Tư tưởng hồ chí minh được hình thành khi đến với học thuyết, tư tưởng nào?

Đất nước ta, con người ta hiện đang được sống trong độc lập tự do, dưới mái nhà bình yên hạnh phúc. Vậy từ đâu mà chúng ta có được điều này? Đó chính là nhờ công lao to lớn vĩ đại của Chủ tịch Hồ Chí Minh - vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc Việt Nam. Người không những đã khai thông bế tắc, vạch đường lối mà còn lãnh đạo tài tình để tạo nên thắng lợi. Chính lịch sử dựng nước, giữ nước đó đã tạo nên những giá trị truyền thống hết sức tốt đẹp và cao quý. Nó cũng đã trở thành tiền đề cho tư tưởng - lý luận để xuất phát hình thành tư tưởng Hồ Chính Minh. Vậy khái niệm và nguồn gốc hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh như thế nào? Hãy cùng chúng tôi đi tìm hiểu ngay sau đây nhé!

Khái niệm tư tưởng Hồ Chí Minh

Tư tưởng Hồ Chí Minh chính là một hệ thống những quan điểm và tư tưởng của chủ tịch Hồ Chí Minh trong suốt sự nghiệp cách mạng của Người và đã được Đảng Cộng sản Việt Nam tổng kết và hệ thống hóa lại. Hệ thống này sẽ bao gồm các quan điểm liên quan đến những vấn đề cơ bản trong cách mạng Việt Nam, bắt đầu từ cách mạng dân chủ dân tộc cho đến cách mạng xã hội chủ nghĩa cũng như việc vận dụng và phát triển chủ nghĩa Mác - Lênin vào trong từng điều kiện cụ thể của đất nước Việt Nam.

Có thể khẳng định tư tưởng Hồ Chí Minh hiện đang là một hệ tư tưởng chính thống nhất của Đảng Cộng sản Việt Nam đưa ra từ Đại hội lần thứ VII của Đảng. Chính Đảng Cộng sản Việt Nam và các quan điểm chính thống tại Việt Nam hiện nay đều thống nhất được Tư tưởng Hồ Chính Minh chính là một trong những cách vận dụng rất sáng tạo của chủ nghĩa Mác - Lênin, coi đây là tài sản quý báu dạng tinh thần của dân tộc Việt Nam.

Có thể bạn quan tâm:

➢ Gợi ý đề tài và hướng dẫn cách viết tiểu luận tư tưởng Hồ Chí Minh

➢ Lý luận về hình thái kinh tế - xã hội

Nguồn gốc hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh

Tương tự như các tư tưởng và học thuyết khác trên thế giới, việc nghiên cứu nguồn gốc và hiểu tư tưởng Hồ Chính Minh chính là một khâu quan trọng trong quá trình học tập tư tưởng của Người. Cụ thể nguồn gốc hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh bao gồm 04 giai đoạn, khía cạnh cụ thể như sau:

Chủ nghĩa yêu nước Việt Nam

Tư tưởng Hồ Chính Minh đã được nhen nhóm, bắt nguồn từ truyền thống cần cù lao động, tinh thần anh dũng trong chiến đấu dựng nước và giữ nước cùng truyền thống đoàn kết, sống tinh nghĩa, nhân ái của người Việt Nam.Trong tất cả những truyền thống rất tốt đẹp ấy thì chủ nghĩa yêu nước đóng vai trò như dòng chảy chính xuyên suốt lịch sử của cả dân tộc.

Cũng chính chủ nghĩa yêu nước đã tạo thành một động lực cực to lớn, trở thành niềm tự hào, đạo lý làm người và cũng là nhân tố hàng đầu xuất phát trong căn cứ giá trị tinh thần của con người. Để làm rõ hơn thì chủ tịch Hồ Chính Minh cũng đã từng viết: “Dân tộc ta có một lòng nồng nàn yêu nước, đó là một truyền thống quý báu. Từ xưa đến nay, mỗi khi Tổ quốc bị xâm lăng, thì tinh thần ấy lại sôi nổi, nó kết thành một làn sóng vô cùng mạnh mẽ, to lớn, nó lướt qua mọi sự nguy hiểm, khó khăn, nó nhấn chìm tất cả lũ bán nước và lũ cướp nước”.

Chính giá trị và sức mạnh truyền thống ấy đã thôi thúc Người ra đi tìm đường cứu nước. Và đương nhiên nó cũng là động lực để chi phối mọi hành động, suy nghĩ của Người trong suốt cuộc đời làm cách mạng và đặc biết cũng chính đó là tư tưởng đã dẫn dắt, đưa lối người tiếp cận với chủ nghĩa Mác- Lênin. 

