Nói chung, các triệu chứng được phân loại là
dương tính: Sự biến dạng của các chức năng bình thường
Âm tính: Giảm hoặc mất các chức năng bình thường và cảm xúc
Thiếu tổ chức: Các rối loạn tư duy và hành vi kỳ dị
Nhận thức: Thiếu hụt trong xử lý thông tin và giải quyết vấn đề
Bệnh nhân có thể có các triệu chứng từ một tới tất cả các loại.
Triệu chứng dương tính có thể được phân loại thêm nữa là
Hoang tưởng là niềm tin sai lạc được duy trì mặc dù có bằng chứng mâu thuẫn rõ ràng. Có một số loại hoang tưởng:
Các hoang tưởng bị truy hại: Bệnh nhân tin rằng họ đang bị tra tấn, theo dõi, bị lừa hoặc bị do thám.
Các hoang tưởng liên hệ: Bệnh nhân tin rằng các đoạn văn từ sách, báo, lời bài hát, hoặc các dấu hiệu môi trường khác có mối liên hệ trực tiếp với họ.
Các hoang tưởng về tư duy bị đánh cắp hoặc tư duy bị áp đặt: Bệnh nhân tin rằng những người khác có thể đọc được tâm trí của họ, rằng những suy nghĩ của họ bị lan truyền đến người khác, hoặc những ý nghĩ và xung lực được các lực lượng bên ngoài áp đặt lên họ
Những hoang tưởng trong tâm thần phân liệt có xu hướng kỳ quái - tức là không thực sự hợp lý và không có nguồn gốc từ những kinh nghiệm sống bình thường [ví dụ như tin rằng có ai đó lấy nội tạng của họ ra mà không để lại sẹo].
Các ảo giác là những cảm nhận tri giác mà không ai khác cảm nhận được. Chúng có thể là các ảo thanh, ảo thị, ảo khứu, ảo vị hoặc ảo giác xúc giác, nhưng các ảo thanh là phổ biến nhất. Bệnh nhân có thể nghe tiếng nói bình luận về hành vi của họ, trò chuyện với nhau, hoặc đưa ra các ý kiến phê bình và mang tính sỉ nhục. Các hoang tưởng và ảo giác có thể gây phiền toái vô cùng cho bệnh nhân.
Các triệu chứng âm tính [thiếu hụt] bao gồm
Cảm xúc cùn mòn: Khuôn mặt của bệnh nhân bất động, với tiếp xúc mắt kém và thiếu biểu cảm.
Ngôn ngữ nghèo nàn: Bệnh nhân ít nói và trả lời ngắn gọn cho các câu hỏi, tạo nên ấn tượng về tính trạng trống rỗng nội tâm
Mất khoái cảm: Có sự thiếu quan tâm đến các hoạt động và tăng các hoạt động không mục đích.
Tính không xã hội: Có sự thiếu quan tâm đến các mối quan hệ.
Các triệu chứng tiêu cực thường dẫn đến động lực kém và giảm sút ý thức về mục tiêu và mục đích.
Các triệu chứng thiếu tổ chức, có thể được coi là một loại triệu chứng dương tính, liên quan
Suy nghĩ là thiếu tổ chức, với bài sự diễn đạt rời rạc, không nhắm đến mục tiêu trực tiếp mà chuyển từ chủ đề này sang chủ đề khác. Ngôn ngữ có thể từ thiếu tổ chức nhẹ tới không mạch lạc và không thể hiểu được. Hành vi kỳ dị có thể bao gồm sự ngây ngô như trẻ con, kích động, và diện mạo, vệ sinh cá nhân, hoặc hành vi không phù hợp. Căng trương lực là một ví dụ cực kỳ điển hình của hành vi kỳ dị, có thể bao gồm duy trì tư thế cứng nhắc và chống lại các nỗ lực để thay đổi tư thế hoặc thực hiện các hoạt động vận động không chủ định và không được khuyến khích.
Các thiếu hụt về nhận thức bao gồm sự suy giảm trong các khía cạnh sau:
Trí nhớ làm việc hoặc khai báo
Hiểu biết về tương tác xã hội
Tư duy của bệnh nhân có thể không linh hoạt, và khả năng giải quyết vấn đề, hiểu quan điểm của người khác và học hỏi kinh nghiệm có thể bị giảm đi. Mức độ nghiêm trọng của suy giảm nhận thức là yếu tố quyết định chính cho tình trạng loạn hoạt năng nói chung.
