Cây nêu khi đã khô héo và rụng hết lá thì có thể chặt bỏ.
Ý nghĩa của những đồ vật tín ngưỡng bảo vệ cho con người
- Chuông gió: Khi gió thổi qua sẽ tạo ra những tiếng động vui tai, báo hiệu cho lũ ma quỷ biết rằng có người trong nhà, đất đã có chủ, không được đến mà quấy nhiễu.
- Lông gà trống: Tượng trưng cho Mặt Trời, khi gà trống gáy thì Mặt Trời sẽ mọc lên và xua tan tà ma, quỷ dữ.
- Lá đa: Tượng trưng cho sự trường tồn, tuổi thọ của con người.
- Lá dứa: Mang ý nghĩa xua đuổi ma quỷ
- Đèn lồng: Treo đèn lồng trên cây nêu ngày Tết mang ý nghĩa chỉ đường, giúp linh hồn tổ tiên có thể tìm về nhà của con cháu mà đón Tết.
- Tấm phên: Được tạo thành từ 4 nan dọc đan xen 5 nan ngang để tạo thành lá bùa giúp xua đuổi quỷ dữ.
Theo thoidaiplus
Xem link gốc Ẩn link gốc //eva.vn/phong-thuy/cay-neu-ngay-tet-la-gi-su-tich-y-nghia-va-cach-lam-cay-neu-c171a462894.html?fbclid=IwAR0koZITuYQUjnQqg-s2oH2irwgrxUDlca3Phe0X6Qe9XMOqNGJMaLWaXts