Gây tê ngoà i mà ng cứng đôi khi không đạt được hiệu quả như mong đợi. Tình trạng nà y có thể xảy ra khi:
- Khó tìm thấy khoang ngoà i mà ng cứng
- Thuốc gây tê không lan tỏa Ä‘á»u khắp khoang ngoà i mà ng cứng
- á»ng thông ngoà i mà ng cứng rÆ¡i ra ngoà i
TrÆ°Æ¡Ì€ng hÆ¡Ì£p gây tê ngoà i mà ng cứng không giảm Ä‘au Ä‘Æ°Æ¡Ì£c cho bệnh nhân, bác sÄ© gây mê có thể thay thế bằng caÌc phÆ°Æ¡ng pháp giảm Ä‘au khác hoặc thá»±c hiện lại thủ thuáºt nà y. Gây tê ngoà i mà ng cứng thÆ°á»ng an toà n; tuy nhiên, cÅ©ng nhÆ° hầu hết các thủ thuáºt y khoa, tác dụng phụ đôi khi có thể xảy ra.
HẠHUYẾT ÃP
Tác dụng phụ thÆ°á»ng gặp nhất của gây tê ngoà i mà ng cứng laÌ€ hạ huyết áp. Nguyên nhân laÌ€ do thuốc tê ảnh hưởng đến các dây thần kinh chi phối mạch máu, dẫn đến hạ huyết áp. Äiá»u nà y có thể gây buồn nôn, chóng mặt và choáng váng [bệnh nhân coÌ cảm giác nhÆ° sắp ngất xỉu, cảm thấy cÆ¡ thể nặng ná» trong khi đầu của miÌ€nh coÌ cảm giaÌc nhÆ° biÌ£ thiêÌu maÌu].
Huyết áp của bệnh nhân sẽ được theo dõi chặt chẽ trong luÌc thá»±c hiện gây tê ngoà i mà ng cứng. Nếu cần thiết, thuốc có thể được truyá»n qua tĩnh maÌ£ch của bệnh nhân để ổn Ä‘iÌ£nh huyết áp .
MẤT KIỂM SOÃT BÀNG QUANG
Sau gây tê ngoà i mà ng cứng, bệnh nhân sẽ không có cảm giác khi bà ng quang căng đầy nÆ°á»›c tiểu vì thuôÌc tê đã taÌc động đến các dây thần kinh xung quanh.
ÔÌng thông tiểu sẽ được đặt và o bà ng quang của bệnh nhân giúp dẫn lÆ°u nÆ°á»›c tiểu. Khả năng kiểm soát bà ng quang của bệnh nhân sẽ trở lại bình thÆ°á»ng ngay khi hêÌt thuôÌc tê.
NGỨA DA
Trong quá trình gây tê ngoà i mà ng cứng, thuốc giảm Ä‘au kết hợp vá»›i thuốc gây tê thỉnh thoảng có thể laÌ€m cho da của bệnh nhân biÌ£ ngứa. Tình trạng nà y coÌ thể được Ä‘iá»u trị dá»… dà ng.
BUỒN NÔN
Bệnh nhân có thể cảm thấy buồn nôn [hoặc nôn ói] sau gây tê ngoà i mà ng cứng. Nếu huyết áp của bệnh nhân bình thÆ°á»ng, thuốc chống nôn sẽ giúp cải thiện tình trạng nà y.
ÄAU LƯNG
Một nghiên cứu được thực hiện vào năm 2010 cho thấy không có sự gia tăng nguy cơ gây đau lưng kéo dà i khi áp dụng phương pháp gây tê ngoà i mạng cứng.
Äá»™i ngÅ© nhân viên y tÃªÌ thá»±c hiện gây tê ngoà i mà ng cứng sẽ cố gắng chăm soÌc để đảm bảo bệnh nhân cảm thấy thoải mái trong và sau thủ thuáºt, nhÆ°ng nêÌu bệnh nhân phải nằm cùng má»™t tÆ° thế trong thá»i gian dà i có thể là m cho tình trạng Ä‘au lÆ°ng có sẵn trÆ°Æ¡Ìc Ä‘oÌ trở nên trầm trá»ng hÆ¡n. Sau thủ thuật, nêÌu bệnh nhân bị Ä‘au lÆ°ng dữ dá»™i, bệnh nhân nên thông báo ngay cho nhân viên y tế, giuÌp hoÌ£ sÆ¡Ìm tiến hà nh Ä‘aÌnh giaÌ tiÌ€nh traÌ£ng Ä‘au lÆ°ng của bệnh nhân.
