Nguyên tắc xử lý người chưa thành niên phạm tội

(HNM) - Qua các phương tiện thông tin đại chúng, tôi được biết có nhiều vụ án mà đối tượng phạm tội là người chưa thành niên. Xin hỏi quý báo, trong những trường hợp đó thì người chưa thành niên có bị xử phạt tù không và việc kết án đối với người chưa thành niên phạm tội có được áp dụng để xác định tái phạm hay tái phạm nguy hiểm?
Phạm Duy Minh (Quận Long Biên, Hà Nội)

Thạc sỹ, luật sư Quản Văn Minh (Công ty Luật số 5 - quốc gia, website: www.luatsuvietnam.vn) trả lời:


- Theo Điều 12, Bộ luật Hình sự số 15/1999/QH10 ngày 21-12-1999, được sửa đổi, bổ sung một số điều bởi Luật số 37/2009/QH12 ngày 19-6-2009 (sau đây gọi là Bộ luật Hình sự) thì người từ đủ 16 tuổi trở lên phải chịu trách nhiệm hình sự về mọi tội phạm. Người từ đủ 14 tuổi trở lên nhưng chưa đủ 16 tuổi phải chịu trách nhiệm hình sự về tội phạm rất nghiêm trọng do cố ý hoặc tội phạm đặc biệt nghiêm trọng.

Một trong các nguyên tắc xử lý đối với người chưa thành niên phạm tội được quy định tại khoản 5, Điều 69, Bộ luật Hình sự, là: "Khi áp dụng hình phạt đối với người chưa thành niên phạm tội cần hạn chế áp dụng hình phạt tù. Khi xử phạt tù có thời hạn, tòa án cho người chưa thành niên phạm tội được hưởng mức án nhẹ hơn mức án áp dụng đối với người đã thành niên phạm tội tương ứng. Không áp dụng hình phạt tiền đối với người chưa thành niên phạm tội ở độ tuổi từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi. Không áp dụng hình phạt bổ sung đối với người chưa thành niên phạm tội". Theo đó, tùy từng trường hợp, người chưa thành niên phạm tội vẫn có thể bị áp dụng hình phạt tù, tuy nhiên pháp luật yêu cầu hạn chế áp dụng hình phạt tù khi áp dụng hình phạt đối với người chưa thành niên phạm tội.

Điều 49, Bộ luật Hình sự, quy định: Tái phạm là trường hợp đã bị kết án, chưa được xóa án tích mà lại phạm tội do cố ý hoặc phạm tội rất nghiêm trọng, tội đặc biệt nghiêm trọng do vô ý. Những trường hợp sau đây được coi là tái phạm nguy hiểm: Đã bị kết án về tội rất nghiêm trọng, tội đặc biệt nghiêm trọng do cố ý, chưa được xóa án tích mà lại phạm tội rất nghiêm trọng, tội đặc biệt nghiêm trọng do cố ý; Đã tái phạm, chưa được xóa án tích mà lại phạm tội do cố ý. Căn cứ quy định tại khoản 6, Điều 69, Bộ luật Hình sự là: "Án đã tuyên đối với người chưa thành niên phạm tội khi chưa đủ 16 tuổi, thì không tính để xác định tái phạm hoặc tái phạm nguy hiểm", thì trong trường hợp người chưa thành niên phạm tội khi chưa đủ 16 tuổi, án đã tuyên đối với người này không được tính để xác định tái phạm hoặc tái phạm nguy hiểm theo quy định pháp luật.

Trong xóm tôi có những người chưa thành niên đã nghỉ học, thường xuyên tụ tập quậy phá. Cho tôi hỏi nếu như những người thành niên này vi phạm hành chính thì bị xử lý ra sao? Nguyên tắc xử lý người chưa thành niên phạm tội được quy định như thế nào? - câu hỏi của bác Long đến từ Đồng Tháp.

Người chưa thành niên vi phạm hành chính bị xử lý thế nào?

Căn cứ theo quy định tại Điều 135 Luật Xử lý vi phạm hành chính 2012 như sau:

Áp dụng các hình thức xử phạt và biện pháp khắc phục hậu quả
1. Các hình thức xử phạt áp dụng đối với người chưa thành niên bao gồm:
a) Cảnh cáo;
b) Phạt tiền;
c) Tịch thu tang vật, phương tiện vi phạm hành chính.
2. Các biện pháp khắc phục hậu quả áp dụng đối với người chưa thành niên bao gồm:
a) Buộc khôi phục lại tình trạng ban đầu;
b) Buộc thực hiện các biện pháp khắc phục tình trạng ô nhiễm môi trường, lây lan dịch bệnh;
c) Buộc tiêu hủy hàng hóa, vật phẩm gây hại cho sức khỏe con người, vật nuôi, cây trồng và môi trường; văn hóa phẩm có nội dung độc hại;
d) Buộc nộp lại khoản thu bất hợp pháp có được do thực hiện hành vi vi phạm hoặc buộc nộp lại số tiền bằng trị giá tang vật, phương tiện đã bị tiêu thụ, tẩu tán, tiêu hủy trái với quy định của pháp luật.

Theo đó, các hình thức xử phạt và biện pháp khắc phục hậu quả đối với người vị chưa thành niên được xác định:

- Các hình thức xử phạt, bao gồm:

+ Cảnh cáo

+ Phạt tiền

+ Tịch thu tang vật, phương tiện vi phạm hành chính.

- Các biện pháp khắc phục hậu quả, bao gồm:

+ Buộc khôi phục lại tình trạng ban đầu

+ Buộc thực hiện các biện pháp khắc phục tình trạng ô nhiễm môi trường, lây lan dịch bệnh

+ Buộc tiêu hủy hàng hóa, vật phẩm gây hại sức khỏe con người, vật nuôi, cây trồng, môi trường; văn hóa phẩm có nội dung độc hại

+ Buộc nộp lại khoản thu bất hợp pháp có được do vi phạm hoặc buộc nộp lại số tiền bằng trị giá tang vật, phương tiện đã bị tiêu thụ, tẩu tán, tiêu hủy trái pháp luật.

Lưu ý, người chưa thành niên vi phạm còn có thể bị áp dụng các biện pháp xử lý hành chính theo Điều 136 Luật Xử lý vi phạm hành chính 2012 là Giáo dục tại xã, phường, thị trấn và đưa vào trường giáo dưỡng.

Nguyên tắc xử lý người chưa thành niên phạm tội

Người chưa thành niên vi phạm hành chính bị xử lý thế nào? (Hình từ Internet)

Nguyên tắc xử lý đối với người chưa thành niên vi phạm hành chính là gì?

Về nguyên tắc xử lý riêng đối với người chưa thành viên vi phạm hành chính, chúng ta có thể kiểm tra theo quy định tại Điều 134 Luật Xử lý vi phạm hành chính 2012 (được sửa đổi bởi khoản 68 Điều 1 Luật Xử lý vi phạm hành chính sửa đổi 2020) với nội dung:

- Việc xử lý người chưa thành niên vi phạm hành chính chỉ được thực hiện trong trường hợp cần thiết nhằm giáo dục, giúp đỡ họ sửa chữa sai lầm, phát triển lành mạnh và trở thành công dân có ích cho xã hội.

Trong quá trình xem xét xử lý người chưa thành niên vi phạm hành chính, người có thẩm quyền xử lý vi phạm hành chính phải bảo đảm lợi ích tốt nhất cho người chưa thành niên. Biện pháp đưa vào trường giáo dưỡng chỉ được áp dụng khi xét thấy không có biện pháp xử lý khác phù hợp hơn;

- Việc xử lý người chưa thành niên vi phạm hành chính còn căn cứ vào khả năng nhận thức của người chưa thành niên về tính chất nguy hiểm cho xã hội của hành vi vi phạm, nguyên nhân và hoàn cảnh vi phạm để quyết định việc xử phạt hoặc áp dụng biện pháp xử lý hành chính phù hợp;

- Quyết định mức xử phạt vi phạm hành chính với người chưa thành niên phải nhẹ hơn so với người thành niên có cùng hành vi vi phạm hành chính. Cụ thể:

• Người từ đủ 14 đến dưới 16 tuổi: Không áp dụng hình thức phạt tiền.

• Người từ đủ 16 đến dưới 18 tuổi: Mức tiền phạt không quá 1/2 mức tiền phạt áp dụng với người thành niên; bị buộc phải nộp một khoản tiền tương đương trị giá tang vật, phương tiện vi phạm bằng 1/2 trị giá tang vật, phương tiện vi phạm hành chính.

- Trong quá trình xử lý người chưa thành niên vi phạm hành chính, bí mật riêng tư của người chưa thành niên phải được tôn trọng và bảo vệ;

- Các biện pháp thay thế xử lý vi phạm hành chính phải được xem xét áp dụng khi có đủ các điều kiện quy định tại Chương II của Phần này. Việc áp dụng biện pháp thay thế xử lý vi phạm hành chính không được coi là đã bị xử lý vi phạm hành chính.

Người chưa thành niên là ai?

Điều 21 Bộ luật Dân sự 2015 định nghĩa về người chưa thành niên như sau: Người chưa thành niên là người chưa đủ mười tám tuổi.

Bên cạnh đó, theo Điều 1 Luật Trẻ em 2016 cũng có giải thích thì trẻ em là người dưới 16 tuổi.

Có thể thấy, khái niệm người chưa thành niên tương đối rộng, bao hàm cả trẻ em và từ đủ 16 đến dưới 18 tuổi.

Trong lĩnh vực xử phạt vi phạm hành chính, người từ đủ 14 đến dưới 16 tuổi chỉ bị xử phạt vi phạm về vi phạm hành chính do lỗi cố ý. Còn người từ đủ 16 tuổi trở lên sẽ bị xử phạt về mọi vi phạm hành chính (theo khoản 1 Điều 5 Luật Xử lý vi phạm hành chính 2012).