Tâm thần phân liệt là bệnh rối loạn tâm thần nặng, bệnh tiến triển thầm lặng và ngày càng có xu hướng gia tăng trong cộng đồng. Bệnh có nhiều dạng biểu hiện khác nhau, nếu không can thiệp sớm dễ tiến triển sang mạn tính, có thể thay đổi nhân cách người bệnh.
1. Tâm thần phân liệt là gì?
Đây là loại bệnh loạn thần nặng, đặc trưng với triệu chứng loạn thần như: ảo giác, hoang tưởng, rối loạn hành vi và ngôn ngữ,... Bệnh nhân sẽ có ý nghĩ sai lệch, không phù hợp, người khác không thể giải thích cho bệnh nhân hiểu thế nào là đúng, sai.
Do đó, người bệnh thường có những hành động lạ lùng, kỳ dị do hoang tưởng gây ra. Bệnh ngày càng có xu hướng trẻ hóa, nhiều người có biểu hiện bệnh từ rất sớm nhưng không phát hiện ra, đến khi bệnh nặng để lại di chứng suốt đời.
Vẫn chưa xác định được nguyên nhân gây bệnh, nhưng các nhà khoa học đã tìm được một số yếu tố làm tăng nguy cơ gồm:
1.1. Yếu tố gia đình
Tâm thần phân liệt có xu hướng dễ tái phát hoặc ở những người có gia đình thường xuyên mâu thuẫn, không hạnh phúc.
1.2. Yếu tố di truyền
Theo thống kê, khoảng 1% dân số có nguy cơ mắc tâm thần phân liệt. Tuy nhiên ở người có tiền sử gia đình mắc bệnh này là nguy cơ bị bệnh tăng lên 12%.
Sang chấn tâm lý có thể là tác nhân nguy cơ gây tâm thần phân liệt
1.3. Yếu tố tâm lý
Tâm lý căng thẳng, mệt mỏi, stress quá độ hoặc sang chấn tâm lý cũng góp phần thúc đẩy bệnh.
2. Bệnh nhân tâm thần phân liệt có biểu hiện gì?
Bệnh nhân tâm thần phân liệt có thể có các biểu hiện khác nhau, song đặc trưng là triệu chứng hoang tưởng, rối loạn suy nghĩ, ảo thanh,...
2.1. Triệu chứng hoang tưởng
Bệnh nhân có những suy nghĩ sai lầm, không phù hợp với thực tế song bản thân người bệnh cho rằng hoàn toàn đúng. Người khác cũng không thể giải thích được cho bệnh nhân hiểu. Tùy theo nội dung hoang tưởng, bệnh nhân cũng có một số phản ứng lại.
Các thể hoang tưởng thường gặp như:
Hoang tưởng tự cao
Bệnh nhân có suy nghĩ mình có thể làm được những điều mà thực tế không làm được.
Ví dụ: Bệnh nhân nghĩ mình có thể du ngoạn vũ trụ,...
Hoang tưởng bản thân bị hại
Bệnh nhân có suy nghĩ rằng người thân xung quanh hoặc ai đó đang tìm cách hãm hại, đầu độc họ.
Hoang tưởng bản thân bị chi phối
Bệnh nhân có suy nghĩ có một thế lực vô hình đang kiểm soát suy nghĩ, hành động của mình. Thế lực đó có thể là ma quỷ, thần tiên hoặc vô hình.
2.2. Triệu chứng ảo thanh
Bệnh nhân nghe thấy những âm thanh, giọng nói vang bên tai hoặc trong đầu. Triệu chứng thường khá tiêu cực như âm thanh chửi bới, đe dọa buộc tội, cười nhạo,...
Bệnh nhân sẽ có phản ứng lại khi gặp triệu chứng ảo thanh như: bịt tai, nổi điên, sợ hãi, ngồi thu mình lại,...
2.3. Triệu chứng rối loạn khả năng suy nghĩ
Rối loạn khả năng suy nghĩ đôi khi khiến lời nói của họ trở nên vô cùng khó hiểu, hoặc bệnh nhân đang nói dừng đột ngột rồi 1 lúc sau có thể tiếp tục hoặc chuyển chủ đề. Triệu chứng nặng có thể khiến bệnh nhân nói lộn xộn, lung tung, người nghe không thể hiểu.
