Bảo quản thuốc thế nào cho đạt tiêu chuẩn và hiệu quả luôn là vấn đề mà các doanh nghiệp kinh doanh các sản phẩm y tế, bảo vệ sức khỏe phải lưu tâm. Trong khuôn khổ bài viết này, Phúc Nguyên sẽ giúp bạn tìm hiểu thật kỹ các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng thuốc. Hãy theo dõi nhé.
Sự tác động của các yếu tố ảnh hưởng thuốc như thế nào?
Sự tác động của các yếu tố vật lý
Độ ẩm
Thông thường có các độ ẩm như độ ẩm tuyệt đối, độ ẩm cực đại, độ ẩm tương đối, …
Một số dụng cụ đo độ ẩm như: ẩm kế Asman, ẩm kế khô ướt, ẩm kế Oguyt, và ẩm kế tóc.
+ Độ ẩm gây ra những tác hại gì?
– Sự ảnh hưởng của độ ẩm cao
- Độ ẩm cao sẽ gây hư hỏng các loại thuốc cũng như các hóa chất dễ hút ẩm như các loại muối kiềm, các viên bọc đường hay các viên nang.
- Gây ra tình trạng vón cục và ẩm mốc thuốc bột.
- Làm giảm hay làm loãng nồng độ một số chất có trong thuốc bao gồm: siro, glycerin, hay acid sulfuric…
- Phá hủy một số loại thuốc tạng liệu như cao gan hay men,…
- Tạo ra một số phản ứng hóa học và tỏa nhiệt mạnh như anhydrit phosphoric [P2O5], Natri dioxyd [Na2O2] hay kali kim loại,….
- Gây ra phản ứng thủy phân của thuốc, và hóa chất như alkaloid,..
- Làm mất tác dụng của một số loại kháng sinh và nội tiết tố,…
- Làm han gỉ các dụng cụ kim loại hoặc tạo điều kiện cho nấm mốc phát triển mạnh.
- Làm hư hỏng gói bao thuốc, hay làm hư hỏng dược liệu thảo mộc và một số loại băng gạc,…
– Sự ảnh hưởng của độ ẩm thấp
- Nếu môi trường bảo quản có nhiệt độ thấp thì rất dễ gây ra tình trạng hư hỏng một số thuốc hay một số dụng cụ y tế.
- Làm cho một số muối tinh khiết bị mất nước như Na2SO3.10H2O, hay MgSO4.7H2O,…
+ Các biện pháp phòng chống ẩm
– Thông gió tự nhiên
Đây là cách bảo quản dễ thực hiện và tiết kiệm nhất trong tất cả các biện pháp phòng chống ẩm. Để thông gió có hiệu quả, thì phải có đầy đủ 4 điều kiện như sau:
- Thời tiết phải tốt: ngày nắng ráo, gió nhẹ [dưới cấp 4]
- Độ ẩm tuyệt đối trong kho phải lớn hơn độ ẩm tuyệt đối ngoài kho
- Nhiệt độ trong kho không được chênh lệch quá lớn so với nhiệt độ yêu cầu bảo quản của hàng hóa.
- Phải ngăn ngừa tuyệt đối hiện tượng đọng sương.
– Thông gió nhân tạo
Hiện nay cùng với sự phát triển của khoa học công nghệ, người ta đã phát minh ra nhiều thiết bị chống ẩm rất hiện đại.
Việc áp dụng cách này đem lại rất nhiều ưu điểm khả quan nhưng vì kinh phí đầu tư tương đối lớn, nên phương pháp này vẫn khó có thể áp dụng rộng rãi.
Xây dựng hệ thống thông gió để phòng chống ẩm cho nhà kho
– Dùng chất hút ẩm
Phương pháp này chỉ áp dụng trong trường hợp không gian lưu trữ hẹp như tủ hay hộp,.. Khi sử dụng chất hút ẩm phải tìm hiểu khả năng hút ẩm từng loại và áp dụng đúng chất thích hợp cho từng đối tượng bảo quản.
