Mùng năm, mười bốn, hăm ba
Là ngày nguyệt kỵ chớ nên ra đường
Hoặc:
Mùng năm, mười bốn, hăm ba
Đi sao về vậy, chẳng ra việc gì?
Nhưng rất ít người biết rõ nguồn gốc của ba ngày này xuất phát từ đâu và lấy cơ sở nào để cho là ngày xấu.
Theo sách lịch của Trung Quốc thì ba ngày này là ba ngày kỵ trong mỗi tháng nên được gọi là “Ngày nguyệt kỵ”.
Ngày này là ngày ở Trung cung [ngôi Trung ương ở Hà Đồ] mà Trung cung lại là ngôi vua và lấy số 5 làm biểu hiệu. Số 9 là cửu cung.
Đếm từ 1 đến 5 thì số 5 nhập vào Trung cung, rồi cộng thêm vào số cửu cung [tức là số 9] nữa thì được 14 cũng nhập vào Trung cung, cộng thêm số 9 nữa thì được 23 cũng lại nhập Trung cung nữa. Như vậy là ba lần đều nhập Trung ương [mùng 5, 14, 23]
Ngôi Huỳnh sát là hung sát ở Trung ương [trung cung], mà Thái Tuế [ngôi vua] lại chồng lên ngôi Huỳnh sát, cho nên kẻ dưới phải tránh người trên. Nếu không tránh mà phạm tới bề trên phải gặp hung lai.
Theo cuốn “Trâu kiết” có nói: các ngày kỵ đó, theo lời kinh dạy, đã do sắc của vua [Trung Hoa] bôi bỏ rồi nên chẳng phải câu nệ.Trái lại, theo sách Hiệp kỳ của nhà vua, xét thuyết giải trên cho là có lý nên vẫn để ý [tức là không bôi bỏ].Nhưng thực tế thì những ngày này không phải là ngày xấu, vì đó là các ngày trong tháng mà nhà vua thường xa giá đi kinh lý hoặc tuần tra khắp hoàng thành. Trong ba lần đi của mỗi tháng thì chu kỳ của mỗi lần đi cách nhau 9 ngày.
Ngôi vua được biểu hiện bằng số 5 [còn gọi là ngũ phúc tức là 5 cái phúc: Phú, Quý, Thọ, Khang, Ninh]. Lấy ngày mùng 5 của tháng là lần đi thứ nhất nên hết chu kỳ 9 ngày là lần thứ hai vào ngày 14 [lấy 2 chữ số 14 cộng lại = 5, được ngũ phúc]. Rồi tiếp một chu kỳ 9 ngày nữa là lần thứ ba vào ngày 23 [lấy 2 chữ số 23 cộng lại cũng là = 5, ngũ phúc].
Theo tục lệ từ ngàn xưa của Tàu thì người dân không được quyền trông thấy mặt vua. Thậm chí các quan trong triều đình cũng còn chưa thấy mặt vua. Vì mỗi lần chầu đều phủ phục trong sân rộng cách xa chỗ vua ngồi mấy mươi mét, cúi đầu không dám ngước mặt lên. Chỉ có những cận thần và cận vệ mới được đối diện với vua mà thôi.Do đó, khi xa giá của vua đi thì thần dân đều được lệnh phải đóng cửa ở trong nhà, không được lén dòm ngó hoặc lảng vảng ngoài đường nơi xa giá đi qua. Nếu không tuân lệnh mà rủi bị quan quân đường gặp thì sẽ bị chém đầu.
Vì vậy, dân gian truyền miệng nhau, phải kiêng kỵ ba ngày này để tránh sự xui xẻo gặp lúc vua đi mà gánh lấy tai họa. Rồi dần dần quá lâu ngày và vì mê tín nên ba ngày này trở thành ngày xấu phải kiêng kỵ đối với các việc có tính quan trọng [cưới gả, tang ma, làm ăn, xây nhà, đi xa…]
Hủ tục này của nước Tàu đã truyền sang Việt Nam ta từ thời Bắc thuộc, vua chúa nước ta cũng noi theo như thế, cho nên có chuyện Trạng Quỳnh nước Nam đã dùng nguyên những trái đậu đũa thật dài xào ăn để khi ăn phải ngước mặt lên mới bỏ được trái đậu vào miệng, đó là dịp trông thấy mặt vua.
