Cây thạch đen cho hiệu quả kinh tế cao
Vỹ An
08:00 17/08/2021Cây thạch đen còn gọi là cây sương sáo, hay lương phấn thảo, có tên khoa học là Mesona ChinensisBenth.
Cây thạch đen.
Những ngày này, người nông dân huyện Thạch An [tỉnh Cao Bằng] đang bước vào vụ thu hoạch cây thạch đen. Giá bán cây thạch [đã phơi khô] hiện nay là 40.000 đồng/kg, loại chất lượng tốt có thể được giá 80.000 đồng/kg. Dự báo năm nay, thạch đen tiếp tục được giá nên nông dân nơi đây rất vui mừng phấn khởi.
Cây thạch đen còn gọi là cây sương sáo, hay lương phấn thảo, có tên khoa học là Mesona ChinensisBenth. Đây là cây thân thảo, cao từ 40-60 cm, thân 4 cạnh, phân nhánh nhiều, tỏa ra trên mặt đất giống như cây bạc hà. Lá thạch đen thuộc loại lá đơn, mọc đối, dày, màu xanh nhạt, hình trứng hay trứng thuôn, mép có răng. Hoa mọc thành cụm dày đặc ở đầu cành, có cánh môi màu trắng hay hồng, cây ra hoa vào cuối thu, đầu đông. Cây ưa sáng và ẩm nhưng đòi hỏi thoát nước, cây phát triển tốt hơn khi được trồng ở nơi khô.
Kỹ thuật trồng và chăm sóc thạch đen cực kỳ đơn giản, dễ làm. Chỉ cần nhân giống bằng con đường vô tính; nguồn giống chủ yếu bằng gốc thân cây của vụ trước. Cây ưa đất dốc nhẹ, đất ven suối ẩm thuộc loại đất thịt pha cát màu xám hoặc xám vàng có tầng sâu dày, không lẫn đá. Thường được trồng trên đất nương dãy trồng ngô hoặc lúa, đã bỏ hoá 2-3 năm. Trồng gần nhà có điều kiện chăm sóc tốt, cây phát triển mạnh, năng suất gấp đôi so với trồng ngoài đồi.
Nếu được chăm sóc và bón phân tốt, một năm có thể thu 2 lần [vào tháng 6 và tháng 10, 11]. Thu hoạch khi cây xuất hiện nụ hoa ở ngọn sẽ có năng suất cao nhất. Cần cắt sát gốc, thân và lá thu về rải đều, phơi nắng nhẹ 1 ngày sau đó đánh đống lại 1-2 ngày mới đem ra phơi tiếp khoảng 2-3 ngày là khô, bó lại cất dùng. Ruộng không bón phân để phát triển tự nhiên, một năm chỉ thu 1 lần vào tháng 10, 11. Thường 10 kg thân lá thạch tươi thì được 1 kg khô.
Theo anh Lý Văn Dương [xóm Nà Lẹng, xã Trọng Con, huyện Thạch An, tỉnh Cao Bằng], gia đình có hơn 5.000 m2 đất trồng cây thạch. Những năm trước đây, giá thạch bấp bênh, đầu ra không ổn định, mỗi năm thu nhập từ 20 - 30 triệu đồng nên anh cũng không mấy chú ý đến việc phát triển. Khoảng 3 năm trở lại đây, giá bán thạch tăng nên gia đình anh mỗi năm gia đình anh thu được từ 50 - 60 triệu đồng.
Ông Nông Ngọc Hoàng, Chủ tịch UBND xã Trọng Con cho biết, cây thạch đã và đang góp phần trong việc phát triển kinh tế, xóa đói giảm nghèo, nâng cao đời sống cho nhân dân trong xã. Vài năm trở lại đây, việc phát triển cây thạch khá thuận lợi. Xã đề ra kế hoạch phát triển 50 ha cây thạch năm 2021 và hiện nay, người dân đã trồng được 83 ha. Cây thạch dễ trồng ở nhiều địa hình khác nhau, có thể trồng dưới ruộng, trên nương, bìa rừng hoặc xen canh với các diện tích trồng rừng khác. Hiện nay, đang có doanh nghiệp đến địa phương đặt vấn đề hợp tác, bao tiêu sản phẩm cho người trồng thạch. Nếu đầu ra cho cây thạch được đảm bảo, giá thạch ổn định thì chắc chắn diện tích trồng thạch của xã sẽ còn tăng cao hơn nữa.
Cây thạch đen cũng đã được bà con ở nhiều nơi trồng, đem lại năng suất, hiệu quả kinh tế. Đơn cử như bà con ở xóm Cao Biền, xã Phú Thượng [Võ Nhai, Thái Nguyên] trồng cây thạch đen từ hơn chục năm nay. Cây thạch đen được ví như “cây thoát nghèo” của bà con nơi đây.
Hiện nay, thị trường tiêu thụ thạch đen chủ yếu do tư thương thu mua từ các hộ dân về sơ chế qua hệ thống ép cục và xuất sang Trung Quốc, Thái Lan, Ấn Độ. Ngoài ra, cũng có một số doanh nghiệp, công ty, hộ gia đình, cá nhân đã tổ chức chế biến cây thạch thành thạch ăn đóng hộp tiêu thụ ở một số tỉnh miền xuôi.
Chủ đề: dân tộc Xóa nghèo Cao Bằng hiệu quả kinh tế cao Cây thạch đen
Cây ngày có nguồn gốc từ Trung Quốc. Nó đã được nhập vào ta từ rất lâu rồi. Trước đây, nó đã được trồng ở nhiều nơi như Bảo Lộc [Lâm Đồng], Sa Đéc [Đồng Tháp], Châu Đốc [An Giang]... Hiện nay, nó được trồng nhiều ở Cao Bằng và Lạng Sơn [nhiều nhất là huyện Tràng Định].
Đây là loại cây thảo, trồng hàng năm. Nó chỉ cao độ 40-60cm nhưng thường bò lan trên mặt đất. Thân có 4 cạnh. Khi phơi khô, cả thân và lá có màu xám đen. Nếu ta có chăm sóc thì một năm có thể thu được 2 đợt, đợt 1 vào tháng 6 và đợt 2 vào tháng 10-11. Nên thu khi cây ra nụ và sắp nở hoa. Ta dùng niềm cắt sát gốc và đem cây đi phơi. Chỉ cần 2 nắng là cây khô hoàn toàn. Cứ khoảng 10kg lá thạch tươi sẽ thu được 1kg lá khô. Một sào Bắc Bộ [360m2] cũng có thể thu được 150kg cành lá khô. Nếu bán 30.000-40.000 đồng/kg lá khô thì bà con cũng có được nguồn thu cao hơn nhiều loại cây khác. Nếu ai thích sản xuất thành thạch cũng rất dễ làm. Ta đưa cành lá khô đi rửa cho sạch đất cát. Sau đó, cho vào nồi đun đến nhừ. Ta bắc ra, để nguội và dùng tay vắt bỏ bã và lọc qua túi vải để hứng lấy nước thạch. Cứ 0,3kg cành lá thạch khô ta cho vào 2 bò bột gạo tẻ và đổ nước vào rồi đun lên. Khi nào dung dịch đặc quánh lại, ta bắc nồi ra. Đổ nó ra chậu và để nguội. Ta sẽ thu được 6-7kg thạch ăn. Như vậy, ai cũng có thể tự sản suất được thạch để ăn. Thạch còn có tác dụng làm thuốc để thanh nhiệt, chữa cảm nắng, cao huyết áp, đau cơ xương, đái tháo đường, viêm gan cấp...
Vừa qua tôi lên Cao Bằng và gặp được ông Tổng Giám đốc của Tập đoàn Vinh-Cơ. Đây là một tập đoàn lớn của Hongkong. Họ có ý định xây một nhà máy ngay tại huyện Thạch An [của Cao Bằng] để sản xuất thạch. Như vậy, bà con ở các tỉnh có thể trồng thạch đen để cung cấp cho nhà máy. Đầu ra mà ổn định thì việc trồng thạch đen sẽ rất có lợi.
Thạch đen được trồng bằng thân giâm cành hoặc bằng gốc của nó. Sau vụ thu hoạch, ta đào cả gốc lên và đưa vào vườn ươm để giữ giống. Sang xuân, cây có thể mọc lên 20-30cm. Ta ngắt đoạn thân cách mặt đất 10cm để đem đi giâm. Còn phần gốc và rễ cũng được dùng làm cây giống.
Thạch đen là cây ưa sáng và ưa ẩm. Tuy nhiên, nó không chịu được điều kiện bị ứ nước. Nó thích trồng trên đất cát pha ven sông, suối hoặc đất bồi tụ dưới chân đồi. Đất phong hóa từ đá vôi thì không thích hợp với thạch đen.
Thạch đen dễ trồng. Cây ít bị sâu bệnh. Mỗi vụ, nên làm cỏ 2-3 lần kết hợp với bón phân. Có thể, trồng thạch đen lại là một hướng làm ăn cho hiệu quả kinh tế cao.
Cây xương xáo [còn gọi là cây sương sáo, thạch đen] có thân cây mềm, màu nâu, lá màu xanh, đầu nhọn đít bầu giống như rau húng cây.
Tên khoa học Mesona chinensis Benth.
Thuộc họ hoa môi Lamiaceae.
Đây là loại cây thảo, cao khoảng 40-60cm hay hơn; thân 4 cạnh, phân nhánh nhiều, toả ra trên mặt đất giống như cây húng dũi hay bạc hà, vì cả 3 cây này đều thuộc họ hoa môi [Labiateae]. Lá thạch đen thuộc loại lá đơn, mọc đối, dày, màu xanh nhạt, hình trứng hay trứng thuôn, mép có răng. Hoa mọc thành cụm dày đặc ở đầu cành, có cánh môi màu trắng hay hồng, cây ra hoa vào cuối thu, đầu đông. Cây ưa sáng và ẩm nhưng đòi hỏi thoát nước, cây phát triển tốt hơn khi được trồng ở nơi khô.
Kỹ thuật trồng và chăm sóc thạch đen cực kỳ đơn giản, dễ làm. Chỉ cần nhân giống bằng con đường vô tính; nguồn giống chủ yếu bằng gốc thân cây của vụ trước. Cây ưa đất dốc nhẹ, đất ven suối ẩm thuộc loại đất thịt pha cát màu xám hoặc xám vàng có tầng sâu dày, không lẫn đá. Thường được trồng trên đất nương dãy trồng ngô hoặc lúa, đã bỏ hoá 2-3 năm. Trồng gần nhà có điều kiện chăm sóc tốt, cây phát triển mạnh, năng suất gấp đôi so với trồng ngoài đồi.
Nếu được chăm sóc và bón phân tốt, một năm có thể thu 2 lần [vào tháng 6 và tháng 10-11]. Thu hoạch khi cây xuất hiện nụ hoa ở ngọn sẽ có năng suất cao nhất. Cần cắt sát gốc, thân và lá thu về rải đều, phơi nắng nhẹ 1 ngày sau đó đánh đống lại 1-2 ngày mới đem ra phơi tiếp khoảng 2-3 ngày là khô, bó lại cất dùng. Ruộng không bón phân để phát triển tự nhiên, một năm chỉ thu 1 lần vào tháng 10-11. Thường 10kg thân lá thạch tươi thì được 1kg khô.
Trồng xương xáo ít vốn, nhẹ công chăm sóc, thu hoạch được 3 lần trong năm. Cây có bộ rễ ăn cạn bò lan, dễ trồng nơi đất liếp gò cao, có thể trồng một lần, mỗi kỳ thu hoạch nhổ tuyển, chừa lưu vụ khỏi phải trồng mới như các loại cây màu khác. Có thể trồng xen canh trên cùng một diện tích cây ăn trái lâu năm như cam, quýt, nhãn, nho, xoài … Trồng cây xương xáo dưới tán cây giúp cân bằng được độ ẩm cho gốc, kéo dài được thời gian tưới nước.
Ngoài xương xáo, bạn có thể hứng thú với việc trồng lại loại rau màu, vốn là một trào lưu hiện đại. Tham khảo kỹ thuật trồng cây rau màu ở Cây rau màu.
Câu Hỏi Thường Gặp
Đây là loại cây thảo, cao khoảng 40-60cm hay hơn; thân 4 cạnh, phân nhánh nhiều, toả ra trên mặt đất giống như cây húng dũi hay bạc hà, vì cả 3 cây này đều thuộc họ hoa môi [Labiateae]. Lá thạch đen thuộc loại lá đơn, mọc đối, dày, màu xanh nhạt, hình trứng hay trứng thuôn, mép có răng. Hoa mọc thành cụm dày đặc ở đầu cành, có cánh môi màu trắng hay hồng, cây ra hoa vào cuối thu, đầu đông. Cây ưa sáng và ẩm nhưng đòi hỏi thoát nước, cây phát triển tốt hơn khi được trồng ở nơi khô.
Kỹ thuật trồng và chăm sóc thạch đen cực kỳ đơn giản, dễ làm. Chỉ cần nhân giống bằng con đường vô tính; nguồn giống chủ yếu bằng gốc thân cây của vụ trước. Cây ưa đất dốc nhẹ, đất ven suối ẩm thuộc loại đất thịt pha cát màu xám hoặc xám vàng có tầng sâu dày, không lẫn đá. Thường được trồng trên đất nương dãy trồng ngô hoặc lúa, đã bỏ hoá 2-3 năm. Trồng gần nhà có điều kiện chăm sóc tốt, cây phát triển mạnh, năng suất gấp đôi so với trồng ngoài đồi.
Nếu được chăm sóc và bón phân tốt, một năm có thể thu 2 lần [vào tháng 6 và tháng 10-11]. Thu hoạch khi cây xuất hiện nụ hoa ở ngọn sẽ có năng suất cao nhất.
Originally posted 2014-05-07 13:52:06.