Bệnh dại là một chứng bệnh nguy hiểm với tỷ lệ tử vong lên đến 100% nếu người bệnh không được tiêm phòng dại kịp thời. Tuy nhiên vẫn còn nhiều người chủ quan với các vết cắn từ động vật tiếp xúc hàng ngày và chưa ý thức rõ tầm quan trọng của việc tiêm phòng dại, dẫn đến nhiều hậu quả khó lường.
Triệu chứng bệnh dại ở người và cách phòng tránh
Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa II Huỳnh Thi Diễm Thúy - Bác sĩ tư vấn vắc-xin - Khoa Nhi - Sơ sinh, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.
Theo ghi nhận của Cục y tế dự phòng - Bộ Y tế, Việt Nam từng được coi là “điểm nóng” của bệnh dại khi có số ca tử vong do bệnh dại lên đến hàng trăm trường hợp mỗi năm trong giai đoạn 1990 - 2000.
Trong năm 2018, ước tính số người tử vong do bệnh dại là 86 người, tăng hơn 12 người so với năm 2017. Các ca tử vong do bệnh dại xuất hiện rải rác ở cả 26 tỉnh thành, nhưng tâm điểm ổ dịch được xác định là 3 tỉnh: Bắc Kạn, Lào Cai và Cà Mau.
Số lượng người bị chó, mèo cắn và phải điều trị dự phòng lên đến trên 400.000 người, một số liệu khổng lồ cho thấy nguy cơ tiềm ẩn của bệnh dại ngay trong cộng đồng chúng ta đang sống.
Ở Việt Nam, tỷ lệ chó là nguyên nhân truyền bệnh dại chiếm đến gần 96% tổng số ca mắc bệnh, mèo chỉ chiếm tỷ lệ nhỏ hơn 3 - 4%. Bệnh dại gây ra bởi loài chuột và khỉ cũng rất hiếm. Ngựa, lừa khi bị nhiễm virus dại cũng trở nên hung hăng và cắn mạnh. Trâu, bò khi nhiễm bệnh dại thì không có xu hướng cắn hoặc tác động lên người.
Tỷ lệ bệnh dại ở Việt Nam ngày càng có xu hướng tăng cao dẫn tới nhiều trường hợp tử vong đáng tiếc do công tác phòng chống dịch bệnh chưa hiệu quả. Tỷ lệ tiêm phòng dại trên người và vật nuôi [đặc biệt là chó] vẫn còn thấp. Trong khi đó, chó là vật nuôi thả rông, ít khi được rọ mõm, thường xuyên sống gần gũi với con người khiến chúng càng lúc càng trở thành mối đe dọa với con người
Hiện nay, bệnh dại vẫn chưa có thuốc điều trị nên tiêm phòng dại là biện pháp ngừa bệnh duy nhất nếu không may bị chó, mèo hoặc các loài động vật cắn. Có lẽ nhiều người sẽ phải đánh giá lại về tầm quan trọng của việc tiêm phòng dại nếu biết rằng: một khi đã nhiễm virus dại, nạn nhân sẽ phải đối mặt với cái chết rất thống khổ và thương tâm. Những thảm cảnh trên hoàn toàn có thể ngăn ngừa, phòng tránh được nếu người bệnh được tiêm vắc-xin phòng dại kịp thời.
Tiêm phòng dại là biện pháp duy nhất phòng ngừa nếu không may bị động vật cắn
Trước đây, các vắc-xin được nhiều cơ sở y tế sử dụng trong tiêm phòng dại là vắc-xin thế hệ cũ với thành phần sản xuất từ não chuột với độ tinh khiết không cao, còn tồn đọng nhiều tế bào từ não chuột nên gây ra các biến chứng về thần kinh, khiến người bệnh suy giảm trí nhớ. Thậm chí trong một số trường hợp, những người quá nhạy cảm với vắc-xin protein mô não chuột thì sẽ biểu hiện các triệu chứng thần kinh từ mũi tiêm thứ 3 trở đi và ngày càng nặng hơn qua các mũi tiếp theo.
Khi tiêm mũi 1 - cơ thể chưa hình thành kháng thể, đến mũi thứ 2, thứ 3 thì cơ thể bắt đầu có kháng thể - nhưng kháng thể này lại đối chọi với protein não động vật nên nếu càng tiêm tiếp sẽ gây tai biến.
Vì vậy nếu lựa chọn vắc-xin thế hệ cũ và đến lần tiêm các mũi kế tiếp, nếu người bệnh thấy người mệt mỏi, sốt, khó chịu, tê nhẹ chân tay...thì cần thông báo rõ tình trạng sức khỏe của mình để hoãn tiêm và kiểm tra thêm.
Ngày nay với công nghệ tân tiến, công tác tiêm phòng dại đã được cải thiện vượt bậc với sự xuất hiện của vắc-xin thế hệ mới như vắc-xin Verorab được sản xuất bởi hãng Sanofi [Pháp]. Đây là vắc-xin được kiểm định an toàn và khả năng kháng dại cao sau khi tiêm đủ liều. Ngoài lợi ích ngăn ngừa bệnh dại, vắc-xin tiêm phòng dại thế hệ mới Verorab hoàn toàn không gây hại và không tác động đến sức khỏe người dùng.
Tùy thuộc vào từng phác đồ khác nhau sẽ có những số lượng mũi tiêm khác nhau
Tùy thuộc vào từng phác đồ khác nhau sẽ có những số lượng mũi tiêm khác nhau. Dưới đây là các phác đồ tiêm vắc-xin phòng dại đầy đủ:
- Trước khi bị cắn [chưa phơi nhiễm]
Tiêm ngừa cơ bản 3 mũi tiêm bắp [0.5ml/liều] vào các ngày 0, 7 và 28. Sau 1 năm và 5 năm thì tiêm nhắc lại 1 lần.
- Đã bị cắn [xác định có phơi nhiễm]
Đối với người chưa tiêm dự phòng: Tiêm bắp 5 mũi [0.5ml/liều] vào các ngày 0, 3, 7, 14, 28. Nếu phơi nhiễm độ III thì phối hợp tiêm kết hợp Immunoglobulin dại.
Người đã tiêm ngừa đầy đủ theo phác đồ trong 5 năm trở lại: Tiêm 2 mũi vào ngày 0 và 3.
Người đã tiêm nhưng không đều hay quá 5 năm: Được xử lý như chưa tiêm vaccin phòng dại: Tiêm 5 mũi vào các ngày 0, 3, 7, 14, 28 và có thể tiêm thêm Immunoglobulin dại.
- Tiêm phòng dại [trong da], liều 0.1ml vắc-xin hoàn nguyên:
Người chưa tiêm dự phòng: Tiêm trong da 4 mũi [0.1 ml/liều], tiêm 2 mũi tại hai vị trí tiêm khác nhau vào các ngày 0, 3, 7 và 28.
Người đã tiêm dự phòng: Tiêm 0.1ml vắc-xin vào các ngày 0 và 3.
Lưu ý: Thao tác tiêm trong da phải được thực hiện đúng, tránh tiêm dưới da. Nên sử dụng bơm kim tiêm mới để tránh lây nhiễm.
Hiện nay, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec có cung cấp dịch vụ tiêm vắc-xin phòng dại Verorab 0,5ml sản xuất bởi hãng Sanofi - Pháp, được Cục Quản lý Dược phê duyệt ngày 07/06/2018.
Những ưu điểm khi tiêm vắc-xin phòng dại Verorab 0,5ml tại Vinmec bao gồm:
- Khách hàng sẽ được theo dõi đa khoa trước, trong và sau tiêm chủng tại Hệ thống y tế Vinmec và luôn có ekip cấp cứu sẵn sàng phối hợp với phòng tiêm chủng xử trí các trường hợp sốc phản vệ, suy hô hấp - ngừng tuần hoàn, đảm bảo xử lý kịp thời, đúng phác đồ khi có sự cố xảy ra.
- Vắc-xin được nhập khẩu và bảo quản tại hệ thống kho lạnh hiện đại, với dây chuyền bảo quản lạnh [Cold chain] đạt tiêu chuẩn GSP, giữ vắc-xin trong điều kiện tốt nhất để đảm bảo chất lượng.
- Khách hàng sẽ được các bác sĩ chuyên khoa thăm khám, sàng lọc đầy đủ các vấn đề về thể trạng và sức khỏe, tư vấn về vắc-xin phòng bệnh và phác đồ tiêm, cách theo dõi và chăm sóc sau tiêm chủng trước khi ra chỉ định tiêm vắc-xin theo khuyến cáo mới nhất của Bộ Y tế & Tổ chức Y tế thế giới nhằm đảm bảo hiệu quả tốt nhất và an toàn nhất cho khách hàng.
- Đội ngũ bác sĩ chuyên khoa và điều dưỡng giàu kinh nghiệm, chuyên nghiệp, hiểu tâm lý khách hàng và áp dụng cách giảm đau hiệu quả trong quá trình tiêm chủng.
- 100% khách hàng tiêm chủng được theo dõi 30 phút sau tiêm và đánh giá lại sức khỏe trước khi ra về.
- Nếu khách hàng là trẻ em thì bố mẹ sẽ nhận tin nhắn nhắc lịch trước ngày tiêm và thông tin tiêm chủng của bé sẽ được đồng bộ với hệ thống thông tin tiêm chủng quốc gia.
Để được tư vấn trực tiếp, Quý Khách vui lòng bấm số 1900 232 389 [phím 0 để gọi Vinmec] hoặc đăng ký lịch khám tại viện TẠI ĐÂY. Nếu có nhu cầu tư vấn sức khỏe từ xa cùng bác sĩ Vinmec, quý khách đặt lịch tư vấn TẠI ĐÂY. Tải ứng dụng độc quyền MyVinmec để đặt lịch nhanh hơn, theo dõi lịch tiện lợi hơn
Triệu chứng bệnh dại ở người và cách phòng tránh
Các loại vắc-xin cho trẻ đang có mặt ở Vinmec
XEM THÊM:
Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng Thạc sĩ, Bác sĩ Đoàn Ngọc Quỳnh - Bác sĩ Nhi - Trung tâm Nhi - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City.
Bệnh dại do virus lây truyền từ động vật sang người. Do đó, khi bị động vật chó, mèo cắn mà không tiêm vắc-xin phòng dại cho người và điều trị đúng phác đồ thì nguy cơ tử vong là rất cao.
Bệnh dại là bệnh viêm não tủy cấp tính do virus lây truyền từ động vật sang người. Virus dại chủ yếu lây truyền từ nước bọt của động vật sang người. Do đó, khi bị động vật mang virus dại cắn hoặc cào khiến da bị trầy xước, thậm chí là liếm vào vết thương hoặc tiếp xúc vào những chỗ da bị trầy máu hoặc lớp niêm mạc miệng và mũi của người thì người đó có thể đã bị nhiễm virus.
Thời gian ủ bệnh ở người thông thường là từ 1 - 3 tháng sau phơi nhiễm, hiếm khi có trường hợp thời gian ủ bệnh ngắn dưới 9 ngày hoặc dài tới một vài năm. Thời gian ủ bệnh phụ thuộc vào tình trạng nặng nhẹ của vết cắn, vị trí của vết cắn có liên quan đến nơi có nhiều dây thần kinh, khoảng cách từ vết cắn đến não, số lượng virus xâm nhập. Vết cắn càng nặng và gần thần kinh trung ương thì thời gian ủ bệnh càng ngắn.
Thời kỳ lây truyền ở động vật là từ 3-7 ngày [tối đa là 10 ngày] trước khi động vật có triệu chứng dại và trong suốt thời kỳ phát bệnh. Ở người, virus đào thải qua các chất tiết [nước bọt, nước mắt, nước tiểu ...] của người bệnh trong suốt thời gian phát bệnh. Tuy nhiên, khả năng lây truyền từ người sang người là vô cùng hiếm gặp.
Khi đã lên cơn dại, tỷ lệ tử vong gần như 100% [đối với cả người và động vật]. Tuy vậy, bệnh dại trên người có thể phòng và điều trị dự phòng bằng vắc xin và huyết thanh kháng dại. Tiêm vắc xin dại cho cả người và động vật [chủ yếu là chó] là biện pháp hiệu quả để phòng, chống bệnh dại.
Bệnh dại lây qua vết cắn của động vật nhiễm virus
Bệnh dại hiện nay chưa có thuốc điều trị đặc hiệu và tỉ lệ tử vong gần như 100%. Vì vậy, sau khi bị chó, mèo cắn cần phải tiêm phòng dại cho người để ngăn ngừa bệnh.
Những trường hợp cần tiêm phòng dại sau khi bị mèo cắn, chó cắn:
- Động vật gây ra vết cắn/ cào chảy máu; vết cắn/ cào sâu, nhiều vết; vết cắn/ cào gần thần kinh trung ương [như đầu, mặt, cổ], ở vùng có nhiều dây thần kinh như đầu chi, bộ phận sinh dục.
- Động vật gây ra vết xước, liếm trên vùng da bị tổn thương, niêm mạc.
- Động vật tại thời điểm cắn người có triệu chứng dại hoặc không theo dõi được động vật sau khi cắn người.
Thời gian tiêm phòng sau khi bị chó cắn tốt nhất là trong khoảng 24 giờ sau khi bị chó cắn. Để ngăn ngừa dại, người bệnh cần:
- Sau khi bị chó cắn, cần rửa kỹ vết thương trong vòng 15 phút với nước và xà phòng hoặc nước sạch.
- Sau đó sát khuẩn bằng cồn 45°-70° hoặc cồn i ốt để làm giảm thiểu lượng vi rút dại tại vết cắn. Có thể sử dụng các chất khử trùng thông thường như rượu, cồn, xà phòng các loại, dầu gội, dầu tắm để rửa vết thương ngay sau khi bị cắn.
- Sau đó đến ngay cơ sở y tế để tiêm vắc-xin phòng ngừa dại, ngay cả đối với vết cắn, vết cào nhẹ. Tiêm vắc-xin sớm để hình thành kháng thể bảo vệ cơ thể, tốt nhất, tiêm trong vòng 24 giờ sau khi bị cắn.
Tóm lại, bệnh dại là một bệnh nguy hiểm, không có thuốc điều trị đặc hiệu và có nguy cơ tử vong rất cao. Do đó, khi bị động vật dại cắn hay bất kỳ động vật nào nghi ngờ bị dại cắn cần đến ngay cơ sở y tế để được thăm khám và tiêm phòng vắc-xin, điều trị phơi nhiễm kịp thời.
Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec hiện có cung cấp dịch vụ tiêm vắc-xin phòng dại Verorab 0,5ml sản xuất bởi hãng Sanofi - Pháp, được Cục Quản lý Dược phê duyệt ngày 07/06/2018.
Thời gian tiêm phòng sau khi bị chó cắn tốt nhất là trong khoảng 24 giờ sau khi bị chó cắn
Những ưu điểm khi tiêm vắc-xin phòng dại Verorab 0,5ml tại Vinmec bao gồm:
- 100% khách hàng tiêm chủng được theo dõi 30 phút sau tiêm và đánh giá lại sức khỏe trước khi ra về.
- Được theo dõi đa khoa trước, trong và sau tiêm chủng tại Hệ thống y tế Vinmec và luôn có ekip cấp cứu sẵn sàng phối hợp với phòng tiêm chủng xử trí các trường hợp sốc phản vệ, suy hô hấp – ngừng tuần hoàn, đảm bảo xử lý kịp thời, đúng phác đồ khi có sự cố xảy ra.
- Khách hàng sẽ được các bác sĩ chuyên khoa thăm khám, sàng lọc đầy đủ các vấn đề về thể trạng và sức khỏe, tư vấn về vắc-xin phòng bệnh và phác đồ tiêm, cách theo dõi và chăm sóc trẻ sau tiêm chủng trước khi ra chỉ định tiêm vắc-xin theo khuyến cáo mới nhất của Bộ Y tế & Tổ chức Y tế thế giới nhằm đảm bảo hiệu quả tốt nhất và an toàn nhất cho trẻ.
- Đội ngũ bác sĩ và điều dưỡng nhi giàu kinh nghiệm, chuyên nghiệp, hiểu tâm lý khách hàng và áp dụng cách giảm đau hiệu quả trong quá trình tiêm chủng.
- Phòng tiêm chủng thoáng mát, có khu chơi cho trẻ em.
- Vắc-xin được nhập khẩu và bảo quản tại hệ thống kho lạnh hiện đại, với dây chuyền bảo quản lạnh [Cold chain] đạt tiêu chuẩn GSP, giữ vắc-xin trong điều kiện tốt nhất để đảm bảo chất lượng.
- Nếu khách hàng là trẻ em thì bố mẹ sẽ nhận tin nhắn nhắc lịch trước ngày tiêm và thông tin tiêm chủng của bé sẽ được đồng bộ với hệ thống thông tin tiêm chủng quốc gia.
Để được tư vấn trực tiếp, Quý Khách vui lòng bấm số 1900 232 389 [phím 0 để gọi Vinmec] hoặc đăng ký lịch khám tại viện TẠI ĐÂY. Nếu có nhu cầu tư vấn sức khỏe từ xa cùng bác sĩ Vinmec, quý khách đặt lịch tư vấn TẠI ĐÂY. Tải ứng dụng độc quyền MyVinmec để đặt lịch nhanh hơn, theo dõi lịch tiện lợi hơn
Triệu chứng bệnh dại ở người và cách phòng tránh
Các loại vắc-xin cho trẻ đang có mặt ở Vinmec
XEM THÊM: