Độ co giãn của cung theo giá là một thuật ngữ được sử dụng phổ biến trong lĩnh vực kinh tế. Vậy độ co giãn của cung theo giá là gì?
Độ co giãn của cung theo giá [tên gọi tiếng Anh: Price Elasticity of Supply] là thước đo biểu thị mức độ phản ứng của việc cung cấp hàng hóa khi có sự thay đổi về giá với điều kiện các nhân tố khác được giữ nguyên.
Ví dụ độ co giãn của cung theo giá: Nếu có quá nhiều người trồng cam làm giá cam giảm. Tuy nhiên, khi đến vụ thu hoạch người nông dân vẫn phải tiến hành thu hoạch và bán với mức giá thấp hơn. Về lâu dài, người nông dân có thể trồng ít cam hơn và chuyển sang trồng các loại quả khác có tiềm năng kinh tế hơn.
Công thức tính độ co giãn của cung theo giá
Cách tính độ co giãn của cung theo giá
Công thức tính
Độ co giãn của cung theo giá được tính bằng tỷ lệ phần trăm thay đổi lượng cung và thay đổi trong mức giá hàng hóa đó. Công thức tính độ co giãn của cung theo giá bán như sau:
Về phương pháp tính
Cách tính độ co giãn của cung theo giá được chia thành 2 trường hợp sau:
- Co giãn điểm: Chính là sự co giãn tại 1 điểm trên đường cung. Phương pháp tính này được áp dụng khi có sự thay đổi rất nhỏ của lượng cung và các yếu tố ảnh hưởng khác. Công thức độ co giãn của cung theo giá được triển khai như sau:
- Co giãn khoảng: Là sự co giãn tại 1 khoảng hữu hạn trên đường cung. Phương pháp tính này được áp dụng khi có sự thay đổi lớn của lượng cung và các yếu tố ảnh hưởng khác. Công thức tính độ co giãn của cung theo giá được triển khai như sau:
Phân loại hệ số của cung theo giá
Hệ số co giãn của cung theo giá sẽ được chia thành 5 loại như sau:
Cung ít co giãn
- Giá thay đổi 1% >> Lượng cung thay đổi < 1%
- Điều này chứng tỏ người sản xuất có mức độ nhạy cảm thấp so với sự thay đổi của giá.
- Đường cung dốc.
Cung co giãn tương đối theo giá
Trường hợp độ co giãn của cung theo giá lớn hơn 1 có nghĩa là khi gia thay đổi 1% >> lượng cung thay đổi > 1%. Điều đó chứng tỏ là người sản xuất khá nhạy cảm với sự thay đổi giá. Đường cung trong trường hợp này thoải.
Cung co giãn đơn vị
Khi gia thay đổi 1% >> Lượng cung thay đổi đúng 1%. Trường hợp này hiếm gặp ở thực tế mà chỉ có trên lý thuyết.
Cung hoàn toàn không co giãn
- Giá thay đổi >> Lượng cung vẫn giữ nguyên.
- Người sản xuất luôn cung cấp một lượng hàng hóa nhất định ở mọi mức giá.
- Đường cung trong trường hợp này là đường thẳng đứng và song song với trục tung [Oy].
Cung co giãn hoàn toàn
- Giá không đổi >> Lượng cung vẫn thay đổi
- Giá thay đổi càng nhỏ >> Lượng cung sẽ giảm về 0/
- Người tiêu dùng chỉ mua hàng ở mức giá P1 duy nhất.
- Đường cung trong trường hợp này sẽ là đường thẳng và song song với trục hoành.
2 yếu tố ảnh hưởng đến hệ số co giãn của cung theo giá
Khả năng thay thế của các yếu tố sản xuất
- Nếu sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ mà được sản xuất bằng cách sử dụng quy trình sản xuất độc quyền, phức tạp thì hệ số co giãn của cung theo giá cũng rất thấp, thậm chí có thể bằng 0.
- Ngược lại, các sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ được sản xuất từ quy trình sản xuất phổ biến thì hệ số co giãn cung theo giá sẽ có giá trị lớn.
Ví dụ: Khi giá dung dịch sát khuẩn tăng lên, chủ cơ sở sản xuất có thể điều chỉnh đầu vào như tăng số lượng lao động, tăng giờ làm… để tăng lượng sản phẩm đáp ứng nhu cầu của thị trường. Việc này sẽ dễ thực hiện hơn so với việc ngay lập tức tăng sản lượng sầu riêng khi nhu cầu của thị trường lớn vì nó còn phụ thuộc vào quỹ đất, điều kiện khí hậu, quy trình chăm sóc… Vì vậy, trong cùng 1 điều kiện thì cung về dung dịch sát khuẩn sẽ co giãn hơn so với cung về sầu riêng.
