Theo ước tính, khoảng 26% số người trưởng thành có nguy cơ cao mắc hội chứng ngưng thở khi ngủ. Đây là tình trạng nội khoa thường gặp, nhưng không được nhận biết, do đó không được chẩn đoán ở nhiều bệnh nhân.
Đối tượng nào cũng có thể mắc chứng ngưng thở khi ngủ. Các trường hợp mắc hội chứng ngưng thở khi ngủ gặp cả cháu bé, thậm chí còn rất ít tuổi, thanh niên và người trung tuổi, người lớn tuổi.
Hội chứng này không được phát hiện và điều trị sớm sẽ gây ra một số ảnh hưởng đến thân não. Để làm rõ thêm vấn đề này, Tiến sĩ, Bác sĩ Trần Thị Hồng Thu sẽ chia sẻ thêm trong nội dung dưới đây.
THÔNG TIN TIẾN SĨ, BÁC SĨ TRẦN THỊ HỒNG THU
|
Hội chứng ngưng thở khi ngủ là gì?
Ngưng thở khi ngủ là một rối loạn trong đó thở liên tục dừng lại rồi lại bắt đầu trong khi ngủ.
Có 3 loại ngừng thở khi ngủ là: ngưng thở trung ương, ngưng thở tắc nghẽn và ngưng thở hỗn hợp.
Ngưng thở trung ương
Khi các tín hiệu thần kinh từ trung ương không dẫn truyền đến các cơ hô hấp, kết quả là không có gắng sức cử động của các cơ hô hấp và không có lưu lượng khí trao đổi ở phổi, mặc dù đường hô hấp vẫn mở ra đủ trong lúc ngủ, không bị xẹp hay tắc nghẽn.
Ngưng thở tắc nghẽn
Gặp trong phần lớn các trường hợp. Đây là hậu quả của lưu lượng không khí qua mũi và miệng đến phổi giảm hoặc mất do hẹp hoặc xẹp đường hô hấp trên.
Ngưng thở hỗn hợp
Vừa có ngưng thở tắc nghẽn vừa có ngưng thở trung ương.
Dấu hiệu ngưng thở khi ngủ
Các dấu hiệu dễ nhận biết của hội chứng ngưng thở khi ngủ thường gặp là:
- Ngủ ngáy và buồn ngủ vào ban ngày
- Mệt mỏi, thiếu tập trung vào ban ngày
- Đau thắt ngực về đêm và hay giật mình thức giấc về đêm kèm theo thở gấp, ngạt thở
- Mặc dù ngáy và ngủ ngày nhiều là triệu chứng điển hình của hội chứng ngưng thở khi ngủ. Tuy nhiên, ngáy chưa đủ để chẩn đoán, phải kèm với ngưng thở, tiếng khịt mũi, thở gấp, nghẹt thở và kèm theo buồn ngủ nhiều vào ban ngày như ngủ gật khi lái xe, khi xem ti vi, sách báo.
Nguyên nhân
Theo Tiến sĩ, Bác sĩ Trần Thị Hồng Thu, nguyên nhân hay gặp nhất là do tắc nghẽn: thường gặp ở nam giới béo phì, tiến triển theo tuổi và nguy cơ càng cao hơn nếu kèm các bệnh như tăng huyết áp, tim mạch, đái tháo đường, nghiện thuốc lá.
Nguyên nhân trung ương [tại não]: có sự giảm hoặc mất kiểm soát của trung tâm hô hấp trong việc điều hòa nhịp thở thông qua nồng độ CO2 máu. Bệnh nhân có cơn ngưng thở cho đến khi nồng độ CO2 tăng cao trong máu và sau khi CO2 được đào thải bớt thì bệnh nhân lại tiếp tục có cơn ngưng thở.
Nguyên nhân thứ ba là nhóm nguyên nhân vừa có tắc nghẽn, vừa có nguyên nhân trung ương.
Yếu tố nguy cơ
Những yếu tố nguy cơ làm tăng khả năng mắc hội chứng ngưng thở khi ngủ đã được xác định bao gồm:
- Béo phì
- Bất thường cấu trúc sọ mặt và mô mềm đường hô hấp trên
Những yếu tố nguy cơ tiềm ẩn bao gồm có:
- Di truyền
- Hút thuốc lá: tăng 3 lần hội chứng ngưng thở khi ngủ
- Xung huyết mũi: tăng 2 lần
- Đái tháo đường đề kháng insulin tăng 3 lần
- Các yếu tố khác: rượu, thuốc an thần, mãn kinh, nam giới gặp nhiều hơn nữ.
