Trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, Sư đoàn đã trực tiếp tham gia 7 chiến dịch lớn như: Hoàng Hoa Thám; Lý Thường Kiệt; Hòa Bình; Tây Bắc; Thượng Lào.., lập nhiều chiến công xuất sắc. Đặc biệt trong chiến dịch Điện Biên Phủ, Sư đoàn vinh dự được đánh trận mở màn tại cụm cứ điểm Him Lam và cũng là đơn vị đánh trận kết thúc, bắt sống tướng Đờ Cát- Xtơri cùng toàn bộ Bộ tham mưu của Pháp ở Điện Biên Phủ. Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ Sư đoàn đã tham gia nhiều chiến dịch lớn, đánh hàng trăm trận lớn nhỏ, từ chiến trường trên nước bạn Lào đến chiến trường Quảng Trị. Trong chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử Sư đoàn tiến công trên hướng bắc Sài Gòn, góp phần cùng toàn Đảng, toàn dân và toàn quân giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất Tổ quốc. Với thành tích đó, năm 1976 Sư đoàn đã được Đảng- Nhà nước tuyên dương danh hiệu cao quý Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân. Hòa bình lập lại, Sư đoàn luôn được biên chế đủ quân, với nhiệm vụ chính trị trọng tâm là huấn luyện SSCĐ; xây dựng chính quy, rèn luyện kỷ luật; xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện [VMTD] theo 5 tiêu chuẩn của Bộ. Đặc biệt, từ năm 1992 đến nay Sư đoàn vinh dự được Bộ chỉ đạo xây dựng điểm đơn vị VMTD.
Trong quá trình thực hiện nhiệm vụ Sư đoàn còn gặp nhiều khó khăn như: Điều kiện cơ sở vật chất còn thiếu thốn, chịu sự tác động của mặt trái xã hội. Sư đoàn đóng quân trên địa bàn rộng của 2 tỉnh Thái Nguyên và Thành Phố Hà Nội. Đội ngũ cán bộ Trung đội, Đại đội tuổi đời trẻ, trong khi yêu cầu nhiệm vụ huấn luyện - sẵn sàng cơ động [SSCĐ] đặt ra ngày càng cao, cường độ hoạt động của bộ đội lớn, môi trường sinh hoạt còn ô nhiễm, thao trường huấn luyện ngày càng thu hẹp..., điều đó đã tác động trực tiếp đến tâm tư, tình cảm của cán bộ, chiến sỹ, cũng như quá trình tổ chức thực hiện nhiệm vụ của Sư đoàn. Song được sự quan tâm lãnh đạo trực tiếp của Đảng uỷ - Bộ Tư lệnh, cơ quan Quân đoàn. Trong 5 năm qua Sư đoàn đã hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao, trong đó có nhiều nhiệm vụ hoàn thành xuất sắc. Xây dựng Sư đoàn thực sự là một khối thống nhất cả về ý chí và hành động, chất lượng huấn luyện và khả năng SSCĐ của Sư đoàn không ngừng được nâng, lên, nền nếp chính quy được giữ vững, ý thức chấp hành kỷ luật, pháp luật của cán bộ chiến sỹ có nhiều chuyến biến tiến bộ; thường xuyên bảo đảm tốt đời sống vật chất, tinh thần cho cán bộ, chiến sỹ. Đặc biệt luôn luôn nhận và hoàn thành xuất sắc các nhiệm vụ đột xuất trên giao và nhiệm vụ phòng chống cháy rừng.
Ghi nhận những kết quả của tập thể và cá nhân từ năm 2010 đến nay, toàn Sư đoàn có 9509 lượt cán bộ, chiến sỹ và 1085 lưọt tập thể được khen thưởng. Năm 2010, 2011, 2013 Sư đoàn được tặng “Cờ thi đua của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng”, năm 2012 được UBND thành phố Hà Nội tặng Bằng khen về thành tích phòng chống cháy rừng, năm 2014 được tặng “Cờ thi đua của Thủ tướng Chính phủ”. Trong phong trào thi đua Quyết thắng hàng năm luôn là đơn vị dẫn đầu khối thi đua các Sư đoàn và nhà trường trong Quân đoàn. Để có được kết quả trên, Sư đoàn đã tiến hành nhiều chủ trương, biện pháp tích cực, đồng bộ, toàn diện, đem lại hiệu quả thiết thục. Cụ thể là:
Một là: Nâng cao chất lượng hoạt động phong trào thi đua quyết thắng góp phần quan trọng xây dựng đơn vị vững mạnh về chính trị, tư tưởng và tổ chức.
Một trong những mục tiêu trọng tâm của phong trào thi đua quyết thắng những năm qua là tập trung xây dựng cho cán bộ, chiến sỹ luôn có bản lĩnh chính trị vững vàng, có niềm tin vững chắc vào sự lãnh đạo của Đảng, luôn nêu cao tinh thần cảnh giác cách mạng, sẵn sàng nhận và hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao. Trên cơ sở thống nhất về nhận thức, Nghị quyết của cấp ủy các cấp từ Sư đoàn đến chi bộ đều xác định xây dựng bản lĩnh chính trị tư tưởng cho bộ đội là cơ sở để nâng cao chất lượng tổng hợp và sức mạnh chiến đấu của đơn vị. Phong trào thi đua quyết thắng đã tập trung đẩy mạnh mục tiêu này bằng nhiều chủ đề thi đua vừa có tính định hướng, vừa có nội dung rất cụ thể. Trên cơ sở đó từng thời điếm xác định các đợt thi đua cao điểm, đột kích hướng vào các ngày lễ lớn, các nhiệm vụ trọng tâm của đơn vị với nhiều hình thức phong phú và hiệu quả như:
Sinh hoạt chính trị, diễn đàn, tọa đàm...để phát huy trí tuệ của cán bộ, chiến sỹ trong đề xuất các biện pháp tổ chức thực hiện nhiệm vụ, đồng thời nêu lên những tâm tư, nguyện vọng với tổ chức, tạo nên sự nhất trí, đồng thuận cao trong đơn vị.
Trong điều kiện đơn vị thực hiện các nhiệm vụ quan trọng, đột xuất thì Sư đoàn đã sử dụng linh hoạt, nhạy bén các hình thức giáo dục như: kết hợp tổ chức phát động thi đua với đăng ký quyết tâm của cán bộ, chiến sỹ. Qua đó mỗi cán bộ, chiến sỹ hiểu rõ nhiệm vụ của mình trên cương vị chức trách, xây dựng ý chí, quyết tâm và nhất là tự xác định được những nội dung công việc, biện pháp tổ chức thực hiện nhiệm vụ. Song song với mục tiêu xây dựng bản lĩnh chính trị cho cán bộ, chiến sỹ. Phong trào thi đua quyết thắng của Sư đoàn luôn chú trọng nâng cao năng lực lãnh đạo toàn diện và sức chiến đấu của tổ chức Đảng các cấp; vai trò tiền phong gương mẫu của đội ngũ cán bộ, đảng viên; thực hiện nghiêm nguyên tắc tập trung, dân chủ; chất lượng sinh hoạt Đảng, nhất là sinh hoạt lãnh đạo của cấp ủy và chi bộ được nâng lên rõ rệt; làm tốt công tác giáo dục, quản lý, rèn luyện đảng viên và phát triển Đảng viên mới. Kết quả phân tích chất lượng tổ chức Đảng, đảng viên hàng năm, trung bình có 93,18% tổ chức Đảng đạt trong sạch vững mạnh và hoàn thành tốt nhiệm vụ, không có tổ chức Đảng yếu kém; 100% đảng viên đủ tư cách, không có đảng viên vi phạm kỷ luật phải xử lý. Các tổ chức quần chúng đạt vững mạnh; 100% cơ quan, đơn vị an toàn tuyệt đối về chính trị. Đảng bộ Sư đoàn 5 năm liền đạt trong sạch vững mạn, đơn vị đạt VMTD.
Hai là: Phong trào thi đua quyết thắng góp phần quan trọng nâng cao chất lượng huấn luyện SSCĐ của đơn vị. Xác định huấn luyện SSCĐ là nhiệm vụ chính trị trọng tâm của Sư đoàn. Ngoài việc ra nghị quyết lãnh đạo chuyên đề, quán triệt giáo dục sâu kỹ mệnh lệnh, kế hoạch huấn luyện cho cán bộ, chiến sỹ. Trước khi bước vào huấn luyện chúng tôi tổ chức tốt các hoạt động thi đua trong công tác chuẩn bị huấn luyện, phát huy dân chủ, đề cao trí tuệ, sáng tạo của quần chúng trong chuẩn bị cơ sở vật chất, sáng kiến cải tiến mô hình học cụ phục vụ huấn luyện, sẵn sàng cơ động. Từ năm 2010 đến nay, ngoài nguồn kinh phí của trên các đơn vị trong toàn Sư đoàn đã trích quỹ vốn từ tăng gia chăn nuôi hàng trăm triệu đồng đế củng cố, tu sửa và làm mới 60.079 bia các loại; 387 thao trường, bãi tập các cấp; 13.176 mô hình, học cụ và hàng trăm sáng kiến, cải tiến kỹ thuật được đưa vào ứng dụng. Từ trong phong trào quần chúng đã nảy nở những sáng kiến hay, cách làm mới thực sự sáng tạo của cán bộ, chiến sĩ được phổ biến, áp dụng rộng rãi trong Quân đoàn và toàn Quân. Tiêu biểu là: Bia in phun phục vụ cho huấn luyện chiến thuật và bắn đạn thật; Thiết bị kiểm tra ngắm bắn mục tiêu SMPK 12,7 mm; Thiêt bị bắn súng ngắn nâng cao; Chân bia ẩn hiện điều khiển bằng vô tuyến điện; Thiết bị bắn bia số 8A [bài 2 AK] vận động ban ngày và ban đêm...
Xác định cán bộ là khâu then chốt quyết định đến chất lượng, kết quả công tác huấn luyện, nên những năm qua Đảng ủy, chỉ huy Sư đoàn đã thường xuyên điều chỉnh, kiện toàn đội ngũ cán bộ các cấp ở đơn vị huấn luyện, sẵn sàng cơ động; bố trí đủ cán bộ đại đội, trung đội, tiểu [khẩu] đội trưởng. Duy trì nghiêm túc, có chất lượng công tác tập huấn cán bộ hàng năm ở các cấp, nội dung tập huấn toàn diện cả quân sự, chính trị, hậu cần, kỹ thuật; tập trung vào các nội dung mới, các nội dung còn yếu, còn thiếu của năm trước; chú trọng bồi dưỡng nâng cao trình độ, năng lực chỉ huy- tham mưu, điều hành huấn luyện và tố chức hoạt động công tác đảng, công tác chính trị trong huấn luyện, sẵn sàng cơ động. Để nâng cao chất lượng huấn luyện, hàng năm Sư đoàn đều tổ chức các cuộc hội thi, hội thao như: Hội thi Trung đội trưởng giỏi, Hội thi Đại đội trưởng giỏi, thi Tiểu đoàn trưởng- chính trị viên Tiểu đoàn, Hội thi sáng kiến cải tiến mô hình học cụ huấn luyện; thi cán bộ giảng dạy chính trị, báo cáo viên... Đồng thời tham gia hội thao, hội thi với trên đạt kết quả tốt. Trong 5 năm 2010 - 2014, Sư đoàn đạt 31 giải cấp Quân đoàn [trong đó có 18 giải nhất; 8 giải nhì; 5 giải ba] và 9 giải cấp toàn quân [5 giải nhất; 2 giải nhì; 2 giải ba]. Chất lượng huấn luyện của Sư đoàn không ngừng được nâng lên, ngày càng đạt độ đồng đều vững chắc, có tỷ lệ khá giỏi đạt ổn định cao, chấm dứt được bệnh thành tích, dứt điểm được những khâu yếu, mặt yếu trong huấn luyện SSCĐ. Qua kiểm tra của Bộ và Quân đoàn các khoa mục huấn luyện có 100% đạt yêu cầu, tỷ lệ khá giỏi không ngừng được tăng lên, nhiều đơn vị huấn luyện giỏi. Đặc biệt trong 5 năm qua, đối với Sư đoàn 312 chúng tôi năm nào cũng tố chức diễn tập thực binh có bắn đạn thật từ cấp Tiểu đội đến cấp Tiểu đoàn nhất là tại Trường bắn TB1 vào cuối năm, với quân số tham gia từ 2000- 3000 cán bộ, chiến sỹ; thời gian dài, cự ly hành quân bộ đi, về trên 300km, sử dụng từ 15- 20 tấn đạn các loại. Trong diễn tập được tăng cường, phối thuộc, hiệp đồng quân, binh chủng. Song Sư đoàn luôn hoàn thành tốt nhiệm vụ, bảo đảm an toàn tuyệt đối về người VKTB, phương tiện và luôn được cấp trên đánh giá cao.
Ba là: Phong trào thi đua quyết thắng góp phần nâng cao chất lượng xây dựng chính quy, chấp hành kỷ luật Quân đội, pháp luật nhà nước của Sư đoàn. Xây dựng chính quy, rèn luyện kỷ luật là nhiệm vụ rất quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến kết quả xây dựng tổ chức Đảng TSVM, đơn vị VMTD, nhất là đối với một đơn vị đủ quân như Sư đoàn 312. Vì vậy những năm qua, Sư đoàn luôn xác định xây dựng chính quy, rèn luyện kỷ luật là nội dung xuyên suốt của phong trào thi đua quyết thắng. 5 năm qua Sư đoàn đã tổ chức tốt các phong trào thi đua như: “Rèn luyện kỷ luật thép, xây dựng nếp sống đẹp”; “Làm việc theo chức trách, hành động theo điều lệnh. Tổ chức tốt các cuộc thi như: "Năm điều lệnh”, “Điều lệnh, chỉnh quy, kỷ luật”, “Chính quy, kỷ luật, an toàn”, thi tìm hiểu “10 lời thề, 12 điều kỷ luật”...gắn với việc “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh ”, cuộc vận động “Phát huy truyền thống, cống hiến tài năng, xứng danh Bộ đội Cụ Hồ”. Đồng thời kết hợp chặt chẽ với các phong trào thi đua xung kích của Đoàn thanh niên như “Chi đoàn không có cán bộ, đoàn viên thanh niên hút thuốc lá”, “Chi đoàn không có cán bộ, đoàn viên thanh niên nợ nần hàng quán, vi phạm tệ nạn xã hội”...Các hoạt động thi đua đã tập trung giáo dục nâng cao nhận thức, ý thức tự giác trong chấp hành Pháp luật nhà nước, kỷ luật Quân đội, luật giao thông đường bộ và nếp sống văn hóa cho cán bộ, chiến sỹ; coi trọng xây dựng cho đội ngũ cán bộ các cấp gương mẫu trong chấp hành, sâu sát nhạy bén trong quản lý bộ đội, làm gương cho chiến sỹ noi theo. Do đó, tình hình xây dựng chính quy, rèn luyện kỷ luật của Sư đoàn có sự chuyến biến tiến bộ rõ nét; các nề nếp, chế độ được duy trì chặt chẽ, nghiêm túc, tỷ lệ vi phạm kỷ luật thông thường hàng năm đều giảm; Sư đoàn luôn có sự ổn định, thống nhất, hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao. Trong 5 năm qua Sư đoàn không có các vụ việc nghiêm trọng và đặc biệt nghiêm trọng xảy ra, chấp hành nghiêm các quy định bảo đảm an toàn giao thông, nội bộ luôn đoàn kết thống nhất cao và không có hiện tượng chiến sỹ đảo bỏ ngũ xảy ra.