Một số chất hút ẩm thường dùng như
- Calci oxyd [CaO] hay vôi sống
- Silicagen [keo thuỷ tinh]
- Calci clorid khan
– Tăng nhiệt độ không khí
Khi nhiệt độ tăng thì khả năng chứa ẩm của không khí cũng tăng lên làm cho hơi ẩm của thuốc chuyển hết vào không khí.
Để tăng nhiệt độ trong không khí bạn có thể áp dụng một số cách như sử dụng lò sưởi, bếp điện hay bóng điện,…
Yếu tố nhiệt độ ảnh hưởng đến chất lượng thuốc
+ Ảnh hưởng của nhiệt độ cao
- Về phương diện vật lý: nhiệt độ cao sẽ làm mất hơi nước, kết tinh một số thuốc và làm kết tinh một số thuốc dạng thể lỏng như cồn hay tinh dầu long não,… Nhiệt độ cao cũng làm hư hỏng một số thuốc như cồn thuốc, cao thuốc hay một số loại kháng sinh,..
- Về phương diện hóa học: nhiệt độ cao làm một số phản ứng hóa học xảy ra nhanh hơn.
- Về phương diện sinh vật: khi nhiệt độ cao, độ ẩm sẽ làm cho vi sinh vật phát triển nhanh hơn, làm hư hỏng thuốc và dụng cụ y tế.
+ Ảnh hưởng của nhiệt độ thấp
Nhiệt độ thấp sẽ làm hư hỏng một số loại thuốc như các loại thuốc ở dạng nhũ tương, hay một số thuốc dễ bị kết tủa, …
+ Các biện pháp chống nóng cho thuốc
- Thông gió: nếu nhiệt độ trong kho lớn hơn ngoài kho thì có thể tiến hành thông gió.
- Không để nắng chiếu trực tiếp vào các dụng cụ y tế
- Chống nóng bằng máy móc
- Một số biện pháp khác: như dùng nước đá,…
Yếu tố ánh sáng ảnh hưởng đến chất lượng thuốc
+ Tác hại của ánh sáng
- Làm thay đổi màu sắc của thuốc và hóa chất
- Làm phân hủy nhiều loại thuốc và một số loại hóa chất
- Làm cho các dụng cụ cao su và chất dẻo bị phai màu, trở nên cứng và giòn hơn.
+ Làm sao để khắc phục tác hại của ánh sáng
Một số biện pháp tránh ánh sáng như:
- Đối với kho tàng: kho phải kín, cửa chính phải che được ánh sáng. Thuốc phải được che chắn bằng vải đen hoặc bọc giấy đen.
- Trong sản xuất: chọn các nguyên liệu đạt chuẩn, thêm các chất ổn định cùng ánh sáng màu để sản xuất.
- Trong đóng gói, vận chuyển: chọn bao bì hoặc bọc giấy có màu đen, trên bao bì phải có ký hiệu chống ánh nắng và ánh sáng.
Nhiệt độ và độ ẩm bảo quản thuốc và dụng cụ y tế vẫn là 2 yếu tố ảnh hưởng mạnh mẽ nhất cần được ưu tiên chú trọng.
Các yếu tố hóa học
Khí hơi trong không khí
Tác hại của khí hơi trong không khí
Không khí là một hỗn hợp khí và các hơi khí như oxygen, oxyd carbon, lưu huỳnh dioxyd, hơi nước, ozon, cacbonic, và một số loại khí khác. Đa số các loại khí hơi đều gây ảnh hưởng không tốt đến các loại thuốc và dụng cụ y tế.
Khí oxy và ozon [O2và O3] sẽ gây ra các hiện tượng oxy hóa làm hư hỏng thuốc, các dụng cụ y tế bằng kim loại, cao su,…
Khí cacbonic [CO2]: gây hiện tượng carbonat hóa như kết tủa vôi, và dung dịch kiềm, đồng thời khí này còn làm giảm nồng độ Clo của một số loại thuốc sát trùng,…
Một số khí hơi khác như khí Clo, SO2, NO2 có thể tạo ra các acid tương ứng làm hỏng thuốc và dụng cụ khi gặp độ ẩm.
Không khí cũng là một yếu tố cần chú ý trong bảo quản thuốc
Các biện pháp khắc phục khí hơi trong không khí
Để khắc phục khí hơi trong không khí, bạn nên thực hiện những nguyên tắc chung như sau:
- Nên để thuốc và các dụng cụ tránh xa những môi trường có nhiều loại khí, hơi bằng cách gói kín thuốc hay để chúng cách ly.
- Có thể tạo màng ngăn cho các dụng cụ y tế bằng cách bôi dầu parafin, hay bọc trong túi chất dẻo…
- Phải để các gói thuốc dễ bị oxy hóa tránh tối đa thời gian tiếp xúc với không khí, và các khí hơi có hại bằng cách thêm chất bảo quản, đóng đầy, hoặc nút kín…
Tác động của các yếu tố sinh học đến chất lượng thuốc
Ảnh hưởng của nấm mốc, vi khuẩn
Tác hại
Các loại nấm mốc, vi khuẩn tiết ra các chất gây hại làm hư hỏng các loại thuốc như: lỏng, siro, potio…đồng thời chúng còn làm hư hỏng thảo dược, và các loại bao bì đóng gói,…
Cách phòng chống
Phòng chống nấm mốc, vi khuẩn ở tất cả mọi khâu trong sản xuất: phải tuân thủ nghiêm ngặt chế độ vệ sinh trong khâu sản xuất và khâu đóng gói. Các nguyên liệu phụ gia phải đạt được tiêu chuẩn quy định của chính phủ.
Phải có kế hoạch kiểm tra thường xuyên, nhằm phát hiện nấm mốc kịp thời để xử lý.
Những cách chống nấm mốc hiệu quả trong kho thuốc
Ảnh hưởng của sâu mọt, bọ
Tác hại
Sâu mọt rất thích ăn các loại thuốc, dược liệu và một số loại động vật làm thuốc như sâm hay đương quy,…
Sâu bọ thường xuất hiện trong các kho bảo quản dược liệu, thảo mộc, nhất là những loại dược liệu có tinh bột.
Cách khắc phục
- Thu hái và chế biến các loại dược liệu phải đúng quy định.
- Chỉ đưa vào kho những loại vật liệu đúng quy cách, đúng tiêu chuẩn.
- Tiến hành phân loại các dược liệu để được bảo quản riêng.
- Kho dược liệu phải luôn khô ráo và đầy đủ ánh sáng.
- Thực hiện kiểm tra kho thường xuyên, nếu cần thì phải sấy khô dược liệu.
Ảnh hưởng của mối
Tác hại
- Mối có khả năng xuyên qua nền nhà, chân tường và xâm nhập vào bao bì hàng hóa để phá hoại. Do các hoạt động của mối rất âm thầm nên rất khó bị phát hiện.
- Cách phòng tránh mối
- Các công trình xây dựng phải được xây bằng gạch hoặc xi măng, phải được phủ hóa chất để diệt mối.
- Các giá kệ phải được đặt cách xa tường 50cm, cách mặt đất 20 – 30 cm, và cách xa trần 80 cm.
- Xung quanh nhà kho phải được làm rãnh thoát nước, lấp hố nước chống ẩm ướt.
- Hàng ngày phải kiểm tra mối cẩn thận.
- Tường nhà và thân giá kệ phải được quét vôi trắng.
Cách diệt mối
- Cần phải tìm ổ mối chính sau đó đào và diệt mối chúa, phun hóa chất và diệt chúng theo đường đi lại.
- Hiện nay, bạn cũng có thể diệt mối bằng phương pháp sinh học.
- Phải có kế hoạch và phương pháp chống mối hiệu quả cho kho thuốc của mình
Ảnh hưởng của chuột
Tác hại
Chuột cắn phá và ăn hại một số loại thuốc và dược liệu như:
- Ở kho dược liệu thì chúng ăn dược liệu chứa tinh bột, đường, mật ong, hay sâm,..
- Ở kho dược phẩm: thì chúng cắn phá và ăn các viên bao đường, cốm, tinh bột mì, thậm chí là các loại ống siro uống và các loại bông gạc,…
- Ở kho máy móc: chuột cắn phá đầu ống cao su, ống nhựa, dây dẫn điện,…
Cách phòng chuột
- Loại bỏ triệt để chỗ ở cũng như chỗ ẩn nấp của chuột .
- Phát quang bụi rậm quanh khu vực kho.
- Bịt kín tất cả các kẽ hở ở chân tường, hay các ống cống.
- Đóng kín tất cả các gói thuốc có khả năng bị chuột cắn phá.
- Thường xuyên kiểm tra để phát hiện ổ chuột sớm.
Cách diệt chuột
Một số cách diệt chuột bạn có thể tham khảo như:
- Nuôi mèo
- Đặt bẫy chuột
- Đánh bả chuột
Bảo quản thuốc
Bảo quản thuốc dựa trên tính chất vật lý-hóa học của thuốc
Để bảo quản thuốc chúng ta cần chú ý đến một số tính chất sau:
- Tỷ trọng của thuốc: đối với thuốc dạng lỏng hay dạng bột đều có những yêu cầu chai lọ, đồ gói thích hợp với từng loại thuốc và dạng thuốc khác.
- Tính chất dễ bay hơi của thuốc: thuốc rất dễ bị hao hụt về thể tích cũng như nồng độ. Dễ làm giảm tác dụng của thuốc cũng như làm ảnh hưởng đến các loại thuốc khác.
Mỗi loại thuốc sẽ có tính chất khác nhau vì thế bạn phải lựa chọn bao bì phù hợp
Bảo quản các loại thuốc dễ bay hơi, dễ cháy nổ
Một số chất dễ cháy nổ như:
- Hóa chất: Ether ethylic , nitroglycerin khi ở nhiệt độ cao và bị va chạm mạnh cũng rất dễ gây nổ.
- Một số chất oxy hoá mạnh như: KCl, KMnO4, hay acid picric khi phối hợp với chất hữu cơ sẽ gây nổ.
- Các khí hơi và bụi trong không khí cũng rất dễ gây nổ nếu đạt nồng độ nhất định. Vì thế chống bụi trong kho cũng là biện pháp chống cháy nổ.
Một số biện pháp, kỹ thuật bảo quản kho để chống cháy nổ phổ biến như:
- Nếu có thuốc dễ bay hơi cũng như dễ cháy nổ, phải bảo quản ở kho riêng và ở kho chống cháy nổ đúng cách.
- Cấm lửa tuyệt đối trong kho
- Các thuốc, hoá chất dễ cháy nổ phải xếp xa tường từ 0,5- 0,7m và nên xếp thành hàng riêng biệt để kiểm tra và theo dõi.
- Cấm tuyệt đối không để chất dễ cháy gần acid vô cơ vì dễ tạo hỗn hợp nổ.
Hạn sử dụng và bảo quản thuốc theo hạn sử dụng
Yếu tố ảnh hưởng đến hạn sử dụng của thuốc
Một số yếu tố ảnh hưởng đến hạn sử dụng của thuốc như:
- Bản chất của thuốc: thông thường những chất có hoạt chất càng tinh khiết thì tuổi thọ lại càng cao và ngược lại.
- Kỹ thuật sản xuất thuốc: với cùng công thức, cùng 1 dạng thuốc nhưng nếu có kỹ thuật sản xuất khác nhau thì tuổi thọ chúng cũng sẽ khác nhau.
- Bao bì và đóng gói: là một khâu quan trọng có liên quan trực tiếp và ảnh hưởng đến tuổi thọ của thuốc. Vì vậy cần chọn bao bì cũng như kỹ thuật đạt chuẩn cho từng dạng thuốc cũng như từng loại thuốc khác nhau.
Kỹ thuật bảo quản thuốc theo hạng dùng
Đối với những loại thuốc có hạn dùng
- Phải theo dõi chặt chẽ từng hạn dùng của thuốc: khi nhập hàng bạn cần phải chú ý hạn dùng của thuốc. Nên lập bảng mô tả cho từng loại thuốc để kịp thời phân phối chúng trước khi hết hạn.
- Phải phân loại thuốc dựa vào tính chất thuốc để thực hiện bảo quản thuốc đúng theo chế độ cho từng loại.
- Sắp xếp thuốc có hạn dùng: dựa theo hạn dùng để phân phối, những loại thuốc có hạn ngắn phải được cấp phát trước, thuốc có hạn dài có thể cấp phát sau.
Xử lý thuốc sắp hết hạn dùng: phải báo cáo hạn dùng trước 6 tháng, đồng thời phải đưa mẫu thuốc đi kiểm tra. Tùy theo kết quả để xin gia hạn sử dụng thuốc, hoặc xin hủy mẫu thuốc theo quy định. Tuyệt đối không mua bán, sử dụng thuốc đã hết hạn.
Sử dụng bao bì đóng gói dược phẩm
Tiêu chuẩn bao bì dược phẩm
Bao bì là phương tiện dùng để bảo quản và giới thiệu các loại thuốc. Bao bì phải được đi kèm với thuốc từ nơi sản xuất đến tay người sử dụng.
Tiêu chuẩn của bao bì: phải đảm bảo nguyên vẹn về số lượng cũng như chất lượng của dược phẩm. Các yêu cầu khác phải tuân theo quy định về quy cách đóng gói dược phẩm [DĐVN], bao gồm giá rẻ và tiện dùng.
Kỹ thuật đóng gói dược phẩm
Đối với thuốc cần tránh ánh sáng: chọn các chai, lọ, hộp có màu [màu nâu, đỏ, vàng đậm], có thể tích phù hợp, đậy nút kín và phải có ký hiệu tránh ánh sáng.
Đối với thuốc cần tránh nhiệt độ cao: nên sử dụng những loại bao bì có khả năng cách nhiệt như Styrofo, chất dẻo xốp, hay cao su.
Đối với thuốc cần tránh ẩm, khí và chống bốc hơi: phải chọn những loại bao bì chống ẩm, bao bì phải được xử lý tốt các bộ phận lắp ghép, như nơi hàn, dán phải kín. Khi đóng gói phải kèm theo các loại chất chống ẩm.
Đối với thuốc dạng lỏng: khi đóng gói bạn phải chú ý đến một số tính chất
- Với những chất lỏng có thể tích thay đổi theo nhiệt độ: chỉ đóng khoảng 97% thể tích chất lỏng để tránh hiện tượng thuốc giãn nở gây ra hiện tượng bật nút.
- Với các loại tinh dầu và dung môi hữu cơ như benzen, aceton, ether, hay cloroform : phải chọn những bao bì kín, và phải chọn bao bì thích hợp cho từng loại.
- Với các thuốc dạng lỏng: nên có ký hiệu chống đổ vỡ và ký hiệu chống lật lại.
Trên đây là tất cả các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng thuốc mà Phúc Nguyên chia sẻ với bạn. Hy vọng sau bài viết của chúng tôi, bạn đã có thêm chút kinh nghiệm để bảo quản thuốc [Medication] của mình một cách đúng nhất.
Nếu bạn có nhu cầu mua bao bì để đóng gói thực phẩm hãy đến với Chai Lọ Phúc Nguyên để được cung cấp những loại chai lọ đóng gói đạt chuẩn, với chất lượng tốt nhất.
Xem thêm bài viết để biết thêm về lọ đựng thuốc