TRƯỜNG ĐẠI HỌ KHOA Qĩ TẲN TÍU KINH ÌMÊầ ị CHUỲệầ NGÀNH: LUẬT KINH DOANH QUỐC rí- KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP CÁC QUY mm ềề PHÁP LUẬT VỈỆĨ NỒM VẾ DỊCH vụ LOnSTIGS VÀ G!ẳl Ệ Á P HOAN THIỆN : Nguyễn LẢ '~>uỳnk : iinà i . Xin/ỉ dí' inh quốc lê ÍỈI sỉ r!guyé>: Minh Hàng TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI T H Ư Ơ N G KHOA QUẢN TRỊ KINH DOANH CHUYÊN N G À N H LUẬT KINH DOANH QUỐC TÊ N.t.ỉ*' KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP Đề Tài: CÁC QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ DỊCH VỤ LOGISTICS V À GIẢI PHÁP H O À N THIỆN Sinh viên thực hiện Nguyễn Lê Quỳnh Lớp Anhl - Luật KDQT Khóa K43 Giáo viên hướng dãn ThS. Nguyễn Minh Hằng Hà Nội, tháng 06 năm 2008 DANH MỤC - VN CHỮ VIẾT TẮT : Việt Nam - KTTT : Kinh tế thị trường - XHCN : Xã hội chù nghĩa - KTQT : Kinh tế quốc tế - WTO : World Trade Organization - Tổ chức Thương mại Thế giới - GATS : General Agreement ôn Trade in Services - Hiệp định chung về Thương mại dịch vụ MỤC LỤC LỜI MỞ ĐÀU C H Ư Ơ N G ì: TỎNG QUAN VÈ LOGISTICS ỉ. KHÁI QUÁT VÈ LOGISTICS Ì. Khái n i ệ m về Logistics Lịch sử hình thành và phát triển cùa logistics 2. 2.1. Các giai đoạn phát triển 2.2. X u hướng phát triển cùa Logistics li. CÁC YÊU TỐ C ơ BẢN CỦA LOGISTICS Ì. Y ế u tố vận tài 2. Y ế u tố Marketing Ì 3 3 3 5 5 8 8 9 10 3. Y ế u tố quản trị 4. Y ế u tố phân phối 13 5. Y ế u tố nguồn nhân lực 14 6. Các y ế u tố khác 14 6.1 Y ế u tố kho bãi, nhà xưởng 14 6.2 Thiết bị kiểm tra và hỗ trợ 15 6.3 Tài liệu kỹ thuật HI. VAI TRÒ CỦA LOGISTICS Ì. T ầ m quan trộng cùa Logistics đối v ớ i nền kinh tế 2. l i L ợ i ích k h i áp dụng dịch v ụ Logistics vào doanh nghiệp 2.1. G i ả m chi phí 15 15 15 19 19 2.2. Nâng cao mức độ linh hoạt của doanh nghiệp 20 2.3. Nâng cao chất lượng dịch v ụ 20 2.4. Tăng doanh thu và l ợ i nhuận 21 C H Ư Ơ N G li: DỊCH vụ LOGISTICS THEO QUY ĐỊNH CỦA 23 PHÁP LUẬT VIỆT NAM 23 ì. THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG LOGISTICS Ở CÁC DOANH NGHIỆP KINH DOANH DỊCH v ụ VẬN TẢI GIAO NHẬN Ở VIỆT NAM 23 Ì. Sự phát ứiển cùa dịch v ụ Logistics ờ V i ệ t N a m 2. 23 Thực tang áp dụng logistics trong các doanh nghiệp giao nhận vận tải ờ V N 26 2.1. N h u cầu về dịch v ụ logistics tại V N 26 2.2. Thực trạng các doanh nghiệp áp dụng dịch v ụ logistics 28 3. N h ữ n g khó khăn đối v ớ i ngành dịch vụ logistics 29 3.1. C ơ sở hạ tầng, vật chất kỹ thuật chưa đồng bộ 3.2. Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong chuỗi logistics vợn còn hạn chế... 31 30 3.3. N g u ồ n nhân lực có chuyên m ô n vợn còn hạn chế 3.4. Q u y m ô các doanh nghiệp trong nước còn nhò, trong k h i sức ép cạnh 32 tranh tù phía các nhà doanh nghiệp nước ngoài ngày m ộ t tăng 33 3.5. Nhận thức cùa doanh nghiệp về pháp luật còn k é m 34 3.6. K h ó khăn về nguồn v ố n đầu tư 34 li. THỰC TRẠNG CÁC QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ DỊCH VỤ LOGISTICS 35 Ì. Các quy định cùa Luật Thương mại V N n ă m 2005 1.1. 2. 