Ngọn núi được so sánh với cái gì

Con mèo vằn vào tranh, to hơn cả con hổ nhưng nét mặt lại vô cùng dễ mến.

[Tạ Duy Anh]

Sự so sánh trong câu văn của Tạ Duy Anh là so sánh hơn kém [to hơn], không giống như sự so sánh ngang bằng [như] trong các ví dụ trên.

Ghi nhớ :

So sánh là đối chiếu sự vật, sự việc này với sự vật, sự việc khác có nét tương đồng để làm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.

II - Cấu tạo của phép so sánh

Câu 1 : Điền những tập hợp từ chứa hình ảnh so sánh trong các câu đã dẫn ở phần I vào mô hình phép so sánh theo mẫu dưới đây :

Câu 2 : Nêu thêm các từ so sánh mà em biết.
 Một số từ so sánh khác : là, như là, giống như, tựa như là, bao nhiêu... bấy nhiêu,...

Câu 3 : Cấu tạo của phép so sánh trong những câu dưới đây có gì đặc biệt ?

a] 

Trường Sơn : chí lớn ông cha

Cửu Long : lòng mẹ bao la sóng trào.

[Lê Anh Xuân]

b] Như tre mỏng thẳng, con người không chịu khuất.

[Thép Mới]

Cấu tạo của phép so sánh ở những câu dưới đặc biệt ở chỗ :

a] Dùng dấu hai chấm để thay cho từ so sánh

b] Đảo vị trị của hai vế. Đáng lẽ viết là : "Con người không chịu khuất phục như tre mọc thẳng".

Ghi nhớ :

- Mô hình cấu tạo đầy đủ của một phép so sánh gồm :

+ Vế A [nêu tên sự vật, sự việc được so sánh]

+ Vế B [nêu tên sự vật, sự việc dùng để so sánh với sự vật, sự việc nói ở vế A]

+ Từ ngữ chỉ phương diện so sánh

+ Từ ngữ chỉ ý so sánh [gọi tắt là từ so sánh]

- Trong thực tế, mô hình cấu tạo nói trên có thể biến đổi ít nhiều :

+ Các từ ngữ chỉ phương diện so sánh và chỉ ý so sánh có thể được lược bớt.

+ Vế B có thể được đảo lên trước vế A cùng với từ so sánh.

III - Luyện tập

Câu 1 : Với mỗi mãu so sánh gợi ý dưới đây, em hãy tìm thêm một ví dụ :

a] So sánh đồng loại 

- So sánh người với người :

                                           Người là Cha, là Bác, là Anh

                                           Quả tim lớn lọc trăm dòng máu nhỏ

[Tố Hữu]

- So sánh vật với vật :

Tiếng suối trong như tiếng hát xa

[Hồ Chí Minh]

b] So sánh khác loại 

- So sánh vật với người :

Cá nước bơi hàng đàn đen trũi nhô lên hụp xuống như người bơi ếch giữa đầu sóng trắng.

[Đoàn Giỏi]

- So sánh cái cụ thể với cái trừu tượng :

Công cha như núi ngất trời

Nghĩa mẹ như nước ở ngoài biển Đông.

[Ca dao]

Câu 2 : Dựa vào những thành ngữ đã biết, hãy viết tiếp vế B vào những chỗ trống dưới đây để tạo thành phép so sánh :

- khỏe như ...

- đen như ...

- trắng như ...

- cao như ...

Trả lời :

Những thành ngữ hoàn chỉnh :

- khỏe như voi

- đen như than

- trắng như tuyết

- cao như núi

Câu 3 : Hãy tìm những câu văn có sử dụng phép so sánh trong các bài Bài học đường đời đầu tiên và Sông nước Cà Mau.

- Bài học đường đời đầu tiên :

+ Những ngọn cỏ ... vừa lia qua.

+ Hai cái răng đen nhánh ... máy làm vieejv.

+ Cái chàng Dế Choắt ... nghiện thuốc phiện.

+ Đã thanh niên rồi ... áo gi-lê.

+ Chú mày ... chịu được.

+ Đến khi định thần ... đánh nhau.

+ Mỏ Cốc ... xuyên cả đất.

+ Như đã hả cơn tức ... vừa gây ra.

- Sông nước Cà Mau :

+ Càng đổ dần về ... như mạng nhện.

+ [...] gọi là kênh Bọ Mắt ... như những đám mây nhỏ, [...].

+ Dòng sông Năm Căn ... những đầu sóng trắng.

+ [...] trông hai bên bờ ... tường thành vô tận.

+ [...] những đống gỗ cao như núi chất dựa bờ, [...]

+ [...] những ngôi nhà bè ... những khu phố nổ, [...]

+ [...] đã điểm tô ... vùng rừng Cà Mau.

Câu 4 : Chính tả [nghe - viết] : Sông nước Cà Mau [từ Dòng sông Năm Căn mênh mông đến khói sóng ban mai].

Học sinh tự thực hiện

Lựa chọn câu để xem lời giải nhanh hơn

Câu 1

Lời giải chi tiết:

I. KIẾN THỨC CƠ BẢN

1. So sánh là gì?

a] Hình ảnh so sánh được thể hiện bằng những từ ngữ nào trong các câu sau:

a] Hình ảnh so sánh được thể hiện bằng những từ ngữ nào trong các câu sau:

[1]                     Trẻ em như búp trên cành

Biết ăn ngủ, biết học hành là ngoan.

[Hồ Chí Minh]

[2] [...] trông hai bên bờ, rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận.

[Đoàn Giỏi]

Gợi ý:

- Trẻ em như búp trên cành

- rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận.

b] Trong các hình ảnh so sánh vừa xác định được, những sự vật, sự việc nào được so sánh với nhau?

Gợi ý:

- trẻ em được so sánh với búp trên cành;

- rừng đước được so sánh với hai dãy tường thành vô tận.

c] Vì sao các sự vật, sự việc trên lại có thể so sánh được với nhau?

Gợi ý: Giữa các sự vật, sự việc so sánh với nhau phải có nét nào đó giống nhau.

- trẻ em và búp trên cành, giống nhau: non tơ, được nâng niu,…

- rừng đước và dãy trường thành, giống nhau: dựng lên cao, thẳng đứng, dài dặc,…

d] Việc so sánh các sự vật, sự việc với nhau như trên có tác dụng gì?

Gợi ý: So sánh có tác dụng làm nổi bật cái được nói đến, bộc lộ sự cảm nhận của người nói [viết], gợi ra hình ảnh cụ thể, truyền cảm. Hãy so sánh:

- Trẻ em biết ngoan ngoãn, biết học hành là ngoan với Trẻ em như búp trên cành – Biết ngoan ngoãn, biết học hành là ngoan.

- rừng đước dựng lên cao ngất với rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận

đ] Câu sau đây cũng sử dụng so sánh nhưng không giống với sự so sánh ở các câu trên. Em hãy nhận xét về điều này.

Con mèo vằn vào tranh, to hơn cả con hổ nhưng nét mặt lại vô cùng dễ mến.

[Tạ Duy Anh]

Gợi ý: So sánh là thao tác phổ biến, được dùng trong suy nghĩ, nói năng,… Có sự so sánh để làm nổi bật cái được nói đến thông qua liên hệ giống nhau giữa các sự vật, sự việc [như trong ví dụ [1] và [2] ở trên]; so sánh kiểu này là phép so sánh – một biện pháp tu từ. Nhưng cũng có sự so sánh để phân biệt đặc điểm khác nhau giữa các sự vật, sự việc [như trong câu văn của Tạ Duy Anh]; so sánh kiểu này không phải là phép so sánh – biện pháp tu từ.

2. Cấu tạo của phép so sánh

Xem xét mô hình cấu tạo của phép so sánh qua bảng và ví dụ dưới đây:

a] Kẻ bảng tương tự và xếp các hình ảnh so sánh ở ví dụ [1], [2] vào những vị trí thích hợp.

Gợi ý:

Trường hợp [1] không đầy đủ các yếu tố; trường hợp [2] đầy đủ các yếu tố.

b] Đặt những từ ngữ chứa hình ảnh so sánh trong các câu sau đây vào bảng mô hình cấu tạo của phép so sánh và nêu nhận xét.

[1]                  Trường sơn: chí lớn ông cha

Cửu Long: lòng mẹ bao la sóng trào.

[Lê Anh Xuân]

[2] Như tre mọc thẳng, con người không chịu khuất.

[Thép Mới]

Gợi ý:

c] Tìm thêm các từ ngữ có thể thay thế vào vị trí từ như trong các bảng trên.

Gợi ý:

Các từ so sánh thường gặp: là, như là, tựa như là, y như, hệt như, giống như, tựa như, bao nhiêu… bấy nhiêu… ]

Câu 2

Lời giải chi tiết:

II. RÈN LUYỆN KĨ NĂNG 

1. Với mỗi mẫu so sánh gợi ý dưới đây, hãy tìm thêm một ví dụ:

a] So sánh đồng loại

- So sánh người với người:

Lúc ở nhà mẹ cũng là cô giáo

Khi đến trường, cô giáo như mẹ hiền.

[Lời bài hát]

- So sánh vật với vật:

Từ xa nhìn lại, cây gạo sừng sững như một tháp đèn khổng lồ […].

[Vũ Tú Nam]

b] So sánh khác loại

- So sánh vật với người:

Ngôi nhà như trẻ nhỏ

Lớn lên với trời xanh.

[Đồng Xuân Lan]

Bà như quả đã chín rồi

 Càng thêm tuổi tác, càng tươi lòng vàng.

[Võ Thanh An]

- So sánh cái cụ thể với cái trừu tượng:

Trường Sơn: chí lớn ông cha

  Cửu Long: lòng mẹ bao la sóng trào.

[Lê Anh Xuân]

Công cha như núi Thái Sơn

Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra.

[Ca dao]

Gợi ý: Có thể lấy thêm các ví dụ sau.

a] So sánh đồng loại

- Người với người:

Người là Cha, là Bác, là Anh

Quả tim lớn lọc trăm dòng máu đỏ.

[Tố Hữu]

- Vật với vật:

Những đống gỗ cao như núi chất dựa bờ.

[Đoàn Giỏi]

b] So sánh khác loại

- Vật với người:

Tre trông thanh cao, giản dị, chí khí như người.

[Thép Mới]

Trẻ em như búp trên cành,

Biết ăn ngủ, biết học hành là ngoan.

[Bác Hồ]

- So sánh cái cụ thể với cái trừu tượng:

Con đi trăm núi ngàn khe

Chưa bằng muôn nỗi tái tê lòng bầm.

[Tố Hữu]

Tình yêu Tổ quốc là đỉnh núi, bờ sông,

Những lúc tột cùng là dòng huyết chảy.

[Xuân Diệu]

2. Tìm từ điền vào chỗ trống trong bảng sau để được những câu thành ngữ:

3. Hãy tìm những câu văn có sử dụng phép so sánh trong các bài Bài học đường đời đầu tiên, Sông nước Cà Mau và xếp chúng vào bảng cấu tạo của phép so sánh.

Gợi ý:

Loigiaihay.com