Một trong những dạng chất thải nguy hại xem là ảnh hưởng đến sức khỏe của con người và môi trường là các chất hữu cơ bền hay chất thải rắn. Những hợp chất này vô cùng bền vững, tồn tại lâu trong môi trường, có khả năng tích lũy sinh học trong nông sản phẩm, thực phẩm, trong các nguồn nước mô mỡ của động vật gây ra hàng loạt các bệnh nguy hiểm đối với con người, phổ biến nhất là ung thư. Đặc biệt, các chất hữu cơ trên được tận dụng nhiều trong trong đời sống hàng ngày của con người ở các dạng dầu thải trong các thiết bị điện trong gia đình, các thiết bị ngành điện như máy biến thế, tụ điện, đèn huỳnh quang, dầu chịu nhiệt, dầu chế biến, chất làm mát trong truyền nhiệt…Theo đánh giá của các chuyên gia, các loại chất thải nguy hại ảnh hưởng đến sức khoẻ cộng đồng nghiêm trọng nhất là đối với khu dân cư khu vực làng nghề, gần khu công nghiệp, bãi chôn lấp chất thải và vùng nông thôn ô nhiễm môi trường do chất thải rắn cũng đã đến mức báo động.
Hiện kết quả phân tích mẫu đất, nước, không khí đều tìm thấy sự tồn tại của các hợp chất hữu cơ trên. Cho đến nay, tác hại nghiêm trọng của chúng đã thể hiện rõ qua những hình ảnh các em bé bị dị dạng, số lượng những bệnh nhân bị bệnh tim mạch, rối loạn thần kinh, bệnh đau mắt, bệnh đường hô hấp, bệnh ngoài da… Do chất thải rắn gây ra và đặc biệt là những căn bệnh ung thư ngày càng gia tăng mà việc chuẩn đoán cũng như xác định phương pháp điều trị rất khó khăn. Điều đáng lo ngại là hầu hết các chất thải rắn nguy hại đều rất khó phân hủy.Nếu nhiệt độ lò đốt không đạt từ 800oC trở lên thì các chất này không phân hủy hết.Ngoài ra, sau khi đốt, chất thải cần được làm lạnh nhanh, nếu không các chất lại tiếp tục liên kết với nhau tạo ra chất hữu cơ bền, thậm chí còn sinh ra khí dioxin cực độc thoát vào môi trường.
. Ảnh hưởng của chất thải rắn đến môi trường đất
– Đất bị ô nhiễm bởi các nguyên nhân chủ yếu sau:
+ Do thải vào đất một khối lượng lớn chất thải công nghiệp như xỉ than, khai kháng, hóa chất… Các chất ô nhiễm không khí lắng đọng trên bề mặt sẽ gây ô nhiễm đất, tác động đến các hệ sinh thái đất.
+ Do thải ra mặt đất những rác thải sinh hoạt, các chất thải của quá trình xử lý nước.
+ Do dùng phân hữu cơ trong nông nghiệp chưa qua xử lý các mầm bệnh ký sinh trùng, vi khuẩn đường ruột… đã gây ra các bệnh truyền từ đất cho cây sau đó sang người và động vật…
– Chất thải rắn vứt bừa bãi ra đất hoặc chôn lấp vào đất chứa các chất hữu cơ khó phân huỷ làm thay đổi pH của đất.
– Rác còn là nơi sinh sống của các loài côn trùng, gặm nhấm, vi khuẩn, nấm mốc… những loài này di động mang các vi trùng gây bệnh truyền nhiễm cộng đồng.
– Chất thải nguy hại phát sinh từ hoạt động sản xuất công nghiệp, nông nghiệp khi đưa vào môi trường đất sẽ làm thay đổi thành phần cấp hạt, tăng độ chặt, giảm tính thấm nước, giảm lượng mùn, làm mất cân bằng dinh dưỡng… làm cho đất bị chai cứng không còn khả năng sản xuất.Tóm lại rác thải sinh hoạt là nguyên nhân gây ô nhiễm đất.
Ảnh hưởng của chất thải rắn đến môi trường nước
– Nước ngấm xuống đất từ các chất thải được chôn lấp, các hố phân, nước làm lạnh tro xỉ, làm ô nhiễm nước ngầm.
– Nước chảy khi mưa to qua các bãi chôn lấp, các hố phân, chảy vào các mương, rãnh, ao, hồ, sông, suối làm ô nhiễm nước mặt.
Nước này chứa các vi trùng gây bệnh, các kim loại nặng, các chất hữu cơ, các muối vô cơ hoà tan vượt quá tiêu chuẩn môi trường nhiều lần.
. Ảnh hưởng của chất thải rắn đến môi trường không khí
– Rác thải hữu cơ phân hủy tạo ra mùi và các khí độc hại như CH4, CO2, NH3,… gây ô nhiễm môi trường không khí.
– Khí thoát ra từ các hố hoặc chất làm phân, chất thải chôn lấp chứa rác chứa CH4, H2S, CO2, NH3, các khí độc hại hữu cơ…
– Khí sinh ra từ quá trình thu gom, vận chuyển, chôn lấp rác chứa các vi trùng, các chất độc lẫn trong rác.
Chất thải rắn làm giảm mỹ quan đô thị
Chất thải rắn, đặc biệt là chất thải rắn sinh hoạt nếu không được thu gom, vận chuyển, xử lý sẽ làm giảm mỹ quan đô thị. Nguyên nhân của hiện tượng này là do ý thức của người dân chưa cao. Tình trạng người dân vứt rác bừa bãi ra lòng lề đường và mương rãnh hở vẫn còn phổ biến gây ô nhiễm nguồn nước và ngập úng khi mưa.
Đống rác là nơi sinh sống và cư trú của nhiều loài côn trùng gây bệnh
Việt Nam đang đối mặt nhiều nguy cơ lây lan bệnh truyền nhiễm, gây dịch nguy hiểm do môi trường đang bị ô nhiễm cả đất, nước và không khí. Chất thải rắn đã ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe cộng đồng, nghiêm trọng nhất là đối với dân cư khu vực làng nghề, gần khu công nghiệp, bãi chôn lấp chất thải và vùng nông thôn ô nhiễm chất thải rắn đã đến mức báo động. Nhiều bệnh như đau mắt, bệnh đường hô hấp, bệnh ngoài da, tiêu chảy, dịch tả, thương hàn,…do loại chất thải rắn gây ra. Hậu quả của tình trạng rác thải sinh hoạt đổ bừa bãi ở các gốc cây, đầu đường, góc hẻm, các dòng sông, lòng hồ hoặc rác thải lộ thiên mà không được xử lý, đây sẽ là nơi nuôi dưỡng ruồi nhặng, chuột,… là nguyên nhân lây truyền mầm bệnh, gây mất mỹ quan môi trường xung quanh. Rác thải hữu cơ phân hủy tạo ra mùi và các khí độc hại như CH4, CO2, NH3,… gây ô nhiễm môi trường không khí. Nước thải ra từ các bãi rác ngấm xuống đất, nước mặt và đặc biệt là nguồn nước ngầm gây ô nhiễm nghiêm trọng. Các bãi chôn lấp rác còn là nơi phát sinh các bệnh truyền nhiễm như tả, lỵ, thương hàn…Còn đối với loại hình công việc tiếp xúc trực tiếp với các loại chất thải rắn, bùn cặn [kim loại nặng, hữu cơ tổng hợp, thuốc bảo vệ thực vật, chứa vi sinh vật gây hại…] sẽ gây nguy hại cho da hoặc qua đường hô hấp gây các bệnh về đường hô hấp. Một số chất còn thấm qua mô mỡ đi vào cơ thể gây tổn thương, rối loạn chức năng, suy nhược cơ thể, gây ung thư
Chất thải rắn là gì?, nó ảnh hưởng như thế nào đến môi trường? phải phân loại và quy trình xử lý chất thải rắn như thế nào là mối quan tâm của nhiều người. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về chất thải rắn nhé!
Xem thêm: Cấu tạo bộ xả bồn cầu
Chất thải rắn là các chất thải ở dạng rắn hoặc sệt được con người thải ra từ sản xuất, kinh doanh, dịch vụ, sinh hoạt,…
Thành phần các chất thải rắn rất khác nhau, nó còn phụ thuộc vào từng mùa khí hậu, từng địa phương, điều kiện kinh tế và nhiều yếu tố khác nữa. Tuy nhiên, chất thải rắn được chia làm ba nhóm cơ bản, bao gồm:
- Loại chất thải rắn cháy được [các chất thải dẻo, cao su, giấy, thực phẩm, rơm, gỗ,….]
- Loại chất thải rắn không cháy được [Đá, sành, kính, kim loại sắt, thủy tinh,…]
- Các loại chất thải rắn hỗn hợp [cát, đất, đá, tóc,…]
Xem thêm: Kích thước cửa Toilet
Thực tế, có rất nhiều cách để phân loại, chia nhóm chất thải rắn. Tuy nhiên, xét theo nguồn gốc phát sinh, chúng ta sẽ có 6 loại chất thải rắn chính đó là:
- Chất thải rắn sinh hoạt
- Chất thải rắn công nghiệp
- Chất thải rắn y tế
- Chất thải rắn đô thị
- Chất thải rắn xây dựng
- Chất thải rắn nông nghiệp.
Tổng quan về các loại chất thải rắn này sẽ được chúng tôi làm rõ ngay sau đây.
Chất thải rắn sinh hoạt là tông hợp những loại rác thải được thải ra môi trường trong quá trình sinh hoạt của con người. Bao gồm các chất thải thông thường và các chất thải nguy hại của các hộ gia đình, dịch vụ, cơ sở công cộng. Mà trong đó:
- Chất thải từ hộ gia đình thông thường là các chất thải từ thực phẩm chứa các chất hữu cơ dễ phân hủy và các chất thải không bị phân hủy những có thể gây ra bụi như các phần còn lại của quá trình cháy như tro,…
- Chất thải dịch vụ và cơ sở công cộng là loại rác thải rắn nguy hại khác không hoặ ít bị phân hủy thối rữa như vật dụng nhựa, kim loại, gốm sứ,…
Thành phần của chất thải rắn sinh hoạt thường gồm các chất hữu cơ và vô cơ. Cách chất thải hữu cơ gồm các chất thải thực phẩm, còn chất thải vô cơ gồm Thủy tin, kim loại, giấy, nhựa, vải, carton,….
Xem thêm: Cách khử mùi sơn nhà mới
Chất thải rắn công nghiệp là toàn bộ các chất thải được thải từ các xí nghiệp, khu công nghiệp, nhà máy thải ra dưới dạng phế liệu và phế phẩm. Ví dụ như: Sắt thép, kim loại, nhựa, giấy, thủy tinh,….
Chất thải rắn công nghiệp được chia làm 2 nhóm chính dựa trên đặc tính, gồm:
- Chất thải rắn công nghiệp thông thường: Là những chất thải rắn có độ nguy hại bằng không hoặc ít nguy hại, nhưng cũng cần được dọn dẹp, xử lý hoặc mang đi tái chế cẩn thận. Như các phế phẩm sắt thép, kim loại bị gỉ,…
- Chất thải rắn công nghiệp nguy hại: Đây là các chất thải rắn độc hại, gây ngộ độc, cháy nổ, ăn mòn, tác động xấu đến sức khỏe nhân loại và môi trường sống.
Chất thải rắn y tế là tổng hợp những chất thải được tạo ra trong quá trình chuẩn đoán, điều trị chăm sóc, khám chữa bệnh của các cơ sở y tế. Nó bao gồm các chất thải rắn y tế thông thường và nguy hại.
- Chất thải rắn y tế thông thường là những loại chất thải phát sinh trong quá trình sinh hoạt hàng ngày và chất thải ngoại cảnh trong y tế.
- Chất thải rắn y tế nguy họa là các chất thải chứa các đặc tính vượt quá ngưỡng chất thải nguy hại.
Mỗi năm theo thống kê, có tới 21.000 tấn chất thải y tế được thải trực tiếp ra môi trường, trong đó chất thải rắn chiếm khối lượng rất lớn. Vậy nên, việc quan lý chất thải rắn y tế cần đặc biệt chú trọng, nên sử dụng các lò đốt chất thải y tế và các phương pháp xử lý chuyên biệt nhất.
Chất thải rắn đô thị là các chất thải từ các hộ gia đình, con người, cộng đồng thải ra trong phạm vi khu đô thị. Hiện nay, tại một số đô thị vẫn chưa siết chặt việc quản lý chất thải rắn dẫn đến việc cảnh quan khu đô thị ngày bị xuống cấp, ảnh hưởng đến mỹ quan xung quanh.
Chất thải rắn từ các nguồn hộ gia đình, cộng đồng, thương mại và công nghiệp không chứa chất thải nguy hại.
Chất thải rắn xây dựng là loại nhóm chất thải được thải ra trong quá trình xây dựng, phá bỏ, cải tạo các công hạng mục cũ hoặc xây dựng mới.
Một số loại chất thải xây dựng dạng rắn có thể kể đến như gạch, vữa, đá, sơn, bê tông, thạch cao,…Việc xử lý các chất thải rắn xây dựng nếu không được quản lý chặt chẽ cũng dễ dẫn đến ô nhiễm môi trường, để lại nhiều tác động xấu đến sức khỏe con người.
Chất thải rắn nông nghiệp là các chất thải được phát sinh trong quá trình sản xuất nông nghiệp. Loại chất thải rắn này được chia thành 2 nhóm chính đó là chất thải rắn trong chăn nuôi và chất thải rắn trong trồng trọt.
- Chất thải rắn trong chăn nuôi: bao gồm các loại như kim tiêm, vỏ chai đựng thuốc thú y, phân thải, thức ăn gia súc bị thừa, xác động vật chết,…
- Chất thải rắn trong trồng trọt: bao gồm rơm rạ, trấu, lõi ngô, chai lọ thuốc diệt sâu bọ hay các loại thuốc dành cho thực vật khác,…
Xem thêm: Cách đuổi kiến trong tủ quần áo
Xét theo yếu tốt thành phần hóa học, chất thải rắn được chia thành 2 loại:
- Chất thải rắn hữu cơ: bao gồm các chất thải thực phẩm, rau củ quả, phế thải nông nghiệp, chất thải từ chế biến thức ăn,…
- Chất thải rắn vô cơ: bao gồm các chất thải từ vật liệu xây dựng như đá, sỏi, xi măng, thủy tinh, sành sứ,…
Về tính chất độc hại gây ảnh hưởng đến sức khỏe con người, môi trường sống được chia thành 2 loại chất thải rắn như sau:
- Chất thải rắn thông thường: giấy, vải, thủy tinh…
- Chất thải rắn nguy hại: chất thải công nghiệp nguy hại, chất thải nông nghiệp nguy hại, chất thải y tế nguy hại…
Nhằm quy hoạch, quản lý và xử lý chất thải rắn một cách khoa học, đảm bảo an toàn thì các cơ quan chức năng đã ban hành nhiều văn bản, nghị định quan trọng và yêu cầu các hộ gia đình, cơ quan, tổ chức phải nghiêm túc thực hiện theo quy định.
Để hiểu rõ quy định quản lý chất thải rắn là gì, bạn đọc có thể tham khảo theo đường dẫn dưới đây để nắm bắt rõ hơn về quản lý chất thải rắn:
- Nghị định 38/2015/NĐ-CP
- QCVN 07-9:2016/BXD
- QCVN 61-MT:2016/BTNMT
Tuy việc quản lý chất thải rắn đã được nhà nước Việt Nam đặc biệt quan tâm và chú trọng thu gom. Nhưng, do lượng chất thải rắn phát sinh quá lớn, trong khi đó năng lực thu gom, xử lý còn xuất hiện nhiều điểm hạn chế, ý thức cộng đồng chưa cao, đây chính là nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng ô nhiễm chất thải rắn ngày càng nghiêm trọng hơn.
Khi khối lượng chất thải rắn thải ra môi trường quá chênh lệch so với khối lượng chất thải rắn được thu gom, xử lý mỗi ngày dẫn đến tình trạng ô nhiễm chất thải rắn.
Càng ngày, thực trạng ô nhiễm chất thải rắn càng ảnh hưởng nghiêm trọng hơn, chịu tác động lớn nhất là môi trường đất, môi trường nước và môi trường không khí.
Hậu quả của ô nhiễm này kéo theo sự sống của toàn bộ sinh vật trên trái đất bị đe dọa. Đồng thời, nó còn làm tăng nguy cơ lan truyền các loại dịch bệnh từ côn trùng, tác động xấu đến hệ hô hấp, tim mạch, da, mắt, tiêu hóa, đặc biệt là các bệnh ung thư và thần kinh.
Để hạn chế đi những ảnh hưởng, hậu quả của ô nhiễm chất thải. Cần phải đề ra một số biện pháp như sau:
- Cần tích cực tuyên truyền để mọi người dân đều hiểu rõ nguyên nhan gây ra ô nhiễm chất thải rắn.
- Nghiêm cấm và xử phạt đối với các trường hợp có hành vi đổ chất thải rắn không đúng nơi quy định
- Nâng cao và siết chặt các thể chế, chính sách bảo vệ môi trường.
- Huy động mọi nguồn vốn, đầu tư tài chính để nâng cao công nghệ xử lý chất thải.
- Tăng cường công tac thu gom, vận chuyển, phân loại và tái chế theo quy định của chính phủ.
- Quản lý và kiểm soát chất thải rắn chặt chẽ ngay từ nguồn phát sinh cho đến khâu xử lý.
Quá trình ủ chất thải rắn được áp dụng đối với hầu hết các chất hữu cơ không độc hại.
Quá trình này diễn ra như sau: Đầu tiên là khử nước, sau đó được xử lý cho tới khi chúng trở nên xốp và ẩm. Lúc này, độ ẩm và nhiệt độ của chúng được kiểm soát để giữ cho các vật liệu luôn ở trạng thái hiếu khi lớn trong suất quá trình ủ.
Quá tình này sẽ tự tạo ra nhiệt riêng nhờ quá trình thúc đẩy Oxy hóa sinh hóa các chất hữu cơ và sản phẩm cuối cùng của quá trình phân hủy này sẽ là CO2, nước và các hợp chất hữu có bên vững như lignin, sợi, xenlulo….
Phương pháp tái chế chất thải rắn giúp thúc đẩy công nghiệp phát triển, đảm bảo giảm thiểu việc sự dụng nguồn liệu khai thác tài nguyên quốc gia.
Tại Việt Nam, phương pháp này đã được một số làng nghề áp dụng tuy nhiên, nó vẫn chứa nhiều rủi ro. Nguyên nhân là vì công nghệ tái chế chất thải tại các làng nghề hầu hết là cũ và lạc hậu, cơ sở hạ tầng yếu kém, quy mô sản xuất nhỏ dẫn đến tình trạng ô nhiễm môi trường khá nghiêm trọng ở một số nơi.
Bên cạnh đó, các cơ sở tái chế phế liêu ở Việt Nam đều không được quản lý một cách chặt chẽ, có hệ thống mà chủ yếu hiện nay đang do các cơ sở tư nhân thực hiện không theo pháp luật và tồn tại một cách tự phát.
Xử lý chất thải rắn bằng phương pháp nhiệt là công nghệ sử dụng lò đốt chuyên dụng để xử lý tất cả các loại chất thải rắn y tế, xây dựng, sinh hoạt… có khả năng bắt cháy. Thông qua quá trình phân hủy nhiệt, cấu trúc mang độc tính của chất thải sẽ bị phá vỡ, không còn hoặc ít gây nguy hại hơn.
Cách thực hiện rất đơn giản, người kỹ thuật viên sẽ trang bị đầy đủ dụng cụ bảo hộ lao động, sau đó cho trực tiếp chất thải vào lò đốt [lò hơi, lò thùng quay, lò gi/vỉ cố định, lò xi măng, lò tầng sôi …]. Cuối cùng, khí thải thoát ra ngoài sẽ được làm sạch, phần xỉ than được đem đi chôn lấp.