35 Khái niệm "dịch vụ logistics" 35 Ì .2. Điều kiện kinh doanh dịch v ụ logistics 36 Ì .3. Quyền và nghĩa vụ cùa thương nhân kinh doanh dịch vụ logistics 38 Ì .4. Quyền và nghĩa vụ cùa khách hàng 39 Ì .5. Trường hợp miễn trách đối v ớ i thương nhân kinh doanh dịch v ụ logistics40 Ì .6. G i ớ i hạn trách nhiệm Ì .7. Quyền cầm giữ, định đoạt hàng hoa và nghĩa vụ k h i cầm g i ữ hàng hoa. 45 44 Quy định cùa Nghị định 140/2007/NĐCP 47 2.1. Giãi thích về t ừ n g ữ 47 2.2. Phân loại dịch v ụ logistics 49 2.3. Q u y định về điều kiện kinh doanh đối v ớ i thương nhân kinh doanh dịch vụ logistics chủ yếu 2.4. Điều kiện kinh doanh đối v ớ i thương nhân kinh doanh các dịch v ụ logistics liên quan đến vận tải 2.5. 50 I 55 Điều kiện kinh doanh đối v ớ i thương nhàn k i n h doanh các dịch vụ logistics liên quan khác 59 2.6. G i ớ i hạn trách nhiệm 62 2.7. C ơ chế quàn lý cùa N h à nước 67 C H Ư Ơ N G HI: GIẢI PHÁP ĐÈ XUẤT NHẰM H O À N THIỆN CÁC QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VIỆT NAM VÈ DỊCH v ụ LOGISTICS 68 ì. ĐÁNH GIÁ CÁC QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VIỆT NAM VÈ DỊCH VỤ LOGISTICS 68 Ì. N h ữ n g điểm thành công 2. li. 68 N h ữ n g hạn chế 70 P H Ư Ơ N G HƯỚNG H O À N THIỆN 73 Ì. Sự cần thiết và khách quan trong việc tiếp tục hoàn thiện pháp luật về dịch vụ logistics 2. 73 Phương hướng hoàn thiện 74 2.1. Phù h ọ p v ớ i chù trương, chính sách cùa Đàng và N h à nước 2.2. Phù hợp v ớ i cam kết quốc tế cùa V N 79 74 2.3. Phù hợp v ớ i thực trạng cùa ngành dịch vụ logistics 81 2.4. Đ ả m bảo tính m i n h bạch 82 IU. CÁC GIẢI PHÁP ĐẼ XUẤT NHẰM H O À N THIỆN CÁC QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VIỆT NAM VÊ DỊCH vụ LOGISTICS 83 Ì. Các giải pháp hoàn thiện quy định cùa Luật Thương mại V N năm 2005 và Nghị định 140/2007/NĐ-CP 2. Hoàn thiện khái niệm logistics Ì .2. Hoàn thiện quy định về trường hợp miễn trách 85 Ì .3. Hoàn thiện quy định về hình thỗc hợp đồng 85 Ì .4. Hoàn thiện quy định về chỗng từ 86 2.1. 86 Hoàn thiện quy định về trường hợp miễn trách do " l ỗ i hàng vận" theo điểm a, khoản 2 điều 78 B ộ luật Hàng hài V N năm 2005 87 2.2. 87 Hoàn thiện quy định về thuyền bộ trong vận tải hàng hài MỘT SỐ ĐÈ XUẤT KIẾN NGHỊ KHÁC Ì. Tăng cường phổ biến, tuyên truyền pháp luật về dịch vụ logistics 2. 83 Các giãi pháp hoàn thiện các quy định trong các văn bản pháp luật khác có liên quan IV. 83 1.1. 87 87 Nâng cao ý thỗc tuân t h ủ pháp luật cùa thương nhân kinh doanh dịch vụ logistics KÉT LUẬN TÀI LIỆU THAM KHẢO 89 90 LỜI CẢM ƠN Em x i n trân trọng g ử i l ờ i cảm ơn sâu sắc t ớ i Thạc sỹ Nguyễn M i n h Hăng Giàng viên bộ m ô n Luật, khoa Quàn Trị K i n h Doanh - về sự giúp đỡ nhiệt tình và những ý kiến đóng góp quý báu trong suỗt quá trình thực hiện khoa luận tỗt nghiệp. Em cũng x i n cảm ơn các thầy cô trường Đ ạ i học Ngoại Thương đã truyền đạt cho em những kiến thức cần thiết trong quá trinh làm bài. Sự hỗ trợ về vật chất và tinh thần cùa gia đình và bạn bè cũng góp phần rất lớn trong việc