2.4. Triệu chứng không đặc trưng
Triệu chứng khác có thể xuất hiện ở bệnh nhân tâm thần phân liệt nhưng không đặc trưng như:
Giảm bộc lộ tình cảm
Bệnh nhân không hoặc ít có phản ứng tình cảm trước sự kiện vui buồn, không biểu lộ cảm xúc nhiều. Một số trường hợp bệnh nhân phản ứng ngược lại như: Buồn khi gặp sự kiện vui hoặc vui khi có việc buồn.
Mất ý muốn làm việc
Tình trạng này khiến bệnh nhân dần mất ý muốn làm việc nhưng không phải do lười biếng. Điều này khiến họ không tiếp tục thực hiện tốt công việc hoặc học tập, nặng hơn ảnh hưởng đến cả các công việc cá nhân đơn giản như nấu ăn, giặt giũ, làm việc nhà,...
Nặng nhất là bệnh nhân không còn khả năng phục vụ bản thân như: tắm rửa, vệ sinh cá nhân, ăn uống,...
Bệnh nhân thường tự xa lánh xã hội
Tự cách ly xã hội
Bệnh nhân tâm thần phân liệt không muốn tiếp xúc với xã hội và cả những người thân trong gia đình.
Không ý thức được vấn đề của bản thân
Hầu hết bệnh nhân không biết rằng mình bị bệnh, nên sẽ phản ứng lại nếu bị đưa đi chữa bệnh hoặc nổi giận với những người nghĩ rằng họ bị bệnh.
Với những triệu chứng này, khi bị bệnh, bệnh nhân thường xa lánh với mọi người, ít nói chuyện, trở nên trầm tư, thường xuyên sợ hãi lo âu. Tuy nhiên người bệnh thường không phát hiện ra bệnh, để nó tự diễn tiến âm thầm, nguy hiểm.
3. Điều trị tâm thần phân liệt thế nào?
Hiện nay, phương pháp điều trị hiệu quả được áp dụng là kết hợp phục hồi chức năng tâm lý và sử dụng thuốc chống loạn thần, điều trị lâu dài.
3.1. Thuốc chống loạn thần
Các loại thuốc chống loạn thần giúp điều chỉnh chất hóa học trong não, cần sử dụng lâu dài để điều trị và ngăn ngừa bệnh tái phát. Người mắc bệnh tâm thần phân liệt có thể chỉ cần sử dụng thuốc chống loạn thần và điều trị ngoại trú với sự hỗ trợ của gia đình. Điều này giúp giảm gánh nặng cho bệnh viện tâm thần, cũng giúp giảm tâm lý bị kì thị của xã hội.
Thuốc chống loạn thần thường dùng trong điều trị tâm thần phân liệt
Một số thuốc chống loạn thần:
- Thuốc dòng cổ điển: Haloperidol, Aminazine,...
- Thuốc thế hệ mới: Olanzapine, Risperidone,...
Các dòng thuốc chống loạn thần thế hệ mới đem lại hiệu quả điều trị tốt hơn và ít tác dụng phụ hơn.
3.2. Phục hồi chức năng tâm lý
Các biện pháp phục hồi chức năng tâm lý thường áp dụng cho bệnh nhân gồm:
- Phục hồi khả năng tiếp xúc của bệnh nhân với mọi người xung quanh, gia đình và xã hội.
- Giúp gia đình bệnh nhân hiểu rõ hơn về bệnh, cư xử phù hợp và hỗ trợ cùng điều trị bệnh.
- Giúp mọi người có cái nhìn đúng đắn về bệnh, có thể thông cảm và hỗ trợ giúp bệnh nhân điều trị hiệu quả hơn.
Phục hồi chức năng tâm lý cho bệnh nhân rất quan trọng, đôi khi là mắt xích quan trọng để loại bỏ tác nhân nguy cơ gây bệnh, giúp bệnh nhân phục hồi hiệu quả, nhanh chóng hòa nhập với xã hội.
Có thể thấy, tâm thần phân liệt là bệnh nguy hiểm, không chỉ ảnh hưởng lớn tới cuộc sống của người bệnh mà còn có thể ảnh hưởng tới mọi người xung quanh. Vì thế, người thân, bạn bè nếu thấy người bệnh có những biểu hiện bệnh thì nên đưa bệnh nhân đi khám, điều trị sớm tại các cơ sở y tế chuyên khoa. Liên hệ với MEDLATEC để được tư vấn kỹ càng hơn qua tổng đài 1900 56 56 56.