Giá cả giảm sẽ ảnh hưởng đến nguồn cung
Khoảng thời gian kể từ khi giá thay đổi dài hay ngắn?
Nếu khoảng thời gian kể từ khi có sự thay đổi về giá càng dài thì hệ số co giãn cung theo giá càng lớn. Điều đó có nghĩa là trong ngắn hạn hệ số co giãn cung theo giá không thay đổi nhiều còn trong dài hạn thì hệ số này sẽ lớn hơn.
Ví dụ: Mấy năm trước đây, bưởi diễn là giống bưởi mới mang lại hiệu quả kinh tế cao. Chính vì vậy, ngày càng nhiều người trồng thành công loại bưởi này. Điều này làm cho giá bưởi diễn ngày càng giảm, người nông dân vẫn phải thu hoạch và phải bán với mức giá thấp. Tuy nhiên, về lâu dài thì người nông dân có thể lựa chọn loại hoa quả khác mang lại hiệu quả kinh tế tốt hơn thay vì trồng bưởi diễn làm thay đổi lượng cung loại bưởi này.
Như vậy, việc tính toán độ co giãn của cung theo giá cho biết số lượng hàng hóa được cung cấp ra ngoài thị trường thay đổi như thế nào khi giá cả được điều chỉnh.
Ta thấy là đường cầu và đường cung là các đường thẳng có độ dốc. Độ dốc này thể hiện mức độ nhạy cảm về giá của cả người bán và người mua. Trong kinh tế học người ta gọi đó là hệ số co giãn
1. Co giãn của cầu theo giá hàng hóa
Chúng ta thấy khi giá di chuyển từ P1 xuống P2 thì lượng cầu tăng thêm ở H3 lớn hơn nhiều với ở H2 nguyên nhân là do độ dốc của hình 2 lớn hơn độ dốc của hình 3.
Ví dụ như tăm tre chẳng hạn; đường cầu tăm tre sẽ gần thẳng đứng, nó thể hiện là cho dù giá tăm có tăng gấp đôi thì lượng cầu tăm tre cũng không suy giảm là bao do phần tăng thêm không ảnh hưởng nhiều tới người tiêu dùng. Hay đối với những hàng hóa ta rất ít khi dùng hoặc bắt buộc phải dùng thì nó cũng sẽ dốc.
Đối với lương thực thực phẩm thì người tiêu dùng nhạy cảm hơn do phải dùng hàng ngày. Khi giá một mặt hàng như thịt lợn chẳng hạn tăng lên thì lượng cầu sẽ giảm xuống; vì hoặc là không ăn hoặc là mua các mặt hàng thay thế như thịt bò, thịt gà.
Ta gọi cái này là hệ số co giãn và có công thức:
Hệ số co giãn của cầu theo giá
Hệ số co giãn là một số âm do giá và sản lượng có mối quan hệ nghịch chiều. Giá tăng thì lượng cầu giảm mà giá giảm thì lượng cầu tăng; ví dụ nếu giá đều chỉnh tăng 5% thì lượng cầu sẽ điều chỉnh giảm nên nó là số âm ví dụ -10%. Hệ số co giãn của cầu theo giá là một số giá trị tuyệt đối nhưng ngầm định đó là số âm.
Nếu cầu có công thức P = b + aQ [ chú ý là đôi khi ta viết ngược lại Q=c+dP; về bản chất là không sao; quan trọng là Q và P phải nghịch đảo có nghĩa là hệ số a hay d phải là số âm]. Thì công thức tính của cầu:
[Trong công thức này vì là P=b+aQ nên sẽ là 1/a; còn nếu công thức của cầu là Q=c+dP thì sẽ là
Các trường hợp của hệ số co giãn cầu:
0 1: Cầu co giãn, đường cầu thoải: % thay đổi trong lượng cầu nhiều hơn % thay đổi trong giá.
Các yếu tố ảnh hưởng tới hệ số co giãn:
– Tính chất thay thế của hàng hóa: ví dụ thay vì ăn thịt lợn thì có thể ăn thịt bò
– Thời gian: càng dài thì cầu sẽ càng co giãn vì với thời gian dài thì người ta sẽ tìm thấy sản phẩm thay thế do vậy có nhiều lựa chọn hơn là với một khoảng thời gian ngắn.
– Tỷ trọng hàng hóa trong thu nhập của người tiêu dùng càng cao thì cầu càng co giãn. Giống như trường hợp của tăm tre, do tỷ trọng quá thấp nên ta không quan tâm tới; nhưng nếu là thịt lợn hay gạo thì vấn đề lại khác hẳn.