hoàn thành khoa luận này. H à N ộ i , tháng 6 n ă m 2008 Sinh viên Nguyễn Lê Quỳnh LỜI M Ở ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong vòng hai thập kỷ qua, n h ờ sự phát triển của toàn cầu hoa, các thị trường trên thế g i ớ i ngày càng trờ nên nhạy cảm v ớ i tốc đợ thời gian và sự cạnh tranh giá cả. Yêu cầu về việc cắt giảm chi phí sàn xuất, hay chi phí vận chuyển, và gia tăng l ợ i nhuận luôn tạo áp lực cho các nhà quàn trị. H ơ n thế nữa, câu h ỏ i làm thế nào cung cấp được những sản phẩm hay dịch vụ có chất lượng cao, giá cà cạnh tranh đáp ứng thị hiếu ngày càng khắt khe của g i ớ i tiêu dùng cũng là m ợ t vấn đề luôn luôn tồn tại và buợc các doanh nghiệp phải đi tìm câu trà l ờ i , nếu m u ố n duy trì và phát triển. Đen cuối thập kỷ 70, sự bùng nổ mạnh mẽ cùa khoa học công nghệ và sự ra đ ờ i của lý thuyết quàn trị học đã đem lại nhiều thành t ự u trong sàn xuất và k i n h doanh, đồng thời sự xuất hiện cùa logistics trong thời kỳ này như là "mợt chia khoa vàng" giúp doanh nghiệp tìm ra câu trà l ờ i cho vấn đề nan giải đó. N h ờ vào l ợ i ích cùa việc áp dụng logistics, x u hướng ứng dụng, khai thác và phát triển logistics trong doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp vận tải biển, trờ nên pho biến và tất yếu. Ở V N , đã có nhiều doanh nghiệp tham g i a cung cấp dịch vụ logistics nhưng vẫn chỉ dừng lại ờ vai trò là người làm thuê cho các tập đoàn nước ngoài và chiếm m ợ t phần rất nhỏ trong "miếng bánh khổng l ồ và đang ngày càng phình t o " của thị trường dịch vụ logistics. Trong tương lai, trước b ố i cành V N hợi nhập K T Q T , m ờ cửa hoàn toàn thị trường này theo cam kết gia nhập WTO vào năm 2014, k h i m à các công ty nước ngoài có nhiều v ố n và kinh nghiệm cũng như công nghệ được phép vào đầu tư thành lập công ty nước ngoài với số v ố n 100% nước ngoài tại V N , k h i m à các doanh nghiệp trong nước vẫn còn lúng túng ữ o n g hoạt đợng logisticsừ ọ n gói và non kém trong kinh nghiệm, thì vấn đề đặt ra là Chính phù V N đã, đang và sẽ xây dựng hành lang pháp lý như thế nào để tạo điều kiện thuận l ợ i cho các doanh nghiệp trong nước phát triển toàn diện và đù sức để cạnh tranh với các doanh nghiệp nước ngoài. Đ ể giải quyết vấn đề này, việc nghiên cứu về logistics, về cơ chế pháp lý liên quan là mợt vấn đề mang tính cấp bách. Đây cũng là lý do để tác già chọn đề tài: "Các quy định cùa pháp luật Việt Nam về dịch vụ Logistics và giải pháp hoàn thiện " làm đề tài khoa luận tốt nghiệp cùa minh. ] 2. Mục tiêu nghiên cứu M ụ c tiêu cùa khoa luận là tìm hiểu về logistics và những quy định của pháp luật V N về dịch v ụ logistics, trên cơ sờ đó, đánh giá những điểm phù hợp và chưa phù hợp cùa pháp luật V N về dịch vụ này, đồng thời đưa ra m ộ t số kiến nghị và giải pháp. 3. Đ ố i tượng và phạm vi nghiên cứu D o tính chất đa dạng về chù thể và n ộ i dung cùa dịch v ụ logistics, những vân đề m à khoa luận cần phải nghiên cứu là rất rộng và phức tạp, liên quan đến nhiêu chuyên ngành như kinh tế hỉc, quản trị hỉc, luật kinh tế, v.v... T u y nhiên, phạm v i nghiên c ứ u cùa khoa luận chì g i ớ i hạn ở pháp luật điều chỉnh m o i quan hệ thương mại hình thành trong quá trình thương nhân cung cấp dịch v ụ logistics cho khách hàng. Đ ố i v ớ i m ộ t số n ộ i dung liên quan khác, khoa luận chỉ để cập ờ mức độ nhất định, trong m ố i quan hệ cần thiết nhằm tạo lập cơ sở lý luận cho việc nghiên cứu. 4. Phương pháp nghiên cứu Trong quá trình nghiên cứu, khoa luận đã sử dụng các phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh, dẫn chiếu t ớ i các luật và các cam kết quốc tế như cam kết g i a nhập W T O cùa V N (cụ thể là hiệp định GATS)... nhằm đạt được yêu cầu đặt ra đối v ớ i khoa luận. 5. Bố cục khoa luận K h o a luận tốt nghiệp ngoài phần lời m ở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo có kết cấu g ồ m 3 chương: Chương Ì: Tổng quan về Logistics. Chương 2: Dịch vụ Logistics theo quy định cùa Pháp luật Việt Nam. Chương 3: Giải pháp đề xuất nhằm hoàn thiện các quy định của pháp luật Việt Nam về dịch vụ Logistics. 2 CHƯƠNG ì TỔNG QUAN VÈ LOGISTICS ì. KHÁI QUÁT VỀ LOGISTICS 1. Khái niêm về Logistics Thuật n g ữ logistics có nguồn gốc là thuật n g ữ trong quân sự, nó là công việc liên quan đến sự vận động và cung ứng của quân đội. C ó lẽ vì v ậ y m à m ộ t số tài liệu cùa V N trước đây có dịch logistics là "tiếp v ậ n " hay "hậu cần". Ngoài ra, trong thời kỳ Ethiopia được c ứ u trợ thoát khỏi nển đói những n ă m 80 thì thuật n g ữ logistics cũng có nghĩa là hoểt động cung cấp lương thực. V i ệ c áp dụng logistics vào sàn xuất kinh doanh phát ữ i ể n mểnh mẽ vào giai đoển cuối thập ký 80, k h i đó trẽn thế giới xuất hiện "hiện tượng thần kỳ Nhật Bản", do Nhật đã đứng v ữ n g và phát triền, neo minh không bị cuốn theo vòng xoáy suy thoái k i n h tế của M ỹ và các nước Châu Âu. Các nhà kinh tế học đã đặt ra m ộ t câu hỏi là "Tại sao Nhật có thể sản xuất hàng hoa giá rẻ với chất lượng chẳng thua kém gì so với sàn phàm cùng loại cùa Mỹ và Châu Ấu, trong khi cóng nghệ sản xuất tương đương với Mỹ và Châu Ầu, lao động ở Nhật khi đó đã không còn rè nữa, và Nhật lại phải nhập khu hầu hết các nguyên vật liệu? ". Các nhà khoa học đã bắt tay vào nghiên cứu nền kinh tế Nhật k h i đó và phát hiện ra rang: người Nhật đã xây dụng m ộ t quan điểm m ớ i về cung ứng và lưu thông hàng hoa - vật tư và vận dụng thành công vào hoểt động cung ứng d ự trữ, phân phối, vận chuyển và bào quàn sản phẩm. Đ ó là quan điểm ứng dụng hoểt động logistics. N h ư vậy, đến giai đoển này, thuật n g ữ logistics đã được hiểu v ớ i nghĩa "quản lý hệ thống phân phối vật chất cùa các doanh nghiệp". Vậy, hoểt động Logistics là gi? C ó nhiều nhà kinh tế học cũng như các tổ chức trên thế giới với quan điểm, lập trường và góc độ phân tích, nhìn nhận khác nhau đã bàn luận và đưa ra những định nghĩa khác nhau. V à cho đến nay, trên thế giới, vẫn chưa có định nghĩa thống nhất nào về "hoểt động logistics" hay là "logistics". Sau đây là m ộ t số khái niệm về logistics: 3