Ở khu vực khí hậu gió mùa vì sao mùa đông lại ít mưa
- 1 Phân phối
- 2 Yếu tố
- 3 Những thành phố điển hình với khí hậu nhiệt đới gió mùa
- 4 Một số biểu đồ ví dụ
- 5 Chú thích
Phân phốiSửa đổi
Khí hậu nhiệt đới gió mùa thường được tìm thấy nhiều nhất ở Nam và Trung Mỹ. Tuy nhiên, có những khu vực Nam Á, Đông Nam Á, Châu Phi [đặc biệt là Tây và Trung Phi], Caribbean, Bắc Mỹ và Úc cũng có khí hậu này.
Yếu tốSửa đổi
Yếu tố kiểm soát chính đối với khí hậu nhiệt đới gió mùa là mối quan hệ của nó với gió mùa hoàn lưu. Gió mùa là một sự thay đổi theo mùa trong hướng gió. Ở châu Á, trong mùa hè [hoặc mùa nắng cao] có một luồng không khí trên bờ [không khí di chuyển từ đại dương về đất liền]. Vào mùa đông, mùa đông [hay mặt trời thấp], một luồng không khí ngoài khơi [không khí di chuyển từ đất liền sang nước] là phổ biến. Sự thay đổi hướng là do sự khác biệt trong cách nhiệt nước và đất.
Thay đổi mô hình áp lực ảnh hưởng đến tính thời vụ của mưa cũng xảy ra ở Châu Phi mặc dù nó thường khác với cách thức hoạt động ở Châu Á. Trong mùa nắng cao, vùng hội tụ liên vùng [ITCZ] gây ra mưa. Trong mùa nắng thấp, cao cận nhiệt đới tạo điều kiện khô ráo. Khí hậu gió mùa của châu Phi và châu Mỹ cho vấn đề đó, thường nằm dọc theo bờ biển thương mại.
1. Gió mùa mùa đông: [Từ tháng XI – tháng IV năm sau]
- Vào mùa đông lục địa Á- Âu lạnh, xuất hiện cao áp Xibia [ vùng áp cao Xibia này xuất hiện từ đầu tháng IX và đạt đến cực đại vào tháng 1] , đại dương Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương nóng hơn hình thành áp thấp Alêut và áp thấp Ấn Độ Dương. Mặt khác, lúc này là mùa hạ của bán cầu Nam nên áp thấp cận chí tuyến Nam hoạt động mạnh hút gió từ cao áp Xibia về. Để ý trên bản đồ đẳng áp chúng ta thấy chính sự giao tranh giữa áp cao Xibia và áp cao cận chí tuyến Bắc [nơi sinh ra gió mậu dịch] mà ưu thế thuộc về áp cao Xibia, tạo nên một mùa đông lạnh ở miền Bắc nước ta. Về mùa đông của nửa cầu Bắc, khối không khí cực đới lục địa [NPc] từ trung tâm caoáp Xi bia [ở khoảng 50 0 B] bị lực hút của áp thấp lục địa Ôxtrâylia ở nửa cầu Nam [ nửa cầu Nam lúc này đang là mùa hạ] kéo sâu xuống phía Nam tạo thành gió mùa mùa đông, thổi đến Việt Nam theo hướng Đông Bắc nên còn gọi là gió mùa Đông Bắchoạt động từ tháng XI đến tháng IV năm sau.Gió này hoạt động theo từng đợt. Tuy nhiên, trong quá trình di chuyển đến Việt Nam, do sự tiếp xúc với bề mặt đệm khác nhau nên mức độ biến tính và hệ quả thời tiết gây ra của khối khí cực lục địa hoàn toàn khác nhau trong thời gian nửa đầu và nửa sau mùa đông.
- Nửa đầu mùa đông [từ tháng XI – tháng I], khối không khí đi qua lục địa Trung Hoa rộng lớn, bị nóng lên và khô đi so với nơi xuất phát, nhưng thổi vào Việt Nam vẫn là khối không khí lạnh và khô nhất, gây ra kiểu thời tiết lạnh khô.
- Nửa sau mùa đông [ từ tháng II-tháng IV], khối không khí tràn qua biển Nam Trung Hoa, được tăng cường lượng ẩm, bớt lạnh, gây ra kiểu thời tiết lạnh ẩm với mưa phùn rất đặc trưng ở ven biển và ĐB bắc bộ, Bắc Trung bộ [Thời kì áp thấp Alêut mở rộng ].Như vậy, trong quá trình di chuyển xuống phía Nam, khối không khí cực lục địa bị biến tính và nóng dần lên, đồng thời bị suy yếu dần và dường như được kết thúc ở vĩđộ 16 0B - ranh giới của dãy núi Bạch Mã [ đôi lúc xuống đến vĩ độ 12 0B] . Do vậy, từ 16 0B trở vào,khi di chuyển xuống phía nam, do tác động của bề mặt đệm, khối khí lục địa bị thay đổi tính chất, bớt lạnh và do ảnh hưởng của bức chắn đia hình – dãy núi Bạch Mã ảnh hưởng của gió mùa mùa đông giảm hẳn, nhường cho sự thống trị của tín phong BBC- luồng gió xuất phát từ cao áp cận chí tuyến Bắc bán cầu trên biển Thái Bình Dương [Tm] thổi về xích đạo cũng theo hướng Đông Bắc hình thành một mùa khô, nắng nóng ở Nam bộ, Tây Nguyên và mưa ở ven biển Trung bộ.. [ Tín phong Đông Bắc thổi vào nước ta quanh năm, nhưng vào mùa đông và mùa hạ , nó chịu sự lấn áp làm lu mờ bởi các khối không khí gió mùa ; nó chỉ mạnh lên vào các thời kì chuyển tiếp là mùa xuân và mùa thu ]
I. Đặc điểm khí hậu vùng
Tính chất nhiệt đới gió mùa ẩm
– Do vị trí địa lí nên nước ta đã nhận được một lượng nhiệt mặt trời lớn, vì vậy nhiệt độ cao quanh năm, trung bình trên 21°c và tăng dần từ Bắc vào Nam lượng mưa lớn [1500 - 2000 mm/năm] và độ ẩm không khí trên 80%. Vì vậy khí hậu nước ta so với các nước trong cùng vĩ độ nước ta có một mùa đông lạnh hơn và một mùa hạ mát hơn. Bình quân 1m2 nhận được trên 1 triệu kilo calo nhiệt năng. Số giờ nắng đạt từ 1400 – 3000 giờ/ năm.
1. Miền khí hậu phía Bắc
Bao gồm phần lãnh thổ phía Bắc dãy Hoàng Liên Sơn. Miền này có khí hậu cận nhiệt đới ẩm nhưng tính chất nhiệt đới bị giảm sút với bốn mùa xuân, hạ, thu, đông tương đối rõ rệt. Tuy nhiên, miền khí hậu này có đặc điểm là mất ổn định vời thời gian bắt đầu-kết thúc các mùa và về nhiệt độ.
a. Vùng Đông Bắc Bắc Bộ
Bao gồm đồng bằng Bắc Bộ, miền núi và trung du phía Bắc [phần phía đông dãy Hoàng Liên Sơn]. Vùng này có đặc điểm địa hình tương đối bằng phẳng [đồng bằng Bắc Bộ] và thấp. Phía bắc có các dãy núi không cao lắm [1000 m ÷ < 3000 m], nằm theo hình nan quạt trên các hướng Đông Bắc - Tây Nam, Bắc-Nam, rồi Bắc Tây Bắc - Nam Đông Nam, chụm lại hướng về phía dãy núi Tam Đảo [đó là cánh cung Đông Triều, Bắc Sơn,Ngân Sơn, Sông Gâm, và kết thúc là dãy Hoàng Liên Sơn trên ranh giới với vùng Tây Bắc Bộ], không ngăn cản mà lại tạo thành các sườn dẫn gió mùa Đông Bắc và gió Bắc thường thổi về mùa đông. Vùng này tiếp giáp với vịnh Bắc bộ về phía Đông, phía Tây được chắn bởi dãy Hoàng Liên Sơn cao nhất Việt Nam [> 3001 m], nên chịu ảnh hưởng của khí hậu Đại dương nhiều hơn vùng Tây Bắc Bắc Bộ. Vì vậy, vùng Đông Bắc Bộ chịu ảnh hưởng trực tiếp của bão nhiệt đới, về mùa hè, ít chịu ảnh hưởng của gió Lào [gió foehn].
b. Vùng Tây Bắc Bắc Bộ
Mặc dù nền khí hậu chung không có sự khác biệt lớn giữa các khu vực, nhưng sự biểu hiện của nó không giống nhau theo chiều nằm ngang và theo chiều thẳng đứng. Dãy núi cao Hoàng Liên Sơn chạy dài liền một khối theo hướng Tây Bắc - Đông Nam đóng vai trò của một bức trường thành ngăn không cho gió mùa đông [hướng đông bắc - tây nam] vượt qua để vào lãnh thổ Tây Bắc mà không bị suy yếu nhiều, trái với vùng Đông bắc có hệ thống các vòng cung mở rộng theo hình quạt làm cho các đợt sóng lạnh có thể theo đó mà xuống đến tận đồng bằng sông Hồng và xa hơn nữa về phía nam. Vì vậy, trừ khi do ảnh hưởng của độ cao, nền khí hậụ Tây Bắc nói chung ấm hơn Đông Bắc, chênh lệch có thể đến 2-3 °C. Ở miền núi, hướng phơi của sườn đóng một vai trò quan trọng trong chế độ nhiệt – ẩm, sườn đón gió [sườn đông] tiếp nhận những lượng mưa lớn trong khi sườn tây tạo điều kiện cho gió "phơn" [hay quen được gọi là "gió lào"] được hình thành khi thổi xuống các thung lũng, rõ nhất là ở Tây Bắc. Nhìn chung, trong điều kiện của trung du và miền núi, việc nghiên cứu khí hậu là rất quan trọng vì sự biến dạng của khí hậu xảy ra trên từng khu vực nhỏ. Những biến cố khí hậu ở miền núi ang tính chất cực đoan, nhất là trong điều kiện lớp phủ rừng bị suy giảm, và lớp phủ thổ nhưỡng bị thoái hoá. Mưa lớn và tập trung gây ra lũ nhưng kết hợp với một số điều kiện thì xuất hiện lũ quét; hạn vào mùa khô thường xảy ra nhưng có khi hạn hán kéo dài ngoài sức chịu đựng của cây cối.
2. Miền khí hậu Trường Sơn
Miền khí hậu Đông Trường Sơn bao gồm phần lãnh thổ Trung Bộ phía đông dãy Trường Sơn, từ Hoành Sơn [vĩ tuyến 18°B] tới Mũi Dinh [vĩ tuyến 11°B] có mùa mưa lệch hẳn về thu đông.
Gồm phần lãnh thổ phía Đông dãy Trường Sơn, kéo dài từ phía Nam dãy Hoành Sơn tới Phan Thiết. Đây là miền khí hậu chuyển tiếp giữa hai miền khí hậu nói trên và mang đặc điểm của khí hậu nhiệt đới gió mùa. Miền này lại có thể chia làm hai vùng:
a. Vùng Bắc Trung Bộ
là vùng Bắc đèo Hải Vân đôi khi có thời tiết lạnh và có những thời kỳ khô nóng do gió phơn tây nam gây nên. Về mùa đông, do hình thế vùng này chạy dọc bờ biển Đông theo hướng Tây Bắc - Đông Nam, đón trực diện với hướng gió mùa chủ đạo thổi trong mùa này là gió mùa Đông Bắc. Lại bị hệ dãy núi Trường Sơn tương đối cao ở phía Tây [dãy Phong Nha - Kẻ Bàng] và phía Nam [tại đèo Hải Vân trên dãy Bạch Mã] chắn ở cuối hướng gió mùa Đông Bắc. Nên vì vậy vùng này vẫn bị ảnh hưởng bởi thời tiết lạnh do gió mùa Đông Bắc mang đến và thường kèm theo mưa nhiều [đặc biệt là tại Thừa Thiên - Huế] do gió mùa thổi theo đúng hướng Đông Bắc mang theo hơi nước từ biển vào, hơi khác biệt với thời tiết khô hanh của miền Bắc cùng trong mùa đông. Gió mùa Đông Bắc thổi đến đây thường bị suy yếu và bị chặn lại bởi dãy Bạch Mã ít ảnh hưởng tới các vùng phía Nam. Về mùa Hè, khi gió mùa Tây Nam hoạt động mạnh thổi từ vịnh Thái Lan qua vùng lục địa rộng lớn đến dãy Trường Sơn thì bị trút hết mưa xuống sườn Tây Trường Sơn nhưng vẫn tiếp tục vượt qua dãy núi để thổi sang vùng này. Lúc này do không còn hơi nước nên gió mùa Tây Nam gây ra thời tiết khô nóng [có khi tới > 40 °C, độ ẩm chỉ còn 50 ÷ 60], gió này gọi là gió foehn.
b. Vùng duyên hải Nam Trung Bộ
là vùng đồng bằng ven biển Nam Trung Bộ phía Nam đèo Hải Vân tương tự như phía bắc đèo Hải vân, tuy nhiên nhiệt độ có cao hơn và thỉnh thoảng có những đợt lạnh mùa đông tuy không dài, ảnh hưởng của gió Tây khô nóng không lớn như ở Bắc Trung Bộ
Một đặc điểm quan trọng của miền khí hậu này là mùa mưa và mùa khô không cùng lúc với mùa mưa và khô của hai miến khí hậu còn lại. Mùa hè, trong khi cả nước có lượng mưa lớn nhất, thì miền khí hậu này lại đang ở thời kỳ khô nhất.
3. Miền khí hậu phía Nam
Miền khí hậu phía Nam bao gồm Nam Bộ và Tây Nguyên có khí hậu cận xích đạo, nhiệt độ quanh năm cao, với một mùa mưa và một mùa khô tương phản sâu sắc.
Các vùng núi cao nước ta, khí hậu thay đổi theo độ cao và hướng sườn.
Gồm phần lãnh thổ thuộc Tây Nguyên và Nam Bộ. Miền này có khí hậu nhiệt đới xavan với hai mùa: mùa khô và mùa mưa [từ tháng 4-5 đến tháng 10-11]. Quanh năm, nhiệt độ của miền này cao. Khí hậu miền này ít biến động nhiều trong năm.
- Vùng cao nguyên Nam Trung Bộ [Tây Nguyên]
- Vùng đồng bằng Nam Bộ
4. Miền khí hậu biển Đông Việt Nam
Mang tính chất gió mùa nhiệt đới hải dương và tương đối đồng nhất, biển luôn có gió.
Answers [ ]
VÌ SAO KHÍ HẬU MIỀN BẮC LẠI CÓ KHÍ HẬU MÙA ĐÔNG LẠNH ÍT MƯA MÙA HÈ NÓNG VÀ MƯA NHIỀU.
* Nước ta nắm trong vùng nội chí tuyến Bắc bán cầu nên tín phong Bắc bán cầu có tác động đến nước ta quanh năm.Tuy nhiên, tín phong này lại không ảnh hưởng liên tục mà theo mùa tác động đến các khu vực nước ta có thay đổi.
* Việt Nam nằm trong khu vực gió mùa Đông Nam Á:
–Về mùa Đông: lục địa Châu Á lạnh khô đã hình thành cao áp mạnh[cao áp Xibia] trong khi đó các biển và Đại dương lại nóng ẩm. Từ cao áp Xibia gió mùa mùa đông tràn xuống các khu vực phía Đông và Nam Châu Á trong đó có Việt Nam. Vì thế Miền Bắc nước ta chịu tác động mạnh mẽ của gió mùa mùa Đông này.
+Vào đầu mùa Đông [T11->T1]khối không khí lạnh khô[khối khí cực đới lục địa] di chuyển trên lục địa Châu Á đến nước ta làm cho thời tiết lạnh, quang mây, nhiệt độ thấp. Nhiệt độ trung bình tháng 1 ở Hà Nội là 16,4 độ C, ở Lạng Sơn là 13,3 độ C.
+Vào nửa sau của mùa Đông [T2,3,4] khối khí cực dời chuyển lệch về phía đông qua biển vào Việt Nam, tạo nên thời tiết bớt lạnh và mưa phùn ở nhiều nơi. Nhiệt độ trung bình ở Hà Nội là 20,2 độ C, ở Lạng Sơn là 18,2 độ C. Gió mùa Đông Bắc ảnh hưởng mạnh đến Miền Bắc [đặc biệt từ dãy Trường Sơn khoảng 18 độ vĩ Bắc trở ra tạo ra 1 mùa Đông với 3 tháng lạnh nhiệt độ giảm xuống 18 độ C].
+Khối không khí lạnh này di chuyển tiếp xuống phía Nam nhưng suy yếu ra biển tính dần và có thể nó kết thúc ở dãy Bạch Mã khoảng 16 độ vĩ Bắc.
–Về mùa Hạ:Miền Bắc và cả nước chịu tác động của gió mùa hạ, hướng Tây Nam tác động đến nước ta:
+Nửa đầu mùa hạ [T5->7] gió Tây Nam từ vịnh Bengan chịu ảnh hưởng của áp thấp Ấn Độ, Mianma mang tới cho Nam Bộ và Tây Nguyên lượng mưa lớn. Càng lên phía Bắc, khi vượt qua dãy Trường Sơn hoặc các dãy núi dọc biên giới Việt Lào tạo nên hiệu ứng phơn, gây khô nóng cho Tây Bắc, đồng bằng Bắc Bộ, Bắc Trường Sơn và vùng duyên hải Nam Trung Bộ[nhưng yếu]. Độ ẩm chỉ khoảng 50-70 %.
+Nửa sau mùa Hạ [T7-T8] gió tín phong Nam bán cầu vượt xích đạo theo hứơng Tây Nam vào được nước ta. Có khối khí này nóng ẩm hơn là do tác động của dải hội tụ lớn làm Miền Bắc có mưa lớn, trời mát và hay có giông. Độ ẩm tương ứng từ 85-90%. Nhiệt độ trung bình tháng 7 ở Hà Nội là 28,9 độ C, ở Huế là 29,4 độ C.
+Khối khí xích đạo cùng với dải hội tụ nhiệt đới là nguyên nhân chính gây nên mưa lớn vào mùa Hạ, Thu ở nước ta. Mưa lớn còn do tác động của bão áp thấp nhiệt đới.
+Gió mùa Đông Bắc khi thổi đến khu vực nam Hải Vân thường suy yếu đi do bị chặn ở dãy Bạch Mã.Vì vậy khi vào mùa hạ xuất hiện gió mùa Tây Nam thổi mạnh từ vịnh Thái Lan và tràn qua dãy núi Trường Sơn sẽ gây ra thời tiết khô nóng cho toàn bộ khu vực.
=>Do các vùng trung tâm khí áp và hoạt động của các khối khí khác nhau đã tạo cho Miền Bắc nước ta có mùa Đông lạnh khác thường,mưa ít và mùa Hạ mưa nhiều.