ÄAU ÄẦU Dá»® DỘI
CÆ¡n Ä‘au đầu dữ dá»™i thỉnh thoảng coÌ thể xảy ra sau gây tê ngoà i mà ng cứng – được gá»i là đau đầu do thủng, rách mà ng cứng.
Tình trạng nà y xảy ra khi lớp màng tủy sống [mà ng cứng] của bệnh nhân vô tình bị thủng, rách.
Tình trạng Ä‘au đầu thÆ°á»ng sẽ khá»i theo thá»i gian, má»™t thủ thuáºt gá»i là “dán máu†có thể được sá» dụng sẽ giúp bịt kÃn chá»— thủng. Thủ thuáºt Ä‘Æ°Æ¡Ì£c thÆ°Ì£c hiện bằng caÌch lấy má»™t lượng nhá» máu của bệnh nhân để bÆ¡m và o khoang ngoà i mà ng cứng. Khi máu đông lại [dà y lên], lá»— thủng, rách sẽ được bịt kÃn và cÆ¡n Ä‘au đầu của bệnh nhân sẽ không coÌ€n.
Äau đầu do thủng, rách mà ng cứng sau gây tê ngoà i mà ng cứng thÆ°á»ng râÌt hiếm, khả năng xảy ra từ 1/100 đến 1/500 trÆ°Æ¡Ì€ng hÆ¡Ì£p.
NHIỄM TRÙNG
Nhiá»…m trùng có khả năng xảy ra tại vị trà tiêm trong má»™t và i tuần sau gây tê ngoà i mà ng cứng và có thể dẫn đến việc hình thà nh áp xe. Rất hiếm khi áp xe hình thà nh trong khoang ngoà i mà ng cứng. Tình trạng nà y có thể gây tổn thÆ°Æ¡ng thần kinh, bao gồm việc mất hoà n toà n khả năng váºn Ä‘á»™ng của ná»a dÆ°á»›i cÆ¡ thể [liệt chi dÆ°á»›i].
TỤ MAÌU NGOÀI MÀNG CỨNG
Khối máu tụ ngoà i mà ng cứng là một biến chứng rất hiếm gặp sau gây tê ngoà i mà ng cứng. Tụ máu xảy ra là do sự tổn thương ở thà nh mạch máu.
Nếu tÄ©nh mạch bên trong khoang ngoà i mà ng cứng bị đâm thủng, máu có thể tÃch tụ và hình thà nh khối máu tụ, gây chèn ép tủy sống của bệnh nhân.
Tình trạng nà y có thể gây tổn thương thần kinh như liệt chi dưới nhưng rất hiếm khi xảy ra.
CÃC BIẾN CHỨNG KHÃC
Các biến chứng khác có thể xảy ra sau gây tê ngoà i mà ng cứng dù hiếm gặp, bao gồm:
- Ngất xỉu [co giáºt]
- Khó thở
- Tổn thương thần kinh
- Tá» vong
Tuy nhiên, các biến chứng nghiêm trá»ng sau gây tê ngoà i mà ng cứng laÌ€ râÌt hiếm. Ước tÃnh nguy cÆ¡ gây tổn thÆ°Æ¡ng vÄ©nh viá»…n từ phÆ°Æ¡ng pháp gây tê ngoà i mà ng cứng khi sinh con là từ 1/80,000 đến 1/320,000 trÆ°Æ¡Ì€ng hÆ¡Ì£p.
TrÆ°á»›c khi quyết định thá»±c hiện gây tê ngoà i mà ng cứng, bệnh nhân nên thảo luáºn vá»›i bác sÄ© gây mê vá» thủ thuáºt. Bác sÄ© gây mê sẽ trao đổi thêm thông tin về các nguy cÆ¡ biến chứng nhÆ° mô tả ở trên.
Sinh con luôn là một điều tuyệt diệu, nhưng những cơn đau trong quá trình sinh đẻ luôn được ví như là một trong những cảm giác đau đớn nhất mà con người từng đương đầu, chính điều này ít nhiều đã trở thành một nỗi ám ảnh của những phụ nữ sắp trở thành mẹ. Nhưng hiện nay, kỹ thuật gây tê ngoài màng cứng đã giúp hàng ngày phụ nữ tận hưởng cảm giác “đẻ không đau”. Nhờ đó nỗi sợ hãi trong tâm thức được xóa bỏ để bà mẹ sẵn sàng quá trình vượt cạn thành công trong lần sinh nở đầu tiên lẫn các kỳ sinh nở tiếp theo.
Bài viết được tư vấn bởi BS Lê Hoàng Chương – khoa Gây mê hồi sức – Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM.
“Đẻ không đau” là phương pháp dùng thuốc tê can thiệp vào quá trình chuyển dạ sinh con của các thai phụ. Các bác sĩ thường chọn phương pháp gây tê ngoài màng cứng để giảm cơn đau cho quá trình người mẹ bị co thắt tử cung để chuyển dạ.
Có tới 70% phụ nữ cảm thấy cơn đau đẻ vượt ngưỡng chịu đựng. Rất nhiều phụ nữ phải hứng chịu cơn đau chuyển dạ kéo dài từ từ 1-2 ngày sẽ ảnh hưởng sức lực và tinh thần vượt cạn, sinh con của người mẹ. Chính vì thế phương pháp sinh nở không đau ra đời, với ưu thế sử dụng kỹ thuật gây tê ngoài màng cứng giảm đau hiệu quả nhất và phù hợp nhất cho bà mẹ và bé.
Phương pháp gây tê ngoài màng cứng được triển khai từ những năm 1960, tuy nhiên đến năm 1970 mới được áp dụng phổ biến. Hiện nay, có trên 50% phụ nữ sinh con sử dụng dịch vụ đẻ không đau bằng gây tê ngoài màng cứng.
Đau khi chuyển dạ là nỗi lo của hàng triệu phụ nữ
Gây tê ngoài màng cứng là kỹ thuật giảm đau được sử dụng phổ biến hiện nay do bác sĩ gây mê hồi sức thực hiện, giúp người phụ nữ giảm thiểu đau đớn khi sinh con. Bác sĩ sẽ đặt một ống thông rất nhỏ vào khoang ngoài màng cứng ở vị trí ngang thắt lưng. Ống thông này sẽ được lưu lại để cung cấp thuốc tê có nồng độ thấp trong suốt quá trình chuyển dạ giúp giảm thiểu cảm giác đau đớn mà vẫn duy trì mọi vận động của sản phụ một cách bình thường.
Sau 10 – 20 phút gây tê ngoài màng cứng, thuốc tê bắt đầu có tác dụng giảm đau cho sản phụ. Sau khi được gây tê sản phụ sẽ cảm thấy ít đau hoặc không hề đau.
Hình vẽ mô tả cách gây tê ngoài màng cứng giúp phụ nữ đẻ không đau
Đa phần, gây tê màng cứng được thực hiện khi cổ tử cung mở từ 3 đến 8 cm, nhưng có thể được thực hiện sớm hơn nếu sản phụ có sức chịu đau kém, đau quằn quại dù tử cung mới mở 2 phân. Ngoài ra, trong một số trường hợp mẹ có bệnh lý, sức khỏe yếu có thể được bác sĩ cân nhắc tiêm gây tê ngoài màng cứng sớm hơn để giúp người mẹ giảm đau đớn, giữ sức khỏe ổn định để sinh nở thuận lợi.
Gây tê ngoài màng cứng giúp giảm đau trong quá trình chuyển dạ tự nhiên áp dụng cho phụ nữ sinh thường. Phương pháp này có ưu điểm là giúp phụ nữ hạn chế cơn đau khi sinh kèm theo nhiều ưu thế vượt trội.
- Người mẹ được gây tê ngoài màng cứng trong chuyển dạ vẫn nhận biết được những cơn gò tử cung quá trình chuyển dạ, sinh con.
- Người mẹ vẫn rặn đẻ bình thường như bao phụ nữ khác.
- Ngược lại phụ nữ mổ lấy thai thường được gây tê tủy sống. Thai phụ bất động nửa thân dưới trong nhiều giờ liền, chỉ cảm nhận được cơ thể đau sau vài giờ hết thuốc tê.
- Với những sản phụ đã được chọn dịch vụ “đẻ không đau”, nhưng trong quá trình chuyển dạ không thể sinh thường mà được bác sĩ chỉ định mổ lấy thai, họ sẽ được tiêm thuốc tê với liều lượng, nồng độ lớn hơn để mổ.
- Gây tê ngoài màng cứng giúp giảm thiểu nguy cơ hạ huyết áp trong quá trình chuyển dạ hơn so với phương pháp gây tê tủy sống.
Gây tê ngoài màng cứng là phương pháp an toàn, tuy nhiên, như các thủ thuật y khoa khác, phương pháp gây tê ngoài màng cứng vẫn có những hạn chế, rủi ro nhất định.
- Hạ huyết áp: Đây là tác dụng phụ thường gặp nhất của phương pháp gây tê ngoài màng cứng. Do thuốc tê có thể ảnh hưởng đến dây thần kinh mạch máu gây hạ huyết áp. Hiện nay, khi gây tê ngoài màng cứng, huyết áp thai phụ sẽ được theo dõi thường xuyên
- Mất kiểm soát bàng quang: Thai phụ sẽ không có cảm giác căng cứng bàng quang do thuốc gây tê tác động. Khả năng kiểm soát bàng quang của bệnh nhân sẽ trở lại bình thường ngay khi hết thuốc tê. Trong quá trình gây tê, có thể người bệnh sẽ được đặt ống thông tiểu.
- Ngứa da: Khi gây tê ngoài màng cứng, sản phụ có thể gặp tình trạng ngứa da
- Buồn nôn: Khi gây tê ngoài màng cứng, sản phụ cũng có thể buồn nôn do hạ huyết áp.
- Đau lưng: Đây là nguyên nhân khiến sản phụ lo ngại khi gây tê ngoài màng cứng. Tuy nhiên, đã có nghiên cứu không có sự gia tăng nguy cơ gây đau lưng kéo dài khi áp dụng phương pháp gây tê ngoài màng cứng.
- Nhiễm trùng
- Tụ máu ngoài màng cứng
- Các biến chứng hiếm gặp: Tuy phương pháp đánh giá an toàn cao, nhưng vẫn ghi nhận các biến chứng hiếm gặp như: ngất, khó thở, tổn thương dây thần kinh.
Thuốc tê sử dụng để gây tê ngoài màng cứng không gây nguy hiểm gì cho em bé trong bụng mẹ. Bởi vì phương pháp gây tê ngoài màng cứng chỉ ngăn chặn dẫn truyền thần kinh [cảm giác đau], thuốc được tiêm trực tiếp vào các rễ dây thần kinh, hạn chế tối đa nồng thuốc trong máu so với các phương pháp khác, qua đó hầu như không ảnh hưởng đến sức khỏe thai nhi.
Gây tê ngoài màng cứng rất an toàn cho em bé trong bụng mẹ
Đối với người mẹ, nhiều chị em còn hoài nghi và lo lắng về việc sử dụng kỹ thuật đẻ không đau sẽ gây ra nhiều tác dụng phụ. Nhiều thai phụ cho rằng gây tê ngoài màng cứng có nhược điểm là gây đau lưng. Tuy nhiên, theo các bác sĩ cho biết, nếu đau do gây tê ngoài màng cứng tại vị trí tiêm, sẽ tự hết trong 48 giờ.
Riêng vấn đề đau lưng sau sinh thì phần lớn phụ nữ đều mắc phải hội chứng này nguyên nhân chủ yếu do: thay đổi trọng lượng cơ thể đột ngột trước và ngay sau sinh, hạn chế vận động trong suốt thai kỳ xong sau đó lại vất vả với việc chăm sóc con …
- Đẻ không đau bằng phương pháp gây tê ngoài màng cứng là dịch vụ phổ biến tại các bệnh viện. Những thai phụ sức khỏe tốt, đủ điều kiện chuyển dạ sinh thường sẽ được thực hiện dịch vụ này. Thai phụ có thể yêu cầu thực hiện ngay lúc nhập viện.
- Những sản phụ có ngưỡng chịu đau thấp thường gặp nhiều khó khăn: mệt mỏi, vật vã, lo lắng, thậm chí bị ngất ở lần sinh đầu tiên nên đăng ký dịch vụ để được hỗ trợ sinh con an toàn.
- Đối với sản phụ lần đầu sinh con, có thể đăng ký dịch vụ từ đầu hoặc khi có cơn đau vượt mức chịu đựng có thể đăng ký dịch vụ.
Thai phụ được tư vấn sử dụng dịch vụ đẻ không đau tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh
Dịch vụ đẻ không đau sẽ không được chỉ định cho các thai phụ ở tình trạng sau:
- Sản phụ có mắc các bệnh tim mạch.
- Sản phụ đang bị viêm, nhiễm trùng vùng lưng gây tê
- Sản phụ có tiền sử dị ứng thuốc tê
- Sản phụ đang dùng loại thuốc chống đông máu
- Sản phụ xuất hiện hiện tượng chảy máu, nhiễm trùng máu
- Sản phụ có cột sống bất thường: đã phẫu thuật cột sống lưng, có đặt dụng cụ kim loại…
Sản phụ sử dụng dịch vụ đẻ không đau bằng phương pháp gây tê ngoài màng cứng cần lưu ý khi thực hiện phương pháp này để đảm bảo chuyển dạ thành công:
- Sản phụ nằm tư thế nghiêng hoặc ngồi, cong lưng, hai đầu gối co sát lên bụng trong lúc bác sỹ gây tê ngoài màng cứng có thể có cảm giác khó chịu do bụng đang bầu to.
- Thuốc gây tê dùng trong gây tê ngoài màng cứng đôi khi có thể gây hạ huyết áp tạm thời và giảm lượng máu đến nhau thai khiến nhịp tim của bé giảm. Do đó, nhịp tim em bé sẽ được theo dõi liên tục.
- Thuốc gây tê cũng sẽ có một số tác dụng phụ như: ngứa, buồn nôn …
Theo dõi nhịp tim thai nhi, huyết áp mẹ khi thực hiện gây tê ngoài màng cứng
Gây tê ngoài màng cứng kỹ thuật giúp sản phụ giảm đau hiệu quả và đặc biệt là có thể chủ động điều chỉnh mức độ và thời gian giảm đau phù hợp với từng trường hợp chuyển dạ của từng sản phụ.
Phương pháp này đã được triển khai tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh và được phần lớn sản phụ đón nhận giúp cuộc sinh nở của họ trở nên nhẹ nhàng và dễ dàng hơn.
Bệnh viện có đội ngũ bác sĩ gây mê hồi sức với nhiều năm kinh nghiệm, cùng sự hỗ trợ của trang thiết bị hiện đại hỗ trợ tính toán liều thuốc tê cho từng sản phụ để đạt độ tê phù hợp để sản phụ giảm đau, đảm bảo được sinh thường thành công.
Ngoài ra, với mong muốn mẹ có sức khỏe tốt nhất, quá trình vượt cạn để mẹ gặp bé yêu nhẹ nhàng, an toàn… Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh triển khai dịch vụ Chăm sóc thai sản trọn gói với chất lượng vượt trội:
Áp dụng các phương pháp “đẻ không đau”, chiếu plasma giảm đau, mau lành vết thương sau sinh, cắt dây rốn chậm, lưu trữ tế bào gốc từ máu và mô dây rốn…
Dịch vụ cao cấp, hệ thống phòng tiền sản riêng biệt, phòng spa trước sinh,… cho mẹ cảm giác thoải mái như đi nghỉ dưỡng.
Ê kíp hỗ trợ sản phụ đẻ không đau tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh