Hoàn thiện bằng so sánh thao tác lập luận phân tích và thao tác lập luận so sánh

Video hướng dẫn giải

Câu 1

Video hướng dẫn giải

Câu 1 [trang 120 SGK Ngữ văn 11 tập 1]

* Thao tác lập luận được sử dụng trong đoạn trích là: lập luận và so sánh.

- Phân tích:               

+ Luận điểm chính: Chớ có tự kiêu tự đại.

+ Hai lí do để không nên tự kiêu tự đại là “tự kiêu tự đại là khờ dại” và “tự kiêu tự đại là thoái bộ”.

- Thao tác so sánh:

+ “mình hay” >< “nhiều người hay hơn mình”

+ “sông to, bể rộng”>< “cái chén nhỏ, cái đĩa cạn”

+ “độ lượng của nó rộng và sâu” >< “độ lượng của nó hẹp và nhỏ”

=> So so sánh tương phản.

+ “người tự kiêu tự mãn…cái chén, cái đĩa cạn”

=> So sánh tương đồng.

Thao tác lập luận chính được sử dụng là phân tích, thao tác so sánh giúp đoạn văn trở nên sinh động, hấp dẫn.

* Mục đích, tác dụng của việc sử dụng hai thao tác:

+ Làm cho vẫn đề được đưa ra bàn luận trở nên sinh động, cụ thể, dễ hiểu, dễ đi vào lòng người hơn.

+ Để từ đó sống khiêm tốn hơn, biết tôn trọng người khác hơn, chịu khó học hỏi nhiều hơn.

=> Việc kết hợp vận dụng thao tác lập luận phân tích và so sánh là một việc làm tất yếu, rất ít trường hợp chỉ sử dụng một thao tác lập luận trong một bài văn. Đồng thời chúng ta cũng phải biết linh hoạt trong việc sử dụng các thao tác lập luận.

Câu 2

Video hướng dẫn giải

Câu 2 [trang 120 SGK Ngữ văn 11 tập 1]

Những nội dung cần có:

- Chủ đề bài văn cần viết.

- Lập dàn ý: với hệ thống những ý chính để làm sáng tỏ chủ đề của bài văn và sắp xếp chúng

- Xây dựng hệ thống luận điểm, luận cứ và cách sắp xếp chúng trong bài văn

- Cần sử dụng các thao tác lập luận trong việc diễn giải các luận cứ. Xác định rõ ràng nên sử dụng thao tác phân tích hay so sánh; thao tác nào là chủ đạo.

- Xác định những câu chuyển ý, từ nối cho phù hợp giữa các ý trong bài văn.

Câu 3

Video hướng dẫn giải

Câu 3 [trang 121 SGK Ngữ văn 11 tập 1]

b. Phẩm chất hiếu học của người học sinh:

- Giải thích khái niệm “hiếu học” 

- Phân tích, chứng minh, bình luận:

+ Mặt tích cực, điều tốt đẹp mà phẩm chất này mang lại cho người học sinh [phân tích]

+ Biểu hiện của học sinh hiếu học [phân tích, kết hợp so sánh với những biểu hiện của sự lười nhác, qua loa trong học tập].

+ Nếu không hiếu học, người học sinh sẽ như thế nào? [so sánh kết hợp phân tích].

+ Lấy ví dụ những tấm gương hiếu học tiêu biểu

+ Liên hệ bản thân

Loigiaihay.com

Soạn bài Thao tác lập luận so sánh - Ngữ văn 11. Câu 1. Trong đoạn trích, tác giả đã so sánh "Bắc" với "Nam" về những mặt nào?

Phần I

I - MỤC ĐÍCH, YÊU CẦU CỦA THAO TÁC LẬP LUẬN SO SÁNH.

1. Tìm hiểu ngữ liệu:

 a.

- Đối tượng được so sánh là bài Văn Chiêu hồn.

- Đối tượng so sánh là Chinh phụ ngâm, Cung oán ngâm và Truyện Kiều.

b. Điểm giống và khác nhau giữa hai đối tượng:

- Giống: đều nói về con người.

