Tinh thần là một trong hai yếu tố quan trọng nhất tạo nên sự đầy đủ trong giá trị cuộc sống của mỗi người. Trong đó, xúc cảm là một trong những yếu tố quan trọng nhất tạo nên sự phong phú trong đời sống tinh thần của một người. Cùng với “tình cảm” là một điều không thể thiếu tạo nên sự phú trong đời sống tinh thần của một người.
Cả hai yếu tố xúc cảm và tình cảm đều là hai yếu tố tạo nên giá trị tinh thần của một người. Thế nhưng hai khái niệm nay lại là hai khái niệm hoàn toán khác nhau mà đa số mọi người thường nhầm lãn với nhau khi nhắn đến hai khái niệm này.
Vậy trong bài viết này, chúng tôi sẽ phân tích những nội dung liên quan đến câu hỏi Xúc cảm là gì? So sánh xúc cảm và tình cảm.
Xúc cảm là gì?
Xúc cảm là thá độ và những rung động của một con người đối với một người khác, hoặc một sự kiện, hiện tượng nào đó bất kỳ trong cuộc sống.
Có thể thấy ở bất kỳ nơi đâu và bất kỳ thời điểm nào, chắc hẳn tất cả chúng ta đều dễ dàng gặp được những việc, hiện tượng và chúng ta sẽ bày tỏ thái độ đối với những hiện tượng đó. Thái độ đó có thể là yêu thích hoặc thù ghét tùy thuộc vào hiện tượng mà ta nhìn thấy là gì? Mang tính tích cực hay mang tính tiêu cực. Tất cả những thái độ đó với những hiện tượng diễn ra xung quanh chúng ta được gọi là xúc cảm.
Tuy nhiên, không có khái niệm nào có thể định nghĩa xúc cảm một cách chính xác, bởi xúc cảm là một phạm trù rất đa dạng và xúc cảm được thể hiện dưới nhiều dạng khác nhau.
Theo nhà tâm lý học Feht Russel thì “Xúc cảm là thứ mà mọi người đều biết nhưng không thể định nghĩa được”. Theo như nhận định của nhà tâm lý này thì tất cả mỗi chúng ta đều biết và đều biết thể hiện xúc cảm của bản thân, tuy nhiên, không thể định nghĩa nó một cách chính xác và khái quát nhất.
Như vậy theo các nhà tâm ký học thì xúc cảm mang tính nhất thời và không ổn định, có thể được thể hiện chủ yếu duowuis hai dạng là yêu và ghét.
Tình cảm là gì?
Tình cảm là những thái độ cảm xúc của một người đối với một người nào đó, nó mang tính chất ổn định hơn xúc cảm vì tình càm sẽ không diễn ra ngay tức thời mà phải trải qua một quá trình nhất định.
Tình cảm cũng là thái độ rung động của một cá nhân nào đó, tuy nhiên tình cảm là những thái độ rung động, ấn tượng tốt đối với một người nào đó chứ không được thể hiện dưới dạng thái độ tích cực.
Vai trò của xúc cảm
Có thể nói, xúc cảm đóng vài trò rất quan trọng đối với cuộc sống của mỗi con người, nó tạo nên giá trị tinh thần của mỗi người, mà đây là yếu tố không thể thiếu trong đời sống của mỗi người.
Cụ thể, xúc cảm có những vai trò sau đây đối với đời sống con người:
+ Đối với quá trình nhận thức của một con người, xúc cảm luôn là động lực thưc sđảy tiềm thức và hành động của mỗi chúng ta, kích thích sự tìm tòi và sáng tạo của mỗi người.
+ Đối với đời sống thường ngày, xúc cảm đóng vai trò quan trọng về cả tâm lý và sinh lý của mỗi người. Xúc cảm chính là yếu tố đầu tiên thúc đẩy và hình thành nhu cầu cầu về tình càm và những nhu cầu khác trong đời sống tinh thần của mỗi một người.
+ Trong công việc, xúc cảm giúp thúc đẩy con người, tạo đồng lực cho con người vượt qua mọi khó khan trở ngại trong công việc. Bơ nếu một người được thúc đẩy bởi yếu tố xúc cảm, người đó dẽ có tinh thần mạnh mẽ và có nhiều động lực hơn. Tù đó có thể hoàn thành công việc và vượt qua những khó khan một cách dễ dàng hơn.
Đồng thời, thông qua hoạt động của xuacs cảm, tình cảm của con người sẽ có cơ hội nảy nở và trở nên phong phú hơn.
So sánh xúc cảm và tình cảm
Từ những chia sẻ về khái niệm của xúc cảm và tình cảm, chúng ta có thể thấy xúc cảm và tình cảm đều là những rung động của một con người đối với những con người, hiện tượng, sự việc diễ ra xung quanh. Vậy Xúc cảm và tình cảm có phải là hai trạng thái cảm xúc giống nhau?
Dưới đây chúng tôi sẽ đi so sánh những điểm giống và khác nhau của hai trọng thái xúc cảm và tình cảm để bạn đọc dễ dàng nhận biết và phan biết hai trạng thái cảm xúc này.
– Điểm giống nhau giữa xúc cảm và tình cảm
+ Xúc cảm và tình càm đều do sự tác động khách quan từ yếu tố bên ngoài mà có, thể hiện thái độ cá nhân của một người đối với hiện tượng khách quan đó.
+ Nội dung và hình thức của xúc cảm à tình cảm đều mang tính chủ quan, nghĩa là nó thể hiện thái độ chủ quan của cá nhân đối với một hiện tượng khách quan nào đó.
+ Xúc cảm va tình cảm đều là nét nổi bật thể hiện trạng thái tâm ký của mỗi người.
+ Xúc cảm và tình cảm đều có cơ sở vật chất trên vỏ não và có khuynh hướng truyền cảm.
– Điểm khác biệt của xúc cảm và tình cảm
Như đã nêu ở trên, hai khái niệm về xúc cảm và tình cảm là hai khái niệm khác nhau nên ngoài những điểm giống nhau, chúng còn những điểm khác biệt, cụ thể như sau:
+ Xúc cảm là một quá trình tâm lý, còn tình cảm là một thuộc tính tâm lý;
+ Xúc cảm mang tính chất nhất thời, không ổn định và phụ thuộc hầu như vào những yếu tố khách quan bên ngoài, còn tình cảm mang tính ổn định hơn.
+ Xúc cảm hẩu như tồn tại ở dạng hiện thưc, còn tình cảm thế hiện ở dạng tiềm tàng;
+ Xúc cảm giúp thực hiện chức năng sinh vật, nó gắn liền với phản xạ tự nhiên, vì vậy nó không chỉ tồn tại ở người mà còn có thể tồn tại ở các loài vật. Còn tình cảm gắn với chức năng xã hội, nó gắn liền với phản xạ có điều kiện và chỉ được thể hiện ở con người.
Trên đây là những chia sẻ của chúng tôi liên quan đến câu hỏi Xúc cảm là gì? So sánh xúc cảm và tình cảm. Nếu có bất kỳ thắc mắc nào liên quan đến nội dung trên, bạn đọc vui lòng liên hệ đến tổng đài 1900 6557 để được chúng tôi tư vấn chi tiết.
Vì sao ta lại có cảm giác vui, buồn, giận, chán chường, sợ hãi...? Nếu đã từng xem bộ phim hoạt hình “Những mảnh ghép cảm xúc” [Inside Out] thì ắt hẳn bạn vẫn còn nhớ 5 nhân vật “cảm xúc” trong cô bé Riley dễ thương – Vui Vẻ, Giận Dữ, Chán Ghét, Sợ Hãi và Buồn Bã. Chính 5 “mảnh ghép cảm xúc” đáng yêu này đã chi phối từng cử chỉ, hành động và tâm trạng của Riley để giúp cô bé vượt qua những khó khăn trong cuộc sống.
Thế nhưng, sự cấu thành và tác động của “cảm xúc” trên thực tế phức tạp hơn là trong bộ phim hoạt hình của Pixar. Hãy cùng Prudential tìm hiểu sâu hơn về bản chất, cũng như sự ảnh hưởng của cảm xúc đối với tinh thần và thể chất. Từ đó, bạn sẽ có thể hiểu rõ chính mình và mang đến những cảm xúc tích cực cho những người xung quanh.
Cảm xúc là một chu kỳ vô tận của các tín hiệu điện hóa tạo ra từ não, phản ánh nhận thức của chúng ta trước một sự vật hay sự việc. Các tín hiệu điện hóa này được truyền đến mọi cơ quan trên cơ thể và truyền ngược trở lại não. Quá trình này diễn ra liên tục hàng ngày, hàng giờ. Tùy thuộc vào thế giới quan của từng cá nhân, cảm xúc của mỗi người trước cùng một sự vật sự việc vẫn có thể khác nhau.
Dù tâm trạng chúng ta có phong phú ra sao thì vẫn sẽ xoay quanh 8 loại cảm xúc cơ bản: Vui vẻ, Buồn bã, Sợ hãi, Chán ghét, Giận dữ, Ngạc nhiên, Hy vọng, và Tin tưởng. Tâm trạng của chúng ta có thể nằm trọn trong một loại cảm xúc hoặc bị chi phối bởi nhiều cảm xúc khác nhau.
Để minh hoạ dễ hiểu hơn, Robert Plutchik, tiến sĩ tâm lý người Mỹ, đã vẽ ra Bánh xe cảm xúc giúp ta hình dung được vô vàn những cảm xúc khác nhau là sự kết hợp của 8 loại cảm xúc này. Các loại cảm xúc sẽ được chia thành 3 cấp độ tăng dần khi vào gần tâm, và khi hai cảm xúc gần nhau sẽ tạo ra một hỗn hợp cảm xúc mới. Ví dụ, như “Tình yêu” sẽ được tạo từ cảm xúc “Vui vẻ” và “Tin tưởng”, trong khi “Sự khinh rẻ” sẽ là kết hợp giữa “Giận dữ” và “Chán ghét”.
Bạn có thể nghĩ rằng: Cảm xúc Vui vẻ hẳn phải tốt hơn Buồn bã, bởi có ai muốn buồn bao giờ? Tuy nhiên, cảm xúc là một phạm trù trung tính và ta không thể gọi một cảm xúc là tốt hay xấu.
Ví dụ, đứng trước một điều bạn mong muốn, thì bạn sẽ vui vẻ nếu như đạt được điều bạn mong muốn, và sẽ buồn bã nếu vuột mất nó. Tuy nhiên, đặt lại vấn đề, nếu bạn không cảm thấy buồn khi vuột mất điều gì đó, thì làm sao bạn có thể cảm nhận được sự vui sướng khi đạt được điều mình muốn. Thực tế, hai cảm xúc trái ngược nhau này là hai mặt thiết yếu của một nhu cầu.
Thứ hai, mọi cảm xúc trong chúng ta đơn giản là một tín hiệu truyền tải thông điệp từ não bộ đến các cơ quan. Kể cả những cảm xúc gây khó chịu cho ta như Sợ hãi, Giận dữ hay Buồn bã cũng có chức năng riêng của chúng. Vậy chức năng của cảm xúc là gì?
Cảm xúc giúp tập trung sự chú ý và thôi thúc ta thực hiện hành động cụ thể. Mỗi cảm xúc có một mục đích khác nhau. Chẳng hạn như “Giận dữ” là tín hiệu cho thấy việc bạn muốn làm đang bị chặn lại. Cảm giác giận dữ sẽ khiến bạn chú ý đến chủ thể đang ngăn cản bạn thực hiện điều mình muốn và khuyến khích bản thân bạn phản ứng để đẩy lùi chướng ngại vật. Tuy việc giận dữ có thể có tác động tiêu cực đến bạn, nhưng cơn giận cũng có thể tạo năng lượng thôi thúc ta đối mặt với vấn đề của mình và tìm giải pháp.
Một ví dụ khác về cảm xúc “Vui vẻ”: Khi vui, ta thường hướng sự tập trung vào những cơ hội, từ đó mang đến nguồn động lực để ta thực hiện những mục tiêu đã đề ra. Không chỉ vậy, chúng ta cảm thấy vui khi cảm nhận được ý nghĩa và sự kết nối với cuộc sống, và mục đích của cảm xúc “Vui vẻ” trong hoàn cảnh này là để truyền tín hiệu tới chúng ta rằng hãy tiếp tục tìm kiếm thực hiện những điều tốt đẹp tương tự.
Để hiểu sâu hơn về thông điệp mà mỗi cảm xúc truyền tải, bạn có thể tải về tài liệu Emotoscope Feeling Chart [Tạm dịch: Biểu đồ Cảm nhận qua lăng kính cảm xúc]. Biểu đồ này hiển thị thông điệp mà mỗi sắc thái cảm xúc khác nhau của Buồn bã, Vui sướng, Giận dữ và Sợ hãi muốn truyền đạt.
Chẳng hạn, nếu một ngày bạn cảm thấy bị quá tải, hãy nhìn vào Biểu đồ để thấy rằng cảm xúc Quá tải thực ra là tín hiệu của cơ thể nhắc nhở rằng bạn cần dành thời gian sắp xếp lại thứ tự ưu tiên trong cuộc sống. Từ đó, thay vì trốn tránh, bạn học được cách lắng nghe cảm xúc và tìm giải pháp – chẳng hạn như tạo một danh sách việc cần làm với thứ tự ưu tiên từ cao đến thấp. Tuy đơn giản nhưng Biểu đồ trên sẽ giúp cuộc sống của bạn nhẹ nhàng hơn và khiến bạn thấy mọi cảm xúc của mình đều có ích.
Giống như virus, cảm xúc có thể “lây” từ người sang người. Dù bạn đang tương tác với một nhóm hay chỉ với một người, bạn đều có thể “lây” và bị “lây” cảm xúc, cả tích cực và tiêu cực. Nguyên nhân của việc này có liên quan đến quá trình tiến hóa: loài người thường tồn tại và phát triển theo nhóm. Nói cách khác, chúng ta sống theo bầy đàn và thường có khuynh hướng nắm bắt trạng thái cảm xúc của nhau.
Chẳng hạn, nếu bạn nhìn thấy sự sợ hãi trên mặt người đối diện, bạn sẽ nhanh chóng đề phòng xung quanh, vì cảm xúc sợ hãi của chính bạn đã được kích hoạt ngay khi nhìn thấy thái độ đối phương. Trên thực tế, chúng ta liên tục gửi và nhận thông điệp cảm xúc bằng nhiều phương tiện, như cách nhấn câu, biểu hiện gương mặt, tư thế và hành vi mà đôi khi không để ý. Bạn không tin ư? Hãy nói chuyện với một người lớn tuổi và để ý xem giọng điệu và cách diễn đạt của bạn có chậm đi theo nhịp của người ấy không nhé.
Thú vị hơn cả, trong thời đại 4.0 như hiện nay, cảm xúc không chỉ “lây” khi bạn trực tiếp trò chuyện cùng đối phương. Một nghiên cứu từ Facebook và trường Đại học Cornell đã chứng minh rằng lan truyền cảm xúc còn xảy ra thông qua mạng xã hội. Từ đó có thể thấy, chúng ta có sự kết nối cảm xúc với nhau rất sâu sắc.
Tuy vậy 3 khái niệm này vẫn có mối quan lệ tương quan. Vậy khác biệt nằm ở đâu? Sự khác biệt nằm ở độ dài thời gian mà mỗi khái niệm trên tác động tới chúng ta, và mức độ nhận thức của chúng ta.
Về bản chất, cảm xúc là những hợp chất hóa học được tiết ra trong não và trong cơ thể để hồi đáp cách diễn giải của bạn về một vấn đề cụ thể. Não cần ¼ giây để nhận dạng vấn đề và ¼ giây nữa để sản xuất chất hóa học cảm xúc. Mỗi cảm xúc chỉ kéo dài vài giây.
Cảm giác xuất hiện khi chúng ta có nhận thức về cảm xúc và cho phép chúng “xâm nhập” vào não. Thông thường, cảm giác là sự kết hợp của nhiều cảm xúc, và kéo dài hơn cảm xúc.
Tâm trạng sinh ra không từ một nguyên nhân duy nhất mà là kết quả của nhiều yếu tố: Tác động ngoại cảnh [thời tiết, người xung quanh,...]; thể chất [đồ ăn, chế độ tập luyện,...] và cuối cùng – trạng thái tâm lý. Tâm trạng có thể kéo dài hàng giờ hoặc vài ngày.
Các hợp chất hoá học cảm xúc – từ khi được sản sinh trong vùng dưới đồi của não [hypothalamus] đến khi được phân nhỏ và hấp thu – sẽ tồn tại trong cơ thể trong khoảng 6 giây.
Nếu lâu hơn 6 giây, có thể bản thân bạn đang chọn kéo dài cảm xúc đó, và chúng sẽ trở thành cảm giác và hiện diện lâu hơn. Điều này có thể tốt khi bạn nhận thấy được sự nguy hiểm và muốn kéo dài cảm xúc sợ hãi để có thể bắt cơ thể chạy nhanh hơn để trốn khỏi kẻ thù. Điều này cũng có thể không hay khi bạn muốn kéo dài sự giận dữ để có thể trả thù đối phương.
Thực tế, Chỉ số cảm xúc [EQ] mà ta thường nhắc đến chính là chỉ số ghi nhận khả năng nhận diện cảm xúc, đánh giá mục đích của cảm xúc đó, và quyết định có nên tái tạo lại cảm xúc đó hay không. Vì vậy, đừng quên liên tục lắng nghe và suy nghĩ kỹ về cảm xúc mình đang có, từ đó điều chỉnh lại hành vi và tâm trạng của mình để có một quyết định có lợi cho bạn nhất.