Bốn là: Hoạt động thi đua quyết thắng góp phần quan trọng chăm lo bảo đảm và nâng cao đời sống vật chất sinh hoạt cho bộ đội. Phát huy vai trò của phong trào thi đua quyết thắng gắn với phong trào thi đua “ Ngành hậu cần Quân đội làm theo lời Bác Hồ dạy ” trong tìm tòi, nghiên cứu đưa vào áp dụng những mô hình mới, phù hợp với điều kiện thực tế của đơn vị, mang lại hiệu quả cao, đáp ứng được yêu cầu bảo đảm công tác hậu cần tại chỗ của Sư đoàn. Các đơn vị đã tận dụng đất đai xung quanh doanh trại, những giờ nghỉ sau huấn luyện tố chức trồng trọt chăn nuôi, xây dựng mô hình vườn ao chuông gắn với bếp ăn cấp Tiểu đoàn. Đặc biệt đã đầu tư phát triển mô hình tăng gia tập trung ở cấp Sư đoàn đế chỉ đạo làm thí điểm, rút kinh nghiệm từ đó định hướng, hỗ trợ các mô hình tăng gia tập trung cấp Trung đoàn và Tiểu đoàn. Năm 2012 đã đầu tư xây dựng nhà máy chế biến tương ớt với quy mô lớn; mua sắm dây chuyền chế biến nước mắm, dây chuyền đóng thịt hộp, dây chuyền pha chế, sản suất chế phẩm sinh học; hướng dẫn, chỉ đạo các đơn vị áp dụng, sử dụng có hiệu quả chế phẩm sinh học trong sản xuất thức ăn chăn nuôi tại chỗ và xử lý rác thải hữu cơ làm phân bón, cải tạo đất trồng và làm sạch môi trường, góp phần giảm ô nhiễm môi trường, phòng chống dịch bệnh trong đơn vị. Ngoài ra Sư đoàn đã xây dựng các mô hình chăn nuôi gia cầm [Gà đẻ trứng, gà thịt]; mô hình chăn nuôi lợn tập trung [lợn nái, lợn thịt], bảo đảm 70-80% nhu cầu về con giống cung cấp cho các đơn vị; mô hình nuôi cá nước ngọt {hiện tại diện tích ao hồ toàn Sư đoàn khoảng trên 38,5 hécta]; năm 2014 đã tổ chức chương trình hợp tác với Viện chăn nuôi thuộc Bộ Nông nghiệp và PTNT để tư vấn kỹ thuật chuyển đổi con giống {giống lợn nái và giống bò cao sản]. Đồng thời xây dựng 1,2 ha nhà lưới canh tác rau xanh các loại; hệ thống tưới tiêu tự động bảo đảm phun tưới cho trên 10 ha cây trồng. Sư đoàn tự bảo đảm 100% thịt gia súc, gia cầm, cá, rau xanh, đậu phụ, trứng gà., giá cả so với thị trường rẻ hơn từ 10-15%. Cho nên mặc dù thị trường có biến động, song bữa ăn của bộ đội vẫn được giữ vững, và ngày càng được cải thiện. Tổng giá trị thu từ tăng gia sản xuất đã trừ chi phí bình quân 5 năm qua là 990.000 đ/người/năm {năm 2010 bình quân đạt 705.000 đ/người đến năm 2014 bình quân đạt 1.190.000 đ/người]. Đưa vào bữa ăn thêm cho bộ đội vào các ngày lễ, tết bình quân đạt 20.000đ/người/ngày.
Năm là: Tố chức tốt các hoạt động thi đua trong công tác kỹ thuật và thực hiện có hiệu quả cuộc vận động “Quản lý, khai thác VKTBKT tốt, bền, an toàn, tiết kiệm và an toàn giao thông”. Sư đoàn đã phát huy tốt tinh thần tự lực, tự cường, ý thức cần kiệm và các biện pháp quản lý, khai thác, bảo quản, sử dụng VKTBKT, phương tiện. Đặc biệt là việc nghiên cứu sáng kiến, cải tiến kỹ thuật để nâng cao hiệu suất, tính năng của VKTBKT, phục vụ tốt cho nhiệm vụ huấn luyện, SSCĐ, các cuộc diễn tập, kiểm tra bắn đạn thật và các nhiệm vụ thường xuyên, đột xuất khác, bảo đảm an toàn tuyệt đối.
Trong 5 năm qua, Sư đoàn 312 đã tiến hành các hoạt động thi đua quyết thắng một cách tích cực, liên tục, đồng bộ, toàn diện, và đây là nội dung, biện pháp quan trọng trong xây dựng đơn vị VMTD. Nghiêm túc tiếp thu, lĩnh hội, học hỏi những biện pháp, cách làm và những kinh nghiệm hay của các đon vị bạn trong toàn quân, tiếp tục đẩy mạnh phong trào thi đua Quyết thắng của đơn vị lên một bước mới, Sư đoàn 312 sẽ không ngừng giữ vững và xây dựng Sư đoàn vững mạnh toàn diện