Tại sao ngất xỉu đột ngột
Bài viết được viết bởi Trịnh Hương Ly | Chuyên gia tập huấn dự án Sơ cứu nhanh - Giành sự sống Tổ chức Giáo dục Sức khỏe Wellbeing Ngất xỉu (ngất) là sự mất ý thức đột ngột do thiếu lưu lượng máu đến não. Những người bị ngất thường thức dậy nhanh chóng sau khi ngã gục. Có nhiều nguyên nhân có thể gây ra tình trạng này. Ngất xỉu có triệu chứng gì trước đó không? Những người dễ bị ngất thường bắt đầu ngất xỉu vào khoảng 13 tuổi. Người đó sẽ cảm thấy đỏ bừng (ấm hoặc nóng cũng là những cảm giác phổ biến) sau đó là sự yếu đuối đột ngột và mất ý thức. Họ sẽ đi khập khiễng và thường toát mồ hôi lạnh. Những người đang đứng khi ngất xỉu, hoặc "bất tỉnh", sẽ ngã gục xuống đất. Sự kích thích dây thần kinh phế vị, có thể khiến tim chậm lại và huyết áp giảm mạnh, là một trong những nguyên nhân gây ra ngất xỉu. Khi một người mất ý thức, tim của người đó sẽ bắt đầu tăng tốc để khắc phục tình trạng huyết áp thấp. Trước khi ngất, bệnh nhân có thể biểu hiện hoặc cảm thấy tất cả hoặc một số dấu hiệu và triệu chứng này, tùy thuộc vào nguyên nhân gây ngất:
Trong trường hợp ngất xỉu do kích thích dây thần kinh phế vị, một người có thể bị chuột rút hoặc cảm thấy thôi thúc phải đi vệ sinh ngay trước khi họ bất tỉnh. Ngất xỉu thực sự có giống trên phim không? Trong phim hoạt hình, ngất xỉu luôn được thực hiện bằng cách nhân vật sẽ ngã cứng như một tấm ván và “hạ cánh” xuống đất bằng mặt hoặc lưng. Trong các bộ phim tình cảm lãng mạn, giai điệu cổ điển lãng đãng cất, cô diễn viên xinh đẹp sẽ khẽ rên lên một tiếng thở hổn hển, một tay đưa lên trán và gục vào cánh tay của người đàn ông soái ca ở gần nhất . Cuộc sống, rất tiếc không như là phim! Trong cuộc sống thực, ngất xỉu có thể rất nhẹ nhàng đến rất bạo lực. Khi não ngừng nhận đủ lưu lượng máu để có thể duy trì tỉnh táo, nó sẽ ngừng gửi tín hiệu đến các tế bào cơ. Các cơ bị mất chức năng và cơ thể nạn nhân sẽ sụp đổ vào bất cứ thứ gì mà trọng lực kéo nó tới. Thỉnh thoảng, sự rút máu đột ngột ra khỏi não dẫn đến một chút lo lắng xung động giống như tĩnh điện qua một đường dây điện thoại. Nó có thể dẫn đến hiện tượng nạn nhân run rẩy hoặc rung lắc một chút. Đôi khi nó trông giống như một cái rùng mình; đôi khi nó trông giống như một cơn động kinh (mặc dù rất ngắn). Bạn đã bao giờ cảm thấy một cú giật không tự nguyện ở tay hoặc chân khi bạn ngủ chưa? Điều đó được gọi là co thắt cơ tim, và nó chính xác là cùng một loại co giật mà một số bệnh nhân ngất xỉu thể hiện. Mặc dù co thắt cơ tim không phải là một cơn động kinh, co giật thực sự cũng có thể gây mất ý thức đột ngột. Sau khi ngất thì sao? Một khi cơ thể con người chuyển từ trạng thái dọc sang ngang, máu bắt đầu chảy ngược vào não và họ bắt đầu thức dậy. Nó có thể nhanh chóng hoặc có thể mất một lúc, thời gian này sẽ khác nhau ở mỗi người. Một số triệu chứng phổ biến hơn có thể xảy ra sau khi ngất xỉu:
Nguyên nhân Hầu hết ngất xỉu là trạng thái được kích hoạt bởi dây thần kinh phế vị. Nó kết nối hệ thống tiêu hóa với não và công việc của nó là quản lý lưu lượng máu đến ruột. Khi thức ăn vào hệ thống, dây thần kinh phế vị sẽ dẫn máu đến dạ dày và ruột, kéo nó từ các mô cơ thể khác, bao gồm cả não. Thật không may, đôi khi dây thần kinh phế vị có thể “hơi phấn khích” và rút quá nhiều máu từ não. Có một số nguyên nhân khiến cho nó làm việc chăm chỉ hơn, chẳng hạn như rút máu xuống xuống để đi tiêu hoặc nôn mửa. Một số nguyên nhân khiến một người ngất xỉu là do mất nước, bị sốc , do chất kích thích hoặc do tim. Bên cạnh những nguyên nhân chính, có một số các nguyên nhân khác ít phổ biến hơn. Có người chỉ cần nhìn thấy máu là ngất xỉu. Lo lắng, rối loạn hoảng sợ và căng thẳng có thể kích thích dây thần kinh phế vị ở một số người và dẫn đến mất ý thức. Dây thần kinh phế vị kích thích hệ thần kinh đối giao cảm, làm chậm nhịp tim và giảm huyết áp. Ngất xỉu thông thường thì không nguy hiểm đến tính mạng. Nhưng nếu một người ngất xỉu và không thở, hãy gọi cấp cứu và thực hiện CPR ngay lập tức.
Các vấn đề huyết áp Huyết áp thấp là tình trạng nguy hiểm có thể gây ngất xỉu. Một rối loạn nữa là hạ đường huyết. Bỏ bữa có thể gây giảm đường huyết và tụt huyết áp dẫn đến ngất xỉu. Đứng lên đột ngột Đứng lên quá đột ngột có thể khiến máu dồn xuống chân mà không tới não, do vậy khiến bạn cảm thấy muốn xỉu. Không nên đứng dậy khỏi giường hoặc chỗ ngồi một cách đột ngột mà hãy cho cơ thể một thời gian nhất định. Stress Cao huyết áp là “kẻ giết người” thầm lặng và là nguyên nhân khiến nhiều người bị các rối loạn sức khỏe. Bạn cần phải kiểm soát stress vì nó có thể dẫn tới nhiều rối loạn bao gồm ngất xỉu. Xúc động Khi gặp một tình huống gây ra những cảm xúc lẫn lộn trong cơ thể, bạn có thể cảm thấy đứng không vững. Trong tình huống xúc động như vậy, huyết áp sẽ tăng, bạn sẽ bắt đầu bị đổ mồ hôi và cảm thấy muốn xỉu. Đói Có những lúc bạn có thể ngất xỉu khi đã quá lâu không ăn và điều này xảy ra vì thiếu “nhiên liệu” cho não hoạt động. Nhịp tim không đều Đây là loại phổ biến nhất của rối loạn nhịp tim, có thể khiến bạn cảm thấy không đứng vững. Bất thường này có thể xảy ra khi có sự gián đoạn lưu thông máu bình thường tới não. Sự gián đoạn này khiến bạn có nguy cơ bị cục máu đông và đột quỵ. Dấu hiệu đầu tiên của mang thai Cảm thấy ngất xỉu có thể là dấu hiệu sớm của mang thai. Nếu bạn đang mong điều này, hãy thử thai tại nhà hoặc làm xét nghiệm máu ở bệnh viện có uy tín. Theo: Báo SKĐS
Đặt người ngất xỉu nằm xuống, sau đó nâng chân lên cao để máu có thể tới não dễ dàng hơn. Ảnh minh họa. Nguồn: slideshare.net Các bệnh lý có thể gây ngất (hay ngất xỉu) là: do rối loạn vận mạch, hạ huyết áp tư thế, ngất do tim mạch. Ngất do tim là nguyên nhân có thể xảy ra trên cơ sở cơ học như hẹp van động mạch chủ, hẹp động mạch phổi, bệnh cơ tim phì đại tắc nghẽn, các tổn thương bẩm sinh kết hợp với tăng áp lực phổi. Các cơn thường xảy ra trong hoặc sau gắng sức thường gặp hơn. Ngất do tim là do rối loạn tính tự động (hội chứng nút xoang bệnh lý), các rối loạn dẫn truyền (blốc nhĩ thất) hoặc rối loạn nhịp nhanh... Việc điều trị sẽ tùy thuộc vào việc chẩn đoán nguyên nhân gây ngất. Tuy nhiên, cần phân biệt ngất với cơn động kinh, cơn thiếu máu não thoáng qua, cơn chóng mặt hạ đường huyết, ngất do sợ hãi, ngất do sốc và stress tâm lý quá nhạy cảm. Thực chất ngất xỉu là một cơ chế bảo vệ tự nhiên của cơ thể. Nếu lượng máu não hay oxy trong máu giảm đáng kể, não bộ sẽ điều chỉnh ‘tắt" tạm thời hoạt động của một số cơ quan, để tập trung hỗ trợ cho các vị trí quan trọng nhất hoạt động. Khi bị ngã xuống đất do ngất xỉu, trái tim cũng không cần phải làm việc quá gắng sức để bơm máu lên não. Lúc này, cơ thể sẽ rơi vào trạng thái mất ý thức tạm thời và người bệnh tự tỉnh lại sau khoảng vài giây tới vài phút. Các dấu hiệu đi kèm khi hiện tượng ngất xỉu xảy ra Bất ngờ bị ngã và dần rơi vào trạng thái mất ý thức tạm thời là những triệu chứng mà gần như ai cũng gặp phải khi ngất xỉu. Tuy nhiên, một số dấu hiệu dưới đây có thể giúp bạn phát hiện sớm trước khi cơn ngất xỉu xảy ra: - Cảm giác nặng nề ở chân - Mờ mắt, lâng lâng, không tỉnh táo hoàn toàn - Cơ thể nóng bừng, vã mồ hôi, buồn nôn, nôn mửa - Chóng mặt, choáng váng - Buồn ngủ, ngáp ngủ liên tục Sau khi ngất xỉu bạn thường sẽ cảm thấy không tỉnh táo, mệt mỏi trong khoảng từ 20 – 30 phút và không thể nhớ điều gì xảy ra ngay trước khi bị ngất. Nguyên nhân gây ra tình trạng ngất xỉu Hầu hết trường hợp ngất xỉu xảy ra đều là do các nguyên nhân khiến huyết áp của cơ thể giảm thấp hoặc/và làm nhịp tim thay đổi bất thường như: - Chứng huyết áp thấp, tụt huyết áp đột ngột, đây là nguyên nhân phổ biến nhất gây ngất xỉu. - Bệnh lý về tim mạch: Bệnh mạch vành, rối loạn nhịp tim, rối loạn chức năng tâm thất… - Tác dụng phụ của thuốc điều trị các bệnh về tim mạch, huyết áp, thuốc điều trị trầm cảm… - Mắc bệnh tiểu đường, parkinson, rối loạn hệ thần kinh thực vật. Ngất xỉu có thể xuất hiện bất cứ lúc nào nhưng nó thường được kích hoạt bởi một số yếu tố nhất định như: Đứng lên ngồi xuống đột ngột, thay đổi nhiệt độ, nhìn thấy một cảnh tượng khó chịu, sợ hãi, bị đau bất ngờ, ho, hắt xì, cười… Nếu gặp một người bị ngất xỉu thì cách tốt nhất nhằm giúp họ mau chóng tỉnh lại là đặt họ nằm xuống, sau đó nâng chân lên cao để máu có thể tới não dễ dàng hơn. Ngoài ra bạn có thể để người đó ở tư thế ngồi, hai tay ôm chân và đầu cúi về hai đầu gối. Nới lỏng thắt lưng, quần áo và thông báo những người xung quanh tản ra để người bệnh dễ thở hơn. Thông thường, người bị ngất xỉu sẽ tỉnh lại sau khoảng 20 giây, khi tỉnh lại không nên để người bệnh ngồi hay đứng dậy ngay, mà nên cho họ nằm hay ngồi thêm khoảng 10-15 phút nữa. Khi đứng lên cần thực hiện các động tác rất từ từ. Bạn nên gọi cấp cứu trong các trường hợp người bệnh có tình trạng sau: - