Bà Hồ Thị Kim Thoa - cựu thứ trưởng Bộ Công thương - đã bỏ trốn, đang bị truy nã - Ảnh: Q.Đ.
Sự vụ được quan tâm nhất hiện nay là Cơ quan CSĐT Bộ Công an đã ra quyết định truy nã bà Hồ Thị Kim Thoa - cựu thứ trưởng Bộ Công thương - do có hành vi sai phạm trong thời gian dài.
Trước khi bị truy nã, bà Thoa từng bị kỷ luật về mặt Đảng và chính quyền. Các vi phạm đã được nắm rõ, tuy nhiên khi cơ quan chức năng khởi tố hành vi vi phạm quy định về quản lý tài sản nhà nước gây thất thoát, bà Thoa đã bỏ trốn và Cơ quan CSĐT Bộ Công an ra quyết định truy nã.
Cần phải nhìn nhận thực tế rằng nhiều trường hợp bị can, bị cáo đã trốn trước khi bị khởi tố. Liệu những người này đã đoán biết được số phận chính trị của họ trước sau gì cũng bị khởi tố nên đã xuất cảnh ra nước ngoài?
TS Cao Vũ Minh [Trường ĐH Luật TP.HCM]
Ngăn chặn cách nào?
Đây không phải là chuyện hi hữu. Cuối năm 2019, Cơ quan CSĐT Bộ Công an cũng ra quyết định truy nã bị can Đào Thị Hương Lan - cựu giám đốc Sở Tài chính TP.HCM - liên quan đến sai phạm cho Công ty Diệp Bạch Dương hoán đổi tài sản nhà nước trái quy định.
Hay trước đó vào năm 2018, Bộ Công an đã ra lệnh khởi tố bị can và phát lệnh truy nã quốc tế đối với Phan Văn Anh Vũ [tức Vũ "nhôm"]. Hoặc liên quan đến sai phạm tại Tổng công ty cổ phần Xây lắp dầu khí Việt Nam [PVC], Cơ quan CSĐT Bộ Công an đã ra quyết định truy nã toàn quốc và truy nã quốc tế Trịnh Xuân Thanh.
Vấn đề mà nhiều người đặt ra là vì sao cơ quan chức năng không có biện pháp ngăn chặn kịp thời trước khi các bị can này bỏ trốn?
Theo một cán bộ Cục Xuất nhập cảnh - Bộ Công an, công dân Việt Nam ở trong nước chưa được xuất cảnh nếu thuộc 1 trong 7 trường hợp được quy định tại điều 21 nghị định 136/2007, trong đó người đang bị truy cứu trách nhiệm hình sự hoặc có liên quan đến công tác điều tra tội phạm, đang có nghĩa vụ chấp hành bản án hình sự... thì chưa được xuất cảnh.
Trong trường hợp này, cơ quan quản lý xuất nhập cảnh chỉ có thể không cho một người xuất cảnh theo quyết định của các cơ quan có thẩm quyền như cơ quan điều tra, viện kiểm sát, tòa án...
Tuy vậy, theo luật sư Nguyễn Văn Hậu [Đoàn luật sư TP.HCM], pháp luật về xuất nhập cảnh quy định không chỉ có những người đang là bị can, bị cáo không được xuất cảnh, mà những người có liên quan đến công tác điều tra tội phạm cũng không được xuất cảnh.
Do đó, khi nhận thấy những người này có liên quan đến vụ án [có thể qua các tài liệu, hồ sơ trong vụ án] thì cơ quan có thẩm quyền có thể không cho người này xuất cảnh đến khi làm rõ các vấn đề liên quan.
Pháp luật còn nhiều "kẽ hở"
Còn TS Cao Vũ Minh [Trường ĐH Luật TP.HCM] cho rằng đây là một vấn đề còn vướng mắc, bất cập trên thực tế. Bởi quyền tự do đi lại, quyền ra nước ngoài là quyền hiến định của công dân được quy định trong Hiến pháp và chỉ có thể bị hạn chế theo quy định của luật trong trường hợp cần thiết vì lý do quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, đạo đức xã hội, sức khỏe của cộng đồng.
Do đó, việc không cho xuất, nhập cảnh chỉ được áp dụng trong một số trường hợp cụ thể, quy định tại nghị định 136/2007. Tại thời điểm xuất cảnh mà người này chưa phải là bị can, bị cáo... thì không thể cấm họ xuất cảnh.
"Tuy nhiên, cần phải nhìn nhận thực tế rằng nhiều trường hợp bị can, bị cáo đã trốn trước khi bị khởi tố. Liệu những người này đã đoán biết được số phận chính trị của họ trước sau gì cũng bị khởi tố nên đã xuất cảnh ra nước ngoài? Giống như trong dân sự, biết được tài sản này sớm hay muộn cũng sẽ bị kê biên nên họ tẩu tán trước?" - ông Minh nêu.
Ông Minh dẫn chứng trên thực tế nhiều người nợ thuế 500.000 đồng cũng có thể không được xuất cảnh. Trong khi đó, một số cán bộ, cựu cán bộ đã bị xử lý kỷ luật về mặt Đảng hoặc bị kỷ luật về mặt chính quyền, gánh trên vai trách nhiệm công vụ nặng nề vẫn được xuất cảnh. Và việc cho xuất cảnh có thể dẫn tới những trường hợp như Trịnh Xuân Thanh.
Từ đó, ông Minh đề xuất cần có quy định nếu cán bộ, công chức bị xử lý kỷ luật về mặt chính quyền thì không được xuất cảnh. Bên cạnh đó, những người có chức vụ thường là đảng viên, khi kỷ luật về mặt Đảng, cơ quan chức năng phải nhanh chóng tìm hiểu nguyên nhân và kết hợp việc xử lý kỷ luật người này về mặt chính quyền.
Đồng thời quy định trong thời gian xử lý kỷ luật về mặt chính quyền, có thể dẫn tới truy cứu trách nhiệm hình sự thì không cho xuất cảnh.
Dẫn độ bị can, bị cáo thế nào?
Theo luật sư Nguyễn Văn Hậu, Luật tương trợ tư pháp năm 2007 ghi nhận các quy định dẫn độ tội phạm được quy định trong Bộ luật tố tụng hình sự. Đến nay đã có 27 nước ký hiệp định tương trợ tư pháp với Việt Nam.
Dẫn độ tội phạm là hoạt động hợp tác giữa các quốc gia trên cơ sở nguyên tắc điều ước quốc tế đã ký hoặc tập quán quốc tế.
Theo đó, quốc gia được yêu cầu dẫn độ sẽ trao trả cá nhân đang hiện diện trên lãnh thổ nước mình cho quốc gia yêu cầu để quốc gia này xét xử, hoặc thi hành bản án liên quan đến cá nhân đã thực hiện hành vi phạm tội trên lãnh thổ quốc gia yêu cầu dẫn độ.
Trường hợp các quốc gia không có điều ước quốc tế về việc dẫn độ, việc dẫn độ tội phạm có thể được thực hiện trên cơ sở nguyên tắc có đi có lại.
TUYẾT MAI
Vì sao ông Vũ Huy Hoàng và bà Hồ Thị Kim Thoa bị khởi tố?
Cơ quan CSĐT Bộ Công an đã khởi tố 2 người này với tội danh "Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản nhà nước gây thất thoát, lãng phí"
Các quyết định và lệnh trên đã được VKSND cùng cấp phê chuẩn. Tối cùng ngày, cơ quan điều tra của Bộ Công an đã tống đạt quyết định trên.
Liên quan đến vụ án thất thoát đất vàng của Sabeco
Ngày 10-7, Cơ quan CSĐT Bộ Công an đã tống đạt các quyết định khởi tố bị can, áp dụng biện pháp ngăn chặn cấm đi khỏi nơi cư trú đối với ông Vũ Huy Hoàng, cựu Bộ trưởng Bộ Công Thương, để điều tra về tội danh "Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản nhà nước gây thất thoát, lãng phí".
Ông Vũ Huy Hoàng bị khởi tố có liên quan đến vụ án vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản nhà nước gây thất thoát, lãng phí liên quan đến khu "đất vàng" số 2-4-6 Hai Bà Trưng [quận 1, TP HCM] của Tổng Công ty Bia - Rượu - Nước giải khát Sài Gòn [Sabeco].
Cựu Bộ trưởng Bộ Công Thương Vũ Huy Hoàng và cựu Thứ trưởng Hồ Thị Kim Thoa thời còn đương chức. Ảnh: THÙY DƯƠNG - NGỌC ÁNH
Ông Vũ Huy Hoàng là Bộ trưởng Bộ Công Thương giai đoạn 2011-2016. Sau khi nghỉ hưu, từ cuối năm 2016 và đầu năm 2017, Ban Bí thư và Chính phủ đã quyết định kỷ luật xóa tư cách Bộ trưởng Bộ Công Thương của ông Hoàng do có nhiều sai phạm. Tháng 10-2016, Ủy ban Kiểm tra Trung ương đã kết luận về trường hợp ông Vũ Huy Hoàng. Theo đó, ông Vũ Huy Hoàng chịu trách nhiệm chính về các vi phạm, khuyết điểm của Ban Cán sự Đảng Bộ Công Thương nhiệm kỳ 2011-2016. Cá nhân ông Vũ Huy Hoàng có những vi phạm, khuyết điểm gồm: Thiếu gương mẫu, có biểu hiện vụ lợi trong việc tiếp nhận, bổ nhiệm con trai là Vũ Quang Hải làm kiểm soát viên Tổng Công ty Thuốc lá Việt Nam; điều động ông Vũ Quang Hải tham gia HĐQT Sabeco để bầu làm thành viên HĐQT, Phó Tổng Giám đốc Sabeco; vi phạm quy định của Ban Chấp hành Trung ương về những điều đảng viên không được làm và quy định của Ban Bí thư về trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, vi phạm Luật Phòng chống tham nhũng, gây bức xúc trong xã hội.
Ông Hoàng còn buông lỏng lãnh đạo, kiểm tra, dẫn đến một số đơn vị trực thuộc Bộ Công Thương thực hiện không đúng các quy định về tuyển dụng, tiếp nhận, đánh giá, bổ nhiệm, quy hoạch cán bộ theo phân cấp quản lý, để một số cán bộ vi phạm kỷ luật, bị khởi tố...
Bà Hồ Thị Kim Thoa có nhiều sai phạm
Cùng ngày, Cơ quan CSĐT Bộ Công an đã ra quyết định khởi tố bị can, áp dụng biện pháp ngăn chặn cấm đi khỏi nơi cư trú đối với bà Hồ Thị Kim Thoa, cựu Thứ trưởng Bộ Công Thương, để điều tra về tội "Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản nhà nước gây thất thoát, lãng phí".
Trước đó, ngày 29-8-2017, Bộ Công Thương đã ban hành quyết định về việc bà Hồ Thị Kim Thoa nghỉ hưu hưởng chế độ BHXH kể từ ngày 1-9-2017. Vào ngày 16-8-2017, Thủ tướng Chính phủ ban hành quyết định miễn nhiệm chức vụ Thứ trưởng Bộ Công Thương đối với bà Hồ Thị Kim Thoa.
Theo kết luận kỳ họp thứ 16 của Ủy ban Kiểm tra Trung ương, cơ quan này đã kỷ luật cảnh cáo với Thứ trưởng Bộ Công Thương Hồ Thị Kim Thoa, đồng thời kiến nghị cơ quan có thẩm quyền xem xét miễn nhiệm các chức vụ đối với bà Thoa. Ủy ban Kiểm tra Trung ương xác định các vi phạm, khuyết điểm của bà Thoa diễn ra trong thời gian bà giữ các chức vụ Bí thư Đảng ủy, Giám đốc Công ty Cổ phần Bóng đèn Điện Quang; Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐQT, Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Bóng đèn Điện Quang [từ tháng 1-2004 đến 5-2010].
Cụ thể, bà Thoa vi phạm trình tự, thủ tục trong việc thực hiện cổ phần hóa doanh nghiệp, chậm báo cáo, chưa tổ chức bàn giao giữa doanh nghiệp nhà nước và công ty cổ phần theo quy định của pháp luật; không báo cáo Bộ Công nghiệp [nay là Bộ Công Thương] xử lý và xử lý không đúng số tiền lãi vay được ngân hàng cho miễn 6,7 tỉ đồng...
Bà Thoa còn mua cổ phần vượt mức quy định, chuyển nhượng cổ phần tại Công ty Điện Quang không đúng quy định. Bên cạnh đó, trong thời gian dài, bà Thoa nhiều lần kê khai tài sản, thu nhập không đúng, không đầy đủ.
Ngày 28-7-2017, bà Hồ Thị Kim Thoa có đơn xin nghỉ việc vì "lý do cá nhân".
Tội vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản nhà nước gây thất thoát, lãng phí [điều 219 Bộ Luật Hình sự]:
1. Người nào được giao quản lý, sử dụng tài sản nhà nước mà vi phạm chế độ quản lý, sử dụng tài sản, gây thất thoát, lãng phí từ 100 triệu đồng đến dưới 300 triệu đồng hoặc dưới 100 triệu đồng nhưng đã bị xử lý kỷ luật về hành vi này mà còn vi phạm thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 3 năm hoặc phạt tù từ 1 năm đến 5 năm.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây thì bị phạt tù từ 3 năm đến 12 năm:
a] Vì vụ lợi;
b] Có tổ chức;
c] Dùng thủ đoạn tinh vi, xảo quyệt;
d] Gây thiệt hại về tài sản từ 300 triệu đồng đến dưới 1 tỉ đồng.
3. Phạm tội gây thiệt hại về tài sản 1 tỉ đồng trở lên thì bị phạt tù từ 10 năm đến 20 năm.
4. Người phạm tội còn có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ hoặc làm công việc nhất định từ 1 năm đến 5 năm hoặc tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.