- Khác: Chinh phụ ngâm, Cung oán ngâm và Truyện Kiều bàn về con người ở cõi sống. Chiêu hồn bàn về con người ở cõi chết.

c. Mục đích so sánh trong đoạn trích:

- Làm sáng tỏ vững chắc hơn lập luận của mình.

- Tác giả đi từng bước, đưa dẫn chứng để thuyết phục người đọc:

+ Chinh phụ ngâm, Cung oán ngâm nói về một lớp người.

+ Truyện Kiều nói về một xã hội người.

+ Đến Văn chiêu hồn thì cả loài người lúc sống và lúc chết được bàn tới.

+ Nếu Truyện Kiều nâng cao lịch sử thơ ca, ngược lại Chiêu hồn mở rộng địa dư của nó qua một vùng xưa nay ít ai bàn đến: cõi chết.

=> Tác dụng: làm cho ý kiến cụ thể, sinh động, thuyết phục hơn.

2. Mục đích, yêu cầu của thao tác lập luận so sánh:

- Mục đích của so sánh là làm sáng rõ đối tượng đang nghiên cứu trong tương quan với đối tượng khác.

- So sánh đúng làm cho bài văn nghị luận sáng rõ, cụ thể, sinh động và có sức thuyết phục.

Phần III

III. Luyện tập

Câu 1 [trang 81 SGK Ngữ văn 11 tập 1]

Trong đoạn trích, tác giả đã so sánh "Bắc" với "Nam" về những mặt nào?

Như nước Đại Việt ta từ trước,

Vốn xưng nền văn hiến đã lâu.

Núi sông bờ cõi đã chia,

Phong tục Bắc Nam cũng khác.

Từ Triệu, Đinh, Lý, Trần bao đời gây nền độc lập,

Cùng Hán, Đường, Tống, Nguyên mỗi bên xưng để một phương.

Tuy mạnh yếu từng lúc khác nhau,

Song hào kiệt đời nào cũng có.

[Nguyễn Trãi, Đại cáo bình Ngô]

Trả lời:

Trong đoạn trích tác giả đã so sánh Bắc với Nam về những mặt sau:

- Giống nhau: văn hóa, lãnh thổ, phong tục, chính quyền, hào kiệt.

- Khác nhau:

   + Văn hóa: Vốn xưng nền văn hiến đã lâu

   + Lãnh thổ: Núi sông bờ cõi đã chia

   + Phong tục: Phong tục Bắc Nam cũng khác

   + Chính quyền riêng: Từ Triệu, Đinh, Lí, Trần bao đời gây nền độc lập – Cùng Hán, Đường, Tống, Nguyên mỗi bên xưng đế một phương

   + Hào kiệt: Song hào kiệt đời nào cũng có

Câu 2 [trang 81 SGK Ngữ văn 11 tập 1]

Từ sự so sánh đó, có thể rút ra kết luận gì?

Trả lời:

     Chính những điểm khác nhau đó chứng tỏ Đại Việt là một nước độc lập, tự chủ. Ý đồ muốn thôn tính, sáp nhập Đại Việt của Bắc triều là hoàn toàn trái với đạo lý, là không thể chấp nhận được.

Câu 3 [trang 81 SGK Ngữ văn 11 tập 1]

Sức thuyết phục của đoạn trích.

     Đây là một đoạn văn so sánh mẫu mực, có sức thuyết phục cao. Trên cơ sở nêu ra những nét giống và khác nhau, tác giả đã dẫn dắt người đọc đi đến một chân lý, đó là sự tồn tại độc lập của hai quốc gia, không thể hoà lẫn được. Mục đích lập luận của nhà văn đã đạt được hiệu quả.

Loigiaihay.com

VD1: “Từng nghe nói rằng: người hiền xuất hiệnở đời, thì như ngôi sao sáng trên trời cao. Saosáng ắt chầu về ngôi Bắc thần, người hiền ắt làmsứ giả cho thiên tử.Nếu như che mất ánh sáng,giấu đi vẻ đẹp, có tài mà không được đời dùngthì đó không phải là ý trời sinh ra người hiền vậy”[Chiếu cầu hiền - Ngô Thì Nhậm]Đối tượng được so sánhNgười hiền tàiĐối tượng so sánhNgôi sao sáng trên trời caoĐiểm giốngSao sáng chầu về ngôi Bắcthần -> người hiền phục vụcho thiên tửMục đíchVai trò, trách nhiệm củangười hiền tài với đất nước.VD2: Yêu người, đó là một truyền thống cũ. “Chinh phụ ngâm”,“Cung oán ngâm khúc” đã nói đến con người. Nhưng dù sao cũnglà mới bàn đến một hạng người. Với “Kiều”, Nguyễn Du đã nóiđến cả xã hội người. Với “Chiêu hồn” thì cả loài người được bànđến […] “Chiêu hồn” con người trong cái chết. Chiêu hồn conngười trong từng giới, từng loài, “mười loài là những loài nào” vớinhững nét cộng đồng phổ biến, điển hình của từng loài một…Tôi muốn nói đến bài văn “Chiêu hồn”, một tác phẩm có mộtkhông hai trong nền văn học chúng ta. [ Nghĩ mà xem, trướcChiêu hồn chưa có bài văn nào đem cái “run rẩy mới” ấy vào vănhọc. Sau Chiêu hồn, lại càng không.] Nếu Truyện Kiều nâng caolịch sử thơ ca, thì Chiêu hồn đã mở rộng địa dư của nó qua mộtvùng xưa nay ít ai động tới: cõi chết.[TT Chế Lan Viên, tập 2.]Đối tượngđược so sánhBài “Văn chiêu hồn”Đối tượng sosánhBài “Chinh phụ ngâm”, “Cung oánngâm khúc”, “Truyện Kiều”Điểm giốngCùng nói về tình yêu thương conngười-Cung oán ngâm, Chinh phụ ngâm chỉnói đến một lớp ngườiĐiểm khác-Truyện Kiều nói đến cả xã hội người-Văn chiêu hồn nói đến cả loài ngườitrong cõi sống và chếtMục đíchLàm nổi bật nét độc đáo của “Vănchiêu hồn” và tài năng của Nguyễn DuXuân Diệu tìm kiếm cái đẹp ngay trong cảm nhậnbuồn trước cuộc đời [Đây mùa thu tới]. NguyễnTuân lại tìm thấy cái đẹp phải gắn liền với cáithiện. Nam Cao lại tìm thấy cái đẹp khi con ngườiluôn trăn trở về nhân phẩm của mình.- Lập luận so sánh là đối chiếu 2 hay nhiều sự vật,hiện tượng với nhau để thấy được sự giống và khácnhau giữa chúng.-Mục đích: làm sáng rõ đối tượng đang nghiên cứutrong tương quan với đối tượng khác.-Tác dụng: làm nổi bật tính chất, đặc điểm, giá trịcủa mỗi sự vật, hiện tượng- Yêu cầu: khi so sánh phải đặt các đối tượng vàocùng một bình diện, đánh giá trên cùng một tiêu chí,đồng thời phải nêu rõ ý kiến, quan điểm của ngườinói[ người viết]VD: Làm sao trong đêm tối ngày xưa đó, NgôTất Tố đã mò ra được những thực tế đó vàtrong đêm tối, ông lụi hụi thắp được bó hươngmà tự mình soi đường cho nhân vật mình đi?Lúc đó, không phải là không ai nói về làng xómdân cày, nhưng người ta nói năng khác ông,người ta bàn cải lương hương ẩm, người taxoa xoa mà ngư ngư tiều tiều canh canh mụcmục. Còn Ngô Tất Tố thì xui người nông dânnổi loạn. Cái cách viết lách như thế, cái cáchdựng truyện như thế, không là phát động quầnchúng nông dân chống quan Tây, chống vua tathì còn là cái gì nữa![Theo NguyÔn Tu©nCăn cứTh¸i ®écña t¸cgi¶- §Ò tµi:§ång“Soi ®n«ngt×nh,êng”th«nkh©m- C¸ch cảiC¶i lKh«nphôccách đời sống,¬ngggiải phóngngười nông®ångHoµi cædânt×nhChỉ ra ảo tưởng của hai loại người trênThao Quan niÖmt¸c LLSSĐîc sos¸nhSo s¸nhMôc®ÝchLàm nổi bật cái đúng trong suy nghĩ vànhận thức của Ngô Tất Tố.[SS khác nhau]Đoạn trích tập trung so sánh về việc chỉ ra con đườngphải đi của người ND trước CMT8.- Theo Nguyễn Tuân, giá trị soi sáng con đường nông dânphải đi của ''Tắt đèn'' cao hơn các tác phẩm của nhữngngười theo chủ nghĩa cải lương hoặc theo khuynh hướnghoài cổ-> Dẫn chứng tiêu biểu : '' Còn Ngô Tất Tố thì xui ngườinông dân nổi loạn…cái gì nữa'' .=> Nguyễn Tuân đã phê phán ảo tưởng của 2 quan niệmtrên và khẳng định tính đúng đắn của NTT khi kêu gọi ngườiND hãy vùng lên tự cứu mình -> Đây là sự so sánh chỉ ra sựkhác nhau về tư tưởng của các nhà văn cùng thờiTóm lại:* Cách thực hiện thao tác lập luận so sánh :1.Quy trình thực hiện:-Bước 1: Xác định đối tượng so sánh và đối tượngđược so sánh.- Bước 2: Xác định tiêu chí so sánh.- Bước 3 :Xác định mục đích so sánh.-Bước 4 : Lựa chọn cách so sánh.2. Các cách so sánh :• -So sánh tương đồng [từ một chân lý đã biết suy ramột chân lý tương tự, có chung một logíc bên trong.So sánh này nhằm mục đích chỉ ra những nét giốngnhau]• - So sánh tương phản [đối chiếu các mặt trái ngượcđể làm nổi bật luận điểm ]VD1: “Thơ hay là hay cả hồn lẫn xác, hay cảbài, như con gà ngon, ngon ở từng phao câuđầu cánh lắt lẻo khuỷu xương , không thểtóm tắt thơ được, mà phải đọc lại” [TheoXuân Diệu]So sánh tương đồngVí dụ 2:Các cụ ưa nhìn màu đỏ choét, ta lại ưa nhìnnhững màu nhạt… Các cụ bâng khuâng vì tiếngtrùng đêm khuya, ta lại nao nao vì tiếng gà gáylúc đúng ngọ. Nhìn một cô gái xinh xắn, ngâythơ, các cụ coi như đã làm một việc tội lỗi, ta thìcho mát mẻ như đứng trước một cánh đồngxanh. Cái tình của các cụ chỉ là sự hôn nhân,nhưng đối với ta thì trăm hình muôn trạng: cáitình say đắm , cái tình thoảng qua, cái tình gầngũi, cái tình xa xôi…cái tình trong giây phút, cáitình ngàn thu. [ Lưu Trọng Lư ]So sánh tương phản.Bài tập 1• Đoạn trích so sánh “Bắc” với “Nam” ở cácmặt: văn hóa, lãnh thổ, phong tục, chínhquyền, hào kiệt.• Kết luận: nước Đại Việt là 1 nước độc lập tựchủ, xâm lược Đại Việt là trái với đạo lí,không thể chấp nhận.• Đây là 1 đoạn văn so sánh mẫu mực, có sứcthuyết phụcSo sánh: Vẻ đẹp của Thúy Kiều và Thúy Vân- Giống nhau:+ Là hai “tuyệt sắc giai nhân”..+ Được khắc họa bằng bút pháp ước lệ.- Khác nhau:+ Thúy Vân: Đẹp phúc hậu.+ Thúy Kiều: Đẹp sắc sảo mặn mà, thiên nhiêncũng phải ganh ghét, đố kị.- Mục đích: Làm nổi bật vẻ đẹp của Thúy Kiều, dựbáo số phận.1/ Phân biệt sự giống và khác nhau giữa thao táclập luận so sánh với so sánh trong lời nói thườngngày và so sánh tu từ trong văn chương.]• - Bài tập 1 :• 1. Sự giống nhau của các hình thức so sánh : là đốichiếu các đối tượng nhằm phát hiện ra những nétgiống nhau hay khác nhau giữa chúng.• 2.Sự khác nhau : Chủ yếu là ở mục đích so sánh• + So sánh trong lời nói đời thường là làm cho sự vật, hiện tượng cụ thể ,dễ thấy.• +So sánh trong tu từ làm cho sự vật hiện tượng dễhình dung, dễ tưởng tượng hơn, hình ảnh và đẹp hơncách nói thông thường.• + Trong bài văn nghị luận, so sánh phải phục vụ cholập luận, nhằm làm sáng rõ ý kiến, nhận định củangười làm văn trước vấn đề hay hiện tượng đượcđưa ra bàn luận.Thu hứngLác đác rừng phong hạt móc sa,Thu điếuNgàn non hiu hắt, khí thu lòa.Ao thu lạnh lẽo nước trong veo,Lưng trời sóng rợn lòng sôngMột chiếc thuyền câu bé tẻo teo. thẳm,Sóng biếc theo làn hơi gợn tí,Mặt đất mây đùn cửa ải xa.Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo.Khóm cúc tuôn thêm dòng lệ cũ,Tầng mây lơ lững trời xanh ngắt, Con thuyền buộc chặt mối tìnhNgõ trúc quanh co khách vắng teo. nhà.Tựa gới buông cần lâu chẳng được, Lạnh lùng giục kẻ tay dao thước,Cá đâu đớp động dưới chân bèo. Thành Bạch, chày vang bóng ác[Nguyễn Khuyến]tà.[ Đỗ Phủ]-Thu điếu:+ Bức tranh thiên nhiên nông thôn miền Bắc đẹp,tĩnh lặng , buồn.[ màu sắc, đường nét, hình ảnh …]+Tâm trạng thời thế và tình yêu thiên nhiên của nhàthơ.-Thu hứng:+ Bức tranh mùa thu tiêu điều, hiu hắt nhưng cũngkhông kém phần kì vĩ [rừng phong bị phủ bởi sươngmóc trắng xóa; sóng vọt lên tận lưng trời…]+Tâm trạng buồn lo trong cảnh loạn li:lo âu cho đấtnước, nỗi buồn nhớ quê hương, xót xa cho thân phậnmình.Câu 2: Em hãy hoàn thiện bảng so sánh thao tác lập luận phântích và thao tác lập luận so sánhTiêu chí1. Mục đích2. Yêu cầu3. Phân loại4. Cách tạo mộtlập luận trongbài văn nghịluậnThao tác lập luận phân tíchThao tác lập luận so sánhCâu 2: Em hãy hoàn thiện bảng so sánh thao tác lập luậnphân tích và thao tác lập luận so sánhTiêu chíThao tác lập luận phân tích1. MụcđíchLàm rõ những đặc điểm củađối tượng.Làm rõ đối tượng đangnghiên cứu trong tươngquan với đối tượng khác.2.YêucầuCần đi sâu vào từng yếu tố,từng khía cạnhtìm ra được điểm giống vàkhác nhau của đối tượng3.loạiPhân4. Cách tạomộtlậpluận trongbàivănnghị luậna. Quan hệ nguyên nhân- kết quảb. Quan hệ liên hệ, đối chiếuc. Quan hệ nội bộ của đối tượngd. Phân tích theo sự đánh giá chủquan của người bình luậnCần chia, tách đối tượng thànhcác yếu tố theo những tiêu chí,quan hệ nhất định […]rồi tổnghợp lại.Thao tác lập luận so sánha. So sánh tương đồngb. So sánh tương phảnPhải đặt đối tượng vào cùng mộtbình diện, đánh giá trên cùng mộttiêu chí mới thấy được sự giốngnhau và khác nhau giữa chúng,đồng thời phải nêu rõ ý kiến, quanđiểm của người nói [người viết]