Hệ quả ngưng thở khi ngủ
Với người mắc chứng ngưng thở khi ngủ sẽ làm giảm giảm oxy máu và tăng khí CO2 ở máu, tình trạng này sẽ hoạt hóa thần kinh giao cảm gây co mạch, tăng nhịp tim dẫn đến tăng huyết áp, suy tim sung huyết, loạn nhịp tim, bệnh tim thiếu máu cục bộ và bệnh lý mạch máu não.
Chứng ngưng thở khi ngủ cùng làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch lên đến 3 lần. Số lần ngưng thở khi ngủ càng cao thì tỉ lệ bệnh tim mạch càng cao.
Chẩn đoán và điều trị
Nếu bệnh nhân có triệu chứng ngủ ngáy, buồn ngủ ban ngày và có tổng số đợt ngưng thở lớn hơn 5 lần trong 1 giờ khi ngủ, mỗi đợt ngưng thở kéo dài ít nhất là 10 giây, thì bệnh nhân được chẩn đoán mắc hội chứng ngưng thở khi ngủ.
Tiêu chuẩn chẩn đoán độ nặng của hội chứng ngưng thở khi ngủ tùy thuộc vào tổng số đợt ngưng thở trong 1 giờ.
- Mức độ nhẹ: 6 - 15 đợt/ 1 giờ
- Trung bình: 16 - 30 đợt/giờ
- Nặng: > 30 đợt/giờ
Việc điều trị chứng ngưng thở khi ngủ còn phụ thuộc vào mức độ nặng, nhẹ hay trung bình của người bệnh.
Mức độ nhẹ
- Chủ yếu thay đổi lối sống: giảm cân, dùng gối tránh ngáy, ngủ tư thế nghiêng, tránh sử dụng rượu, thuốc lá, thuốc an thần.
- Dùng dụng cụ nâng hàm: một dụng cụ gắn ở miệng có tác dụng đưa hàm dưới ra trước, tăng khoảng trống của vùng hầu và vùng sau đáy lưỡi, giảm tính xẹp của vùng hầu.
Mức độ trung bình
- Nếu nguyên nhân gây hội chứng ngưng thở khi ngủ là do bất thường về cấu trúc vùng tai mũi họng, khi đó bệnh nhân sẽ được cắt amidan, lưỡi gà và vòm khẩu cái sau.
Mức độ nặng
Thở áp lực dương liên tục trong lúc ngủ với máy thở CPAP, gắn với mặt nạ mũi hoặc mặt nạ miệng. Máy thở CPAP có tác dụng:
- Giúp mở và ngăn ngừa xẹp đường hô hấp trên
- Giảm buồn ngủ vào ban ngày ở hầu hết tất cả bệnh nhân
- Cải thiện tăng huyết áp, tiểu đêm.Khám và điều trị ngưng thở khi ngủ ở đâu tốt
Hội chứng ngưng thở khi ngủ nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời sẽ gây ra những biến chứng nguy hiểm ảnh hưởng đến sức khỏe như: bệnh tim mạch, tai biến, các cơn đau thắt ngực, suy giảm trí nhớ, mất tập trung…
Là bệnh lý liên quan tới Hô hấp, cho nên khi gặp các dấu hiệu của chứng ngưng thở khi ngủ như: ngủ ngáy, buồn ngủ vào ban ngày, mệt mỏi… thì lúc này người bệnh nên tìm đến các bệnh viện, phòng khám có chuyên khoa hô hấp để thăm khám và điều trị.
Khám với bác sĩ mất ngủ từ xa
Biểu hiện dễ thấy của hội chứng ngưng thở khi ngủ là ngủ ngày, buồn ngủ, mệt mỏi. Vì vậy, bệnh nhân có thể chọn khám tư vấn từ xa với bác sĩ chuyên khoa về giấc ngủ để được thăm khám, tư vấn phương án điều trị.
Nội dung chuyên môn bài viết trên đây được chia sẻ bởi Tiến sĩ, Bác sĩ Trần Thị Hồng Thu - Phó Giám đốc Bệnh viện Tâm thần ban ngày Mai Hương.
Hội chứng ngưng thở khi ngủ là gì?
Ngưng thở khi ngủ [Obstructive Sleep Apnea – OSA] là sự rối loạn trong giấc ngủ, trong đó có hiện tượng ngưng thở hơn 10 giây hay giảm thông khí lặp đi lặp lại nhiều lần trong đêm kèm triệu chứng ngủ ngáy và ngủ ngày quá mức.
Bệnh nhân ngưng thở trong lúc ngủ thường duy trì khoảng trống đường thở trong khi thức nhưng biểu hiện tắc nghẽn khi đi sâu vào giấc ngủ. Giấc ngủ sâu của bệnh nhân bị gián đoạn bởi sự tắc nghẽn trầm trọng và kích thích tỉnh giấc để đi vào giấc ngủ nông. Sự tỉnh giấc này tái lập lại đường thở đi kèm với hít hơi dài.
Ai có thể bị ngưng thở khi ngủ?
Có thể gặp ở mọi lứa tuổi nhưng thường gặp nhất ở trung niên, thường gặp ở nam giới.
Những người béo phì, bất thường cấu trúc đường hô hấp trên [amidan quá phát, hàm nhỏ, lưỡi to,…], uống nhiều rượu bia, sử dụng thuốc an thần hoặc trong gia đình có người bị ngưng thở khi ngủ có nguy cơ bị ngưng thở khi ngủ cao hơn.
Đường thở ở người bình thường và người có hội chứng ngưng thở khi ngủ
Những biến chứng của ngưng thở khi ngủ
Ngưng thở khi ngủ có thể gây ra thiếu oxy toàn thân, ảnh hưởng đến các cơ quan như tim, phổi, thận, tuyến tụy, não,… từ đó gây rối loạn chuyển hóa, tăng huyết áp, tăng nguy cơ đột quỵ do nhồi máu não, nhồi máu cơ tim.
Chính vì vậy, tình trạng ngưng thở khi ngủ kéo dài có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và có nguy cơ gây đột tử.
Dấu hiệu nhận biết ngưng thở khi ngủ.
- Ngủ ngáy: là dấu hiệu phổ biến nhất. Bệnh nhân có những cơn ngưng thở về đêm, thở phì phò, hổn hển và cuối kỳ ngưng thở. Ngáy to nhất khi nằm ngửa, giảm khi nằm nghiêng.
- Mệt mỏi cả ngày: người bị ngưng thở khi ngủ thường mệt mỏi, khó tập trung trong công việc, suy giảm trí nhớ, thay đổi tính tình, dễ cáu gắt.
- Buồn ngủ vào ban ngày: bệnh nhân có thể ngủ trong khi đang làm việc, thậm chí khi đang lái xe.
- Đau đầu khi thức dậy: nguyên nhân do thay đổi nồng độ oxy não trong đêm.
Làm thế nào để biết có ngưng thở khi ngủ hay không?
Là tiêu chuẩn vàng để chẩn đoán ngưng thở khi ngủ. Máy ghi lại được tất cả những thay đổi sinh lý xảy ra trong giấc ngủ.
Đo đa ký giấc ngủ cho bệnh nhân tại bệnh viện Tai Mũi Họng [ảnh cắt từ clip]
Đo đa ký được thực hiện trong suốt giấc ngủ của bệnh nhân. Bệnh nhân sẽ được gắn những bộ phận nhận cảm lên một số vị trí trên người như đầu, mặt, ngực, chân, đầu ngón tay để ghi nhận một số kết quả của người bệnh trong suốt giấc ngủ. Máy đa ký giấc ngủ sẽ ghi điện não, điện tim, điện cơ mắt, điện cơ cằm, điện cơ chân, độ bão hoà oxy trong máu, thông khí hô hấp, chuyển động cơ hô hấp, tiếng ngáy của bệnh nhân. Đo đa ký giấc ngủ hoàn toàn không gây đau đớn.
Là phương tiện khảo sát rất cần thiết cho việc xác định chính xác vùng tắc nghẽn và mức độ tắc nghẽn khi ngủ
Hình ảnh hẹp eo họng các mức độ qua nội soi – một trong những nguyên nhân gây ngủ ngáy [Nguồn: Semantic Scholar]
Bệnh nhân sẽ được gây ngủ và theo dõi bởi bác sĩ gây mê. Sau đó bác sĩ Tai Mũi Họng sẽ tiến hành nội soi kiểm tra chính xác vùng tắc nghẽn và mức độ tắc nghẽn khi bệnh nhân ngủ để có thể tìm ra phương pháp điều trị phù hợp nhất cho bệnh nhân.
Thực hiện nội soi ống mềm khi ngủ cho bệnh nhân tai bệnh viện Tai Mũi Họng
Các phương pháp điều trị
1. Giảm cân
2. Thay đổi lối sống: hạn chế rượu bia, không sử dụng thuốc an thần nếu không có chỉ định của bác sĩ
3. Thở áp lực dương liên tục [CPAP]
4. Phẫu thuật
Phẫu thuật mở rộng khoảng thở vùng họng miệng bằng cách cắt bỏ tổ chức mô mềm thừa ở màn hầu và thành bên họng, có thể kèm cắt amidan.
Để hiểu rõ hơn về ngưng thở khi ngủ, mời quý người bệnh và thân nhân người bệnh xem video clip “Hội chứng ngưng thở khi ngủ”
Phòng Quản lý chất lượng