2. Co giãn của cung theo giá hàng hóa:
Tương tự với cầu, đường cung cũng có độ dốc và độ dốc này cũng thể hiện mức độ nhạy cảm với giá bán của nhà sản xuất. Thông thường việc tăng sản lượng là một sự đánh đổi theo mô hình đường giới hạn năng lực sản xuất ta đã biết. Khi sản xuất thêm một mặt hàng hóa A thì sẽ phải đánh đổi với một lượng hàng hóa B và càng ngày chi phí cơ hội sẽ càng tăng dần.
Trong sơ đồ ta thấy khi giá tăng từ P2 lên P1 thì sản lượng đều tăng nhưng ở H3 nhiều hơn ở H2.
Công thức tính hệ số co giãn của cung
Công thức của cung P= b + aQ
Dựa vào công thức này ta có thể suy ra rằng hệ số a càng lớn thì càng ít co giãn; hệ số a càng nhỏ thì càng co giãn.
Ảnh hưởng của co giãn
Hệ số Co giãn và ứng dụng:
Giả sử chính phủ đánh thuế t/sp bán ra. Người bán hàng sẽ cộng thuế vào giá bán; vì vậy công thức cung từ P=b + aQ thành P=b + t + aQ.
Như vậy đường cung mới sẽ là St thay vì S như cũ. Cân bằng cung cầu chuyển từ E tới E1. Tùy thuộc vào hệ số co giãn của đường cầu mà lượng mua sẽ giảm nhiều hay ít.
Giá P2 là giá tại sản lượng cần bằng E1 trong khi đáng nhẽ người bán phải bán với giá P3=P1+t thì mới đẩy hết thuế về phía người tiêu dùng. Vì vậy trong trường hợp thuế tăng thêm t thì người tiêu dùng sẽ chịu thiệt là b=P2-P1 và nhà sản xuất sẽ chịu thiệt là a=t-[P2-P1]
Như vậy ta thấy đường cầu càng ít co giãn thì người tiêu dùng càng thiệt và sản lượng giảm càng ít. Chính phủ khi tăng thuế sẽ tập trung vào hàng hóa đường cầu ít co giãn vì nếu làm ngược lại thì sản lượng giảm khiến cho tổng thu thuế giảm trong khi mục đích của tăng thuế là tăng nguồn thu.
Chú ý thuế này là thuế đánh vào toàn bộ hàng hóa, khác với mô hình trong bài thuế quan là thuế đánh vào hàng hóa nhập khẩu.
2. Co giãn và doanh thu
Doanh thu bằng giá bán nhân với số lượng bán. Vì để bán được thì phải có người mua nên doanh thu là theo hàm cầu.
Tại giá P2 doanh thu = P2 *Q2 = Tr1 +TR
Tại giá P1 doanh thu = P1*Q1= Tr2 + TR
Trường hợp cầu hoàn toàn không co giãn [
Trường hợp cầu co giãn đơn vị [
Trường hợp cầu co giãn [
3. Co giãn của cầu theo hàng hóa liên quan [co giãn chéo]
Hàng hóa liên quan có hai nhóm 1.Bổ sung: là những hàng hóa khi sử dụng phải sử dụng cùng nhau như xe với xăng xe, bếp gas với gas, tivi với giá điện,…. và 2.Thay thế: là hàng hóa khi mà lợi ích mang lại khi sử dụng tương đối giống nhau như Coca và Pepsi; như máy giặt Mitsu và máy giặt samsung,…
Cầu co giãn là % thay đổi lượng cầu hàng hóa này chia cho % thay đổi của giá hàng hóa liên quan.
-X và Y là hai hàng hóa bổ sung: Khi giá X tăng thì lượng cầu Y sẽ giảm [khi giá gas tăng thì cầu bếp gas giảm] :
– X và Y là hai hàng hóa thay thế: Khi giá X tăng thì lượng cầu Y tăng [khi tăng giá Pepsi thì Coca sẽ bán được nhiều hơn]:
4. Co giãn của cầu theo thu nhập:
Thu nhập càng tăng thì người tiêu dùng ngày càng có khả năng mua vì vậy cùng một mức giá bán lượng cầu sẽ tăng lên.
Co giãn của cầu theo thu nhập là % thay đổi lượng cầu chia cho % thay đổi thu nhập và có công thức.
Tuy nhiên không phải hàng hóa nào cũng tăng lượng cầu khi thu nhập tăng mà còn tùy thuộc nó thuộc nhóm nào:
1. Hàng hóa cấp thấp: khi thu nhập tăng lên thì người ta chuyển sang dùng loại hàng chất lượng cao, xịn hơn nên lượng cầu của hàng hóa này sẽ giảm [