Theo dự thảo ngân sách công bố ngày 14/3, Đức sẽ tăng chi tiêu quốc phòng lên mức cao kỷ lục trong năm 2022.
Theo nguồn tin từ chính phủ Đức, dự thảo ngân sách, dự kiến được thảo luận tại Quốc hội Đức trong vài ngày tới, sẽ dành hơn 50 tỷ euro [55 tỷ USD] vào chi tiêu quân sự trong năm nay và đây là mức chi tiêu quốc phòng cao kỷ lục của quốc gia này.
Ngoài ra, chính phủ Đức công bố kế hoạch thành lập “một quỹ đặc biệt” trị giá 100 tỷ euro, được trích từ ngân sách liên bang năm 2022, để hiện đại hóa lực lượng vũ trang từ năm nay.
Tại phiên họp bất thường của Quốc hội, trước khi tuyên bố tăng cường đầu tư vào các lực lượng vũ trang Đức, Thủ tướng nước này, ông Olaf Scholz, nhấn mạnh: “Chúng ta cần đầu tư nhiều hơn nữa để đảm bảo an ninh của đất nước.”
[Liên minh châu Âu nhất trí tăng cường năng lực phòng thủ]
Trước đó, ngày 10/3, Văn phòng Thống kê liên bang Đức [Destatis] công bố báo cáo cho biết từ năm 1991 đến năm 2021, chi tiêu quốc phòng đã tăng 35,8% lên 38,7 tỷ euro [42,6 tỷ USD].
Năm 2020, chi tiêu quốc phòng của Đức chiếm 2,2% tổng chi tiêu của chính phủ, thấp hơn mức trung bình của Liên minh châu Âu [EU] là 2,5%./.
Phương Hoa [TTXVN/Vietnam+]
Báo cáo mới nhất của Viện Nghiên cứu Hoà bình Stockolm [SIPRI] về chi tiêu quốc phòng của các quốc gia trên thế giới không có dữ liệu về Việt Nam và cho biết đây là bí mật nhà nước. Tuy nhiên, Sách trắng Quốc phòng của Việt Nam gần đây lại công bố các con số cho thấy ngân sách của Hà Nội dành cho quốc phòng theo phần trăm GDP.
Vậy Việt Nam không còn bí mật về những con số này?
Báo cáo mà SIPRI công bố hôm 27/4 cho thấy thống kê về chi tiêu quốc phòng của hơn 170 quốc gia trên toàn thế giới trong nhiều năm từ 1988 đến 2019, trong đó cho thấy xu hướng các nước tăng cường chi tiêu nhiều hơn cho năng lực phòng vệ của mình đặc biệt trong những năm trở lại đây. Theo SIPRI, chi tiêu quốc phòng trên toàn thế giới năm 2019 tăng 3,6% so với năm trước đó và cũng là con số tăng trưởng hàng năm lớn nhất kể từ 2010. Mỹ vẫn đứng đầu thế giới về chi tiêu quốc phòng với 732 tỷ USD, theo sau là Trung Quốc với 261 tỷ USD. Ấn Độ trở thành quốc gia châu Á thứ 2 trong top 3 nước đứng đầu về chi tiêu quốc phòng, với 71,1 tỷ USD.
Việt Nam không cung cấp con số chính thức về chi tiêu quân sự vì các lý do an ninh.
Thống kê của SIPRI, được tổng hợp từ các nguồn mở, cho thấy dữ liệu chính thức về chi tiêu quốc phòng của Việt Nam từ 2003 đến 2011, với mức chi tiêu trung bình hàng năm là hơn 7,5% mức chi tiêu của chính phủ trong vòng 9 năm đó.
“Việt Nam không cung cấp con số chính thức về chi tiêu quân sự vì các lý do an ninh,” Siemon T. Wezeman, nhà nghiên cứu cao cấp của chương trình Chi tiêu Vũ khí và Quân sự tại SIPRI, cho VOA biết. “Vì SIPRI dựa trên các nguồn mở cho công chúng để thu thập dữ liệu nên [chúng tôi] không thể có được một sự đánh giá độc lập và có thể kiểm chứng về tổng chi tiêu quân sự của Việt Nam.”
Ngân sách quốc phòng của Việt Nam là một bí mật nhà nước về mặt chính thức, theo Giáo sư Carl Thayer của Học viện Quốc phòng Hoàng gia Úc, người có nhiều hiểu biết về chính trị và quốc phòng Việt Nam.
Tuy nhiên, dù Việt Nam không công bố con số chi tiêu quốc phòng như các quốc gia khác, một con số tương đối có thể được tìm thấy trong một tài liệu mà Việt Nam gọi là Sách trắng Quốc phòng.
“Việt Nam đã phá lệ khi công bố Sách trắng Quốc phòng 2009,” ông Thayer, cũng là giáo sư của Đại học New South Wales, nói với VOA. “Lần đầu tiêu Việt Nam cung cấp các con số về ngân sách quốc phòng.”
Mặc dù đúng là Việt Nam tuyên bố rằng ngân sách quốc phòng là một bí mật nhà nước nhưng họ đã công bố các con số này cho các năm từ 2010 đến 2019 vào tháng 11/2019.
Theo Sách trắng Quốc phòng 2009, chi tiêu quân sự của Việt Nam tăng từ 16.278 tỷ đồng năm 2005 lên 27.024 tỷ đồng năm 2008. Số phần trăm GDP giành cho chi tiêu quân sự của Việt Nam giữ nguyên mức 1,8% nhưng con số tăng lên vì kinh tế của Việt Nam tăng gấp đôi trong 4 năm đó.
Con số phần trăm GDP giành cho chi tiêu quốc phòng của những năm từ 2010 đến 2018, được công bố trong Sách trắng Quốc phòng 2019 ra mắt hồi tháng 11 năm ngoái, cho thấy mức chi tiêu trung bình cho quốc phòng của Việt Nam là hơn 2,45% trong vòng 13 năm qua.
“Điều ngạc nhiên và mâu thuẫn là Việt Nam trong Sách trắng Quốc phòng 2019 cho thấy con số ngân sách quốc phòng qua phần trăm GDP, nhưng không phải là con số toàn bộ,” nhà nghiên cứu Wezeman của SIPRI nói qua email. “Độ lớn về ngân sách quốc phòng luôn được xem là bí mật nhà nước nhưng dường như nó không còn là như vậy nữa.”
“Mặc dù đúng là Việt Nam tuyên bố rằng ngân sách quốc phòng là một bí mật nhà nước nhưng họ đã công bố các con số này cho các năm từ 2010 đến 2019 vào tháng 11/2019,” GS Thayer nói và cho rằng điều này không có gì là mâu thuẫn vì Việt Nam chỉ công bố con số phần trăm GDP chung chung. “Họ không đưa ra chi tiết về ngân sách quốc phòng được chi tiêu như thế nào trong các ngành dịch vụ [của quân đội], các thương vụ mua vũ khí, công nghiệp quốc phòng, và chi trả lương thưởng.”
Việt Nam đã gia tăng chi tiêu quân sự đáng kể trong những năm gần đây giữa bối cảnh Trung Quốc tăng cường ảnh hưởng trên Biển Đông và khu vực.
Theo GS Thayer, chúng ta thực sự không biết “những gì được bao gồm trong ngân sách quốc phòng Việt Nam và những gì không được bao gồm trong đó.”
Việt Nam đã gia tăng chi tiêu quân sự đáng kể trong những năm gần đây giữa bối cảnh Trung Quốc tăng cường ảnh hưởng trên Biển Đông và khu vực, và theo dự báo của chuyên viên phân tích Công nghiệp Quốc phòng châu Á Thái Bình Dương tại HIS Jane’s, Jon Grevatt, chi tiêu quốc phòng của Việt Nam sẽ tăng lên 6,2 tỷ USD đến năm 2020.
Vào tháng 3 năm ngoái, SIPRI cũng đưa ra một phúc trình về các giao dịch vũ khí quốc tế, trong đó nói Việt Nam nằm trong top 10 nước mua nhiều thiết bị quân sự nhất thế giới.
Trong những năm gần đây, khoảng hơn 80% đơn hàng quân sự của Việt Nam đặt mua của Nga, theo CNN. Việt Nam sử dụng các khoản chi để hiện đại hóa khả năng – đặc biệt là các đội tầu ngầm và chiến hạm.
Kể từ khi Tổng thống Barack Obama dỡ bỏ lệnh cấm vận bán vũ khí sát thương cho Việt Nam, Hà Nội đã có các hợp đồng mua các thiết bị quân sự với Mỹ trị giá tới 94,7 triệu USD, theo một nguồn tin của Bộ Ngoại giao Mỹ cho VOA biết.
“Chính sách quốc phòng của Việt Nam”, theo Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Việt Nam Lê Thị Thu Hằng cho biết năm 2018, “là để bảo vệ độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của tổ quốc, hòa bình của đất nước và đóng góp vào hòa bình, ổn định trong khu vực và trên thế giới”.
Đại dịch Covid-19 đã tác động mạnh tới các nền kinh tế trên toàn cầu trong năm qua, làm kinh tế co cụm hoặc tăng trưởng chậm lại tại nhiều nước. Điều đó ảnh hưởng thế nào tới ngân sách và các chi tiêu quốc phòng trong một thế giới có nhiều điểm nóng và vào lúc mà giới phân tích đã bắt đầu nói tới nguy cơ xảy ra chiến tranh?
Theo Defense News, trong khu vực Châu Á-Thái Bình Dương, kinh tế thời đại dịch ảnh hưởng trực tiếp tới ngân sách quốc phòng của nhiều nước, đặc biệt là Singapore, Indonesia và Brunei, trong khi Việt Nam ít bị tác động.
Với nền kinh tế co cụm 5,4%, Singapore đã điều chỉnh ngân sách quốc phòng và cắt giảm chi tiêu quân sự tới 9,5%.
Tại Indonesia – nơi kinh tế co cụm 2.1%, đà tăng của ngân sách quốc phòng trong năm 2020 chậm lại hơn so với kế hoạch đã đưa ra, nhưng vẫn ở mức đáng kể là 14.3%.
Tại Brunei, ngân sách quốc phòng chỉ còn tăng ở mức 15% so với 24% trong năm 2019.
Tại Philippines, nơi nền kinh tế co cụm tới 9,5%, ngân sách quốc phòng vẫn được giữ nguyên ở mức của năm 2019. Rõ ràng áp lực về giảm chi tiêu do tình hình không thắng nổi những mối quan ngại đáng kể về an ninh, từ bên trong lẫn từ bên ngoài, đặc biệt là trước tình hình ở Biển Đông, nơi Trung Quốc không ngừng xâm nhập vào vùng đặc quyền kinh tế của Philippines.
Riêng Việt Nam là một trong những nước hiếm hoi tương đối ít bị tác động kinh tế hơn trong năm 2020, nhờ thành tích trong quá khứ kiềm chế thành công dịch Covid-19. Tuy nhiên, tăng trưởng GDP của Việt Nam vẫn chậm lại đáng kể trong năm 2020, còn 2,9% so với tăng trưởng 7% trong năm 2019.
Dù vậy trong thời gian này, Việt Nam đã tăng ngân sách quốc phòng thêm 9,8%, vượt khá xa mức tăng 7,7% trong năm 2019, bản tin của Defense News cho biết.
Bài báo đăng trên trang mạng quốc phòng Defense News hôm 10/5/2021 cho rằng điều đó có nghĩa là các nước trong khu vực liệt các chi tiêu quốc phòng vào hàng ưu tiên, bất chấp kinh tế co cụm hoặc trì chậm đáng kể.
Ngân sách quốc phòng của Việt Nam đã gia tăng mỗi năm từ năm 2015, với đà tăng trưởng trung bình khoảng 7,2% mỗi năm.
Hồi đầu năm nay, hãng sản xuất máy bay của Séc Aero Vodochody đã ký hợp đồng bán 12 máy bay phản lực huấn luyện L-39NG cho Bộ Quốc phòng Việt Nam. Theo kế hoạch các máy bay chiến đấu này sẽ được giao cho Việt Nam trong thời gian từ 2023 đến 2024.
Giá trị của hợp đồng, bao gồm đào tạo, linh kiện thay thế và hỗ trợ hậu cần, không được tiết lộ, theo trang mạng quốc phòng Defense News, Châu Âu.
Quân chủng Không quân Việt Nam đang sử dụng các phiên bản cũ của L-39, ước tính khoảng hai chục chiếc vẫn đang được sử dụng.
Đầu năm 2020, Việt Nam đã đặt mua 12 máy bay huấn luyện phản lực Yak-130 của Nga. Defense News nói kênh truyền hình nhà nước Nga đã chiếu một chiếc Yak-130 dành cho Việt Nam tại nhà máy Hàng không Irkutsk.
Quân đội Việt Nam chủ yếu được trang bị bằng các vũ khí và trang thiết bị quân sự của Nga, nhưng trong những năm gần đây Việt Nam đã bắt đầu đa dạng hóa nguồn cung, và mua máy bay vận tải của Airbus, đồng thời nhận các tàu đã qua sử dụng của hải quân Hàn Quốc và Cảnh sát biển Hoa Kỳ.
Lệnh cấm vận vũ khí đối với Việt Nam áp đặt sau khi Chiến tranh Việt Nam kết thúc đã được Hoa Kỳ dỡ bỏ vào năm 2016 và các tàu hải quân Hoa Kỳ, kể cả tàu sân bay, đã cập cảng Việt Nam trong những năm gần đây.
Trên bình diện thế giới, chi tiêu quân sự toàn cầu tăng lên tới gần 2.000 tỉ USD trong năm 2020, bất chấp những tác động kinh tế của đại dịch Covid-19, theo Viện nghiên cứu hòa bình quốc tế Stockholm [SIPRI].
Như vậy chi tiêu quân sự toàn cầu tăng 2,6 % trong năm 2020 trong khi GDP toàn cầu giảm 4,4%.
Hoa Kỳ và Trung Quốc là hai nước chi ra nhiều nhất. Chi tiêu của Hoa Kỳ chiếm 39% tổng chi tiêu quân sự toàn cầu.
Chi tiêu quân sự của Trung Quốc tăng theo tỷ lệ thuận với tăng trưởng kinh tế, ước tính đạt 252 tỉ USD trong năm 2020, chiếm 13% tổng chi tiêu toàn cầu.