Xét ra, nếu có xấu thì cũng không phải tại ngày đó mà chỉ tại một số ít người nào đó gặp phải vận xui ngẫu nhiên trùng hợp vào ngày đó mà những người mê tín vịn vào đó để cho là ngày xấu.
Giả thử, những người gặp hên trong những ngày đó như là trúng mánh, trúng số độc đắc… người ta giấu đi, mấy người mê tín đâu biết để mà cho là ngày tốt [hên].
Đó là chuyện ngày xưa còn hiện nay đã được hầu hết dân bỏ đi rồi.
Ngày 5-14-23 được coi là 3 ngày nguyệt kị rất xấu
Có nhiều truyền thuyết về việc kiêng này, hay được nói tới là do xa xưa nhà vua hay đi thị sát dân chúng vào các ngày mùng 5 - 14 - 23 hàng tháng. Người dân vốn không được phép nhìn mặt vua, nên kiệu vua đi tới đâu là phải sụp lạy kẻo phạm tội lén nhìn mặt rồng sẽ bị xử phạt nặng. Do đó 3 ngày này nhiều người ghi nhớ và chọn cách ở nhà, hoặc không ra đường để tránh xui xẻo, sau dần truyền lại cho đời sau kiêng kị 3 ngày đó.
Hoặc ngày 5-14-23 tổng đều bằng 5 bị dân gian coi là ngày "nửa đời, nửa đoạn" nên kiêng xuất hành, làm việc lớn, hôn sự, cúng tế… vì sợ công việc dở dang, không hoàn thiện, khó đạt được mục đích, không như ý, hoặc gặp chuyện không lành như tai nạn, chết người, cưới hỏi, đi xa…
Hoặc 3 ngày [5-14-23] "xấu" bởi dễ gặp xui xẻo, và "có kiêng có lành" nên dẫn tới những kiêng kị này để né tránh rủi ro không đáng có trong công việc và đời sống.
Nhưng ngày nay có nhiều thầy phong thủy cho rằng, ngày mùng 5, 14, 23 không xấu, bởi nếu ngày xấu, ngày đại kị thì nhà vua đã chẳng chọn để đi thị sát dân tình. Chính các thầy bà cũng hay dành ngày 5, 14, 23 để xuất hành, đi chơi... vì cho rằng "ngày đó nhiều người kiêng thì ta đi cho vắng và thoải mái".
Nhiều người kiêng cưới hỏi, làm việc lớn vào ngày Nguyệt kị. Ảnh minh họa.
Các nhà khoa học nói gì về ngày đại kị mùng 5, 14, 23
Nhiều nhà khoa học tâm linh cho rằng, không thể phê phán quan niệm chọn ngày tốt - xấu, nhưng mọi người cần có sự hiểu biết để việc chọn ngày giờ không ảnh hưởng đến công việc.
Cũng chưa có nghiên cứu nào kiểm chứng ngày 5-14-23 là những ngày xui xẻo, mà đó chỉ là quan niệm dân gian truyền từ đời này sang đời khác, từ người này sang người khác. Hoặc có sự trùng hợp ngẫu nhiên hỏng việc thì người ta đổ cho vì "ngày xấu", từ đó thành những kiêng kị thái quá.
Theo TS Vũ Thế Khanh - Tổng Giám đốc Liên hiệp KHCN Tin học ứng dụng, ngày 5-14-23 dân gian gọi là 3 ngày Nguyệt kị đã có từ lâu đời. Việc có nhiều tai nạn nguy hiểm xảy ra vào những ngày này có liên quan đến chu kỳ Mặt trăng quay quanh Mặt trời. Dưới ánh sáng khoa học được giải thích là do mặt trăng luôn chuyển động quay quanh trái đất, tạo sức hút ảnh hưởng tiêu cực lớn tới sự sống trên trái đất, ảnh hưởng tâm sinh lý con người, nhất là vào ngày rằm, trước và sau ngày rằm.
Chu kỳ quay của mặt trăng ảnh hưởng tới thủy triều và ảnh hưởng tới sức khỏe, tâm lý... con người. Ảnh minh họa.
Hiệu ứng của mặt trăng ở ngày không có trăng và ngày trăng sáng nhất [ngày rằm] là thời điểm ảnh hưởng đến sức khỏe và trạng thái tâm lý của con người. Con người cũng giống một hành tinh nhỏ, 70% cơ thể chúng ta là nước, nên chu kỳ quay của Mặt trăng ảnh hưởng đến tâm sinh lý con người, gây ra những phản ứng khác thường của cơ thể, cách xử trí trước các sự cố cũng bị ảnh hưởng.
Thủy triều hình thành là do sức hút giữa Mặt trăng và Trái đất. Xét về Thiên văn học, ngày 5 âm lịch là thời điểm mặt trăng dần tròn. Thời điển ngày 14 là giữa tháng mặt trăng tròn, sáng vằng vặc. Thời điểm ngày 23 mặt trăng khuyết dần. Đó là mốc thời gian đó thủy triều lên xuống bất thường, các dòng hải lưu chảy mạnh, hoặc yếu, không ổn định như những ngày thường. Gió, từ trường cũng biến đổi, độ phèn xâm lấn vào đất canh tác vùng biển nhiều hơn.
Do đó ngày 5-14-23 bất lợi với cư dân ven biển, những hoạt động kinh tế gắn liền với biển như ngư dân, nông nghiệp, giao thương đường sông nước... những việc có quan hệ với thủy triều, con nước, độ mặn, hướng gió… bị ảnh hưởng khá nhiều. Người xưa chủ yếu đi lại bằng thuyền bè, nên rất chú ý tới việc xuất hành và tránh những ngày Nguyệt kị làm thay đổi con nước. Ngư dân cũng tránh ra khơi đánh bắt thủy hải sản vì không thuận lợi, may mắn. Việc buôn bán thương mại đường biển cũng bị ảnh hưởng.
Về Sinh lý học thì mỗi lần thủy triều lên xuống kèm theo độ mặn, độ phèn, muối, độ ẩm, hướng gió thay đổi… được gọi là "trái gió trở trời" thì những người bị bệnh thấp khớp, thận... dễ tái phát.
Ông Nguyễn Mạnh Cường [Viện Nghiên cứu Phật học] cho rằng, ngày nay nhiều người không nhớ ngày âm, tháng âm… vì guồng cuộc sống quay quá nhanh [khác hẳn các cụ xưa mãi mới hết ngày]. Về ngày 5-14-23 ông đã có tìm hiểu và thấy gần đây không chính xác. Còn trong Phật giáo chính thống thì không có chuyện kiêng kị ngày tốt, xấu mà giờ nào, ngày nào cũng tốt nên các phật tử tránh được những hoài nghi, những dự cảm không tốt, tránh được lo âu, sợ hãi. Họ hiểu mọi việc đều là kết quả của một chuỗi tác động và theo quy luật nhân quả.
Các nhà tâm linh khuyên, nếu làm những việc lớn như mua nhà, đất, động thổ, cưới hỏi, tang lễ… thì người dân cần quan tâm đến việc tránh né các ngày trên, còn bình thường không nên quá quan tâm đến 3 ngày Nguyệt kị này. Để tránh lo lắng thì mọi người cần có sự hiểu biết để việc chọn ngày giờ không ảnh hưởng đến công việc.
Việc kiêng hay không kiêng 3 ngày Nguyệt kị cần phải xem xét, phân tích tỉ mỉ, cẩn trọng trước khi hành động, tránh rơi vào mê tín, bảo thủ, máy móc. Tùy vùng miền, bởi nhiều địa phương, nhiều hoạt động ở các lĩnh vực khác không nhất thiết phải kiêng kị quá mức - thậm chí nhiều người còn thấy công việc thuận lợi hơn khi làm vào ngày 5-14-23.
Uyển Hương