Tinh hoa văn hóa của nhân loại: Phương Đông và phương Tây

Đồng hành cùng chủ nghĩa yêu nước thì tư tưởng Hồ Chí Minh còn chịu thêm sự ảnh hưởng đến từ nền văn hóa của phương Đông. Cụ thể người đã tiếp thu và kế thừa có chọn lọc, phê phán tư tưởng dân chủ văn hóa Phục hưng, của thế kỷ Ánh sáng và của cách mạng tư sản Trung Quốc và phương Tây.

Chủ tịch Hồ Chí Minh trước đây theo học chữ Nho cùng những thầy vốn là những nhà Nho yêu nước. Từ đó đạo đức Nho không biết từ bao giờ đã thấm nhuần vào tư tưởng tình cảm của Người chứ không phải là những gì cao sang, những giáo điều “tam cương”, “ngũ thường” để bảo vệ tôn ti trật tự phong kiến mà đó là tinh thần “nhân nghĩa”, “tu thân”, đức “khiêm tốn”, tính tình “hòa nhã” và biết cách đối nhân xử lý. Trong quá trình vận dụng và tiếp thu những yếu tố tích cực thì Người cũng lên án để loại bỏ những thủ cựu, tiêu cực của nó.

Trước khi thấm nhuần chủ nghĩa Mác - Lênin thì chủ tịch Hồ Chí Minh đã tìm hiểu, nghiên cứu tư tưởng dân chủ tư sản Mỹ, Pháp và nhất là tư tưởng về Tự do, Bình đẳng, Bác ái và chủ nghĩa Tam dân của Tôn Trung Sơn,... Từ đó vận dụng, phát triển lên một trình độ mới phù hợp với dân tộc Việt Nam và với thời đại mới.

Tóm lại trong khi hình thành và phát triển lên tư tưởng của chính mình thì Người đã chọn lọc một cách tinh tế những tinh hoa văn hóa từ Đông sang Tây, năng lên trình độ mới những vẫn dựa trên cơ sở học thuyết Mác - Lênin.

Chủ nghĩa Mác - Lênin

Ngay khi rời quê hương tìm đường đi cứu nước năm 1911 cho đến 1917 thì Người đã đi đến rất nhiều quốc gia thuộc địa cùng những nước tư bản đế quốc. Trong khoảng thời gian trên thì Người đã không ngừng tiếp thu, học hỏi và bổ sung thêm những kiến thức mới về những gì ẩn nấp sau các từ Tự do, Bình đẳng, Bác ái mà vào năm 13 tuổi lần đầu tiên Người được nghe. Vào tầm cuối năm 1917 khi trở lại thủ đô Pari, Hồ Chí Minh đã làm quen được với nhiều nhà hoạt động chính trị, nhà xã hội Pháp cùng nhiều nước trên thế giới. Đáng chú ý vào năm 1919, Người đã được tham gia vào Đảng Xã hội Pháp, một Đảng rất tiến bộ ở thời điểm bây giờ.

Thêm vào đó khi Hồ Chí Minh thực hiện tiếp thu bản Luân cương của Lênin tháng 7/1920 cũng như là người cộng sản cuối năm đó đã tạo nên những bước ngoặt đáng nhớ trong tư tưởng của Người. Chính thế giới quan cùng phương pháp luận của Mác - Lênin đã giúp cho Hồ Chính Minh đánh giá, nhìn nhận, phân tích rồi tổng kết các học thuyết, đường lối tư tưởng và kinh nghiệm thực tiễn để đề ra con đường giải phóng dân tộc đúng đắn. Có thể khẳng định chủ nghĩa Mác - Lênin là nguồn gốc chủ yếu hình thành lên tư tưởng Hồ Chí Minh.

Tài năng và hoạt động thực tiễn sáng tạo của chủ tịch Hồ Chí Minh

Tài năng thể hiện ở chỗ ngay từ thời còn trẻ, thời niên thiếu thì Người đã có bản lĩnh kiên định, có hoài bão lớn, giàu lòng nhân ái và mang trong mình ý chí cứu nước, luôn tự tin vào chính bản thân mình. Hồ Chí Minh còn có vốn tư chất thông minh, tư duy sáng tạo, nhạy bén và ham học hỏi cải mới. Phẩm chất này đã được tôi luyện, phát huy trong suốt cả cuộc đời cách mạng của người.

Nhờ thực tiễn sinh động, phong phú, am hiểu nhiều học thuyết và quan điểm khác nhau nên khi gặp phải bao tình huống phức tạp thì người cũng vẫn bình tĩnh tìm hiểu, phân tích, khái quát thành những luận điểm đúng đắn để hình thành lên tư tưởng Hồ Chí Minh. 

Tương tự như môn học tư tưởng Hồ Chí Minh, khái niệm này tuy mới chỉ bắt đầu nghiên cứu nhưng đến nay đã có hàng trăm khái niệm về tư tưởng Hồ Chí Minh. Kế thừa và tiếp thu thành tựu của các nhà nghiên cứu khoa học, căn cứ vào văn kiện của Đảng thì có thể tự hào khẳng định tư tưởng Hồ Chí Minh chính là một hệ thống các quan điểm sâu sắc, toàn diện nhất về những vấn đề cơ bản trong cách mạng Việt Nam. Đó là kết quả của sự áp dụng, phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin trong những điều kiện cụ thể nước ta, biết cách kế thừa và phát huy những giá trị truyền thống tốt đẹp nhất của dân tộc, tinh hoa văn hóa của toàn nhân loại.

Trên đây là một số thông tin chia sẻ về khái niệm cũng như nguồn gốc hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh mà chúng tôi muốn chia sẻ đến cho bạn đọc tham khảo. Mong rằng những kiến thức trên đã phần nào giúp ích được cho bạn hiểu rõ hơn về tư tưởng này, biết cách vận dụng vào việc học, làm luận văn, luận án hiệu quả nhất. 

[Last Updated On: 27/10/2021]

Nguồn gốc tư tưởng Hồ Chí Minh, Vai trò của tư tưởng, văn hóa dân tộc; tư tưởng, văn hóa nhân loại; chủ nghĩa Mác – Lênin; các phẩm chất cá nhân của Hồ Chí Minh đối với sự hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh.

1. Cơ sở thực tiễn

Bối cảnh lịch sử xã hội Việt Nam cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX

Thực dân Pháp xâm lược nước ta, triều đình phong kiến đầu hàng. Việt Nam từ một nước phong kiến độc lập trở thành một nước thuộc địa nửa phong kiến, trong xã hội Việt Nam xuất hiện nhiều mâu thuẫn, đặc biệt mâu thuẫn giữa toàn thể dân tộc Việt Nam với thực dân Pháp xâm lược và mâu thuẫn giữa giai cấp nông dân với giai cấp địa chủ phong kiến cam tâm làm tay sai cho Pháp.

Các phong trào đấu tranh chống thực dân pháp theo hệ tư tưởng phong kiến và tư sản đã liên tục nổ ra trong cả nước nhưng tất cả đều thất bại. Ý thức hệ tư tưởng phong kiến và tư sản thể hiện rõ sự lỗi thời, bất lực trước nhiệm vụ lịch sử.

Yêu cầu lịch sử cần phải có tư tưởng chỉ đạo đúng đắn, phải có một con đường mới cho phong trào cứu nước giải phóng dân tộc đã trở thành vấn đề cấp thiết.

Nguyễn Tất Thành sinh ra lớn lên trong hoàn cảnh lịch sử dân tộc khó khăn, bế tắc nhất, điều đó đã thôi thúc Người ra đi tìm con đường mới cứu nước, cứu dân.

Bối cảnh thế giới cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX

Vào cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX, chủ nghĩa tư bản trên thế giới đã phát triển từ giai đoạn tự do cạnh tranh sang giai đoạn đế quốc chủ nghĩa. Các nước dế quốc đẩy mạnh chiến tranh xâm lược thuộc địa, biến các nước châu Á, châu Phi và khu vực Mỹ Latinh đã trở thành thuộc địa và phụ thuộc của các nước đế quốc.

Mâu thuẫn giữa các nước đế quốc với các dân tộc thuộc địa và phụ thuộc ngày càng phát triển gay gắt đã thúc đẩy phong trào giải phóng dân tộc trên thế giới phát triển.

Cách mạng Tháng Mười Nga thành công đã mở ra một thời đại mới trong lịch sử loài người – thời đại quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội trên phạm vi toàn thế giới, mở ra con đường giải phóng cho các dân tộc bị áp bức trên thế giới.

Năm 1919, Quốc tế Cộng sản ra đời trở thành Bộ tham mưu, lãnh đạo phong trào cách mạng thế giới. Dưới sự lãnh đạo của Lênin, Quốc tế Cộng sản đẩy mạnh việc truyền bá chủ nghĩa Mác – Lênin và kinh nghiệm Cách mạng Tháng Mười Nga ra khắp thế giới, thúc đẩy sự ra đời và hoạt động ngày càng mạnh mẽ của các đảng cộng sản ở nhiều nước.

Cách mạng Tháng Mười Nga thắng lợi, sự ra đời của nhà nước Xôviết, Quốc tế Cộng sản và thực tiễn xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô cùng với sự phát triển mạnh mẽ phong trào cộng sản, công nhân và phong trào giải phóng dân tộc trên thế giới ảnh hưởng sâu sắc tới Hồ Chí Minh trên hành trình đi ra thế giới tìm mục tiêu và con đường cứu nước.

2. Cơ sở lý luận

a. Giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt Nam

Dân tộc Việt Nam có lịch sử mấy ngàn năm dựng nước và giữ nước đã hình thành những truyền thống tốt đẹp: đó trước hết là tinh thần yêu nước, nhân nghĩa, đoàn kết, nhân ái, khoan dung trong cộng đồng và hòa hiếu với các dân tộc lân bang; tinh thần cần cù, dũng cảm, sáng tạo, lạc quan, vì nghĩa, thương người của dân tộc Việt Nam. Đó chính là cơ sở đầu tiên, nguồn gốc sâu sa hình thành nên tư tưởng, phẩm chất của nhà văn hóa kiệt xuất Hồ Chí Minh

Hồ Chí Minh đã kế thừa, phát triển những giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt Nam lên tần cao mới. Tư tưởng của người là sự kết tinh, hội tụ và tỏa sáng tinh hoa văn hóa Việt Nam. Dân tộc ta, nhân dân ta, non sông đất nước ta đã sinh ra Chủ tịch Hồ Chí Minh – người anh hùng dân tộc vĩ đại và cũng chính người đã làm rạng rỡ dân tộc ta, nhân dân ta, non sông đất nước ta.

b. Tinh hoa văn hóa nhân loại

– Văn hóa phương Đông

Tinh hoa văn hóa, tư tưởng phương Đông kết tinh trong ba học thuyết lớn Nho giáo, Phật giáo, Lão giáo. Đó là những học thuyết có ảnh hưởng sâu rộng ở phương Đông, và ở Việt Nam trước đây.

Về Nho giáo, Hồ Chí Minh chú ý kế thừa và đổi mới tư tưởng dùng nhân trị, đức trị để quản lý xã hội. Kế thừa và phát triển quan niệm của Nho giáo về việc xây dựng một xã hội lý tưởng trong đó công bằng, bác ái, nhân, nghĩa, trí, dũng, tín, liêm được coi trọng để có thể đi đến một thế giới đại đồng với hòa bình, không có chiến tranh, các dân tộc có quan hệ hữu nghị và hợp tác. Đặc biệt, Hồ Chí Minh chú ý kế thừa, đổi mới, phát triển tinh thần trọng đạo đức của Nho giáo trong việc tu dưỡng, rèn luyện đạo đức của con người; trong công tác xây dựng Đảng về đạo đức.

Về Phật giáo, Hồ Chí Minh chú ý kế thừa, phát triển tư tưởng từ bi, vị tha, yêu thương con người, khuyến khích làm việc thiện, chống lại điều ác; đề cao quyền bình đẳng của con người và chân lý; khuyên con người sống hòa đồng, gắn bó với đất nước của Đạo Phật.

Về Lão giáo, Hồ Chí Minh chú ý kế thừa, phát triển tư tưởng của Lão Tử, khuyên con người nên sống gắn bó với thiên nhiên, hòa đồng với thiên nhiên, hơn nữa phải biết bảo vệ môi trường sống; tư tưởng thoát mọi ràng buộc của vòng danh lợi trong Lão giáo.

Các học thuyết phương Đông khác, Hồ Chí Minh còn chú ý kế thừa, phát triển nhiều ý tưởng của các trường phái khác nhau trong các nhà tư tưởng phương Đông cổ đại khác như Mặc Tử, Hàn Phi Tử, Quản Tử, v,v… Người cũng chú ý tìm hiểu những trào lưu tư tưởng tiến bộ thời cận hiện đại ở Ấn Độ, Trung Quốc như chủ nghĩa Găngđi, chủ nghĩa Tam dân của Tôn Trung Sơn. Người đã phát triển sáng tạo các quan điểm về dân tộc, dân quyền, dân sinh của Tôn Trung Sơn trong cách mạng dân chủ tư sản thành tư tưởng đấu tranh cho Độc lập – Tự do – Hạnh phúc của con người và dân tộc Việt Nam theo con đường cách mạng vô sản.

Như vậy, là nhà mácxít sáng tạo, Hồ Chí Minh đã kế thừa và phát triển những tinh hoa trong tư tưởng, văn hóa phương Đông để giải quyết những vấn đề thực tiễn của cách mạng Việt Nam thời hiện đại.

– Văn hóa phương Tây

Ngay từ khi còn học ở Trường tiểu học Pháp-bản xứ ở thành phố Vinh [1905], Hồ Chí Minh đã quan tâm tới khẩu hiệu nổi tiếng của Đại Cách mạng Pháp năm 1789: Tự do – Bình đẳng – Bác ái.

Đi sang phương Tây, Người tiếp cận những tác phẩm của các nhà tư tưởng thế kỷ ánh sáng; quan tâm tìm hiểu những khẩu hiệu nổi tiếng đó trong các cuộc cách mạng tư sản ở Anh, Pháp, Mỹ. Người đã kế thừa, phát triển những quan điểm nhân quyền, dân quyền trong Bản Tuyên ngôn Độc lập năm 1776 của Mỹ, Bản Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền năm 1791 của Pháp và đề xuất quan điểm về quyền mưu cầu độc lập, tự do, hạnh phúc của các dân tộc trong thời đại ngày nay.

Như vậy, Hồ Chí Minh đã tiếp thu chọn lọc các tư tưởng, văn hóa tiến bộ của phương Đông và phương Tây, dân tộc và thời đại; truyền thống và hiện đại, không ngừng làm giàu trí tuệ của mình bằng tri thức, văn hóa phong phú của nhân loại.

c. Chủ nghĩa Mác-Lênin

Chủ nghĩa Mác – Lênin là cơ sở thế giới quan, phương pháp luận, là nguồn gốc lý luận quyết định bước phát triển mới về chất trong tư tưởng Hồ Chí Minh.

Người khẳng định rằng: “Bây giờ học thuyết nhiều, chủ nghĩa nhiều, nhưng chủ nghĩa chân chính nhất, chắc chắn nhất, cách mạng nhất là chủ nghĩa Lênin”Hồ Chí Minh đã vận dụng và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác – Lênin, đã giải quyết yêu cầu về đường lối cứu nước

Trên cơ sở lập trường, quan điểm và phương pháp của chủ nghĩa Mác – Lênin, Hồ Chí Minh đã triệt để kế thừa, đổi mới, phát triển những giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt Nam, tinh hoa văn hóa nhân loại kết hợp với thực tiễn cách mạng trong nước và thế giới hình thành lên một hệ thống các quan điểm cơ bản, toàn diện về cách mạng Việt Nam. Chủ nghĩa Mác – Lênin tiền đề lý luận quan trọng nhất, có vai trò quyết định trong việc hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh.

3. Nhân tố chủ quan Hồ Chí Minh

– Về năng lực, trí tuệ, tư duy, Người có năng lực đặc biệt là tư chất thông minh hơn người khả năng tư duy độc lập, tự chủ, sáng tạo với óc phê phán tinh tường sáng suốt.

– Về phẩm chất đạo đức, ý chí, nghị lực, Người có tâm hồn của một nhà yêu nước lớn, một chiến sỹ cộng sản nhiệt thành cách mạng, sẵn sàng chịu đựng hy sinh vì độc lập của Tổ quốc, tự do cho đồng bào; có tác phong bình dị, chân thành, khiêm tốn, hoà mình với quần chúng và có sức cảm hóa lớn đối với mọi người.

– Hoạt động tổng kết thực tiễn phát triển lý luận

Hồ Chí Minh là người có vốn sống và thực tiễn cách mạng phong phú, phi thường. Những phẩm chất và năng lực đó được rèn luyện và phát huy trong suốt cuộc đời cách mạng của Người. Nhờ đó, giữa bao thực tiễn sinh động, Người có thể phân tích một cách đúng đắn, xử lý và chuyển hóa thành tư tưởng của mình, giải đáp yêu cầu thực tiễn của dân tộc và thời đại.

Xem thêm: Quá trình hình thành và phát triển tư tưởng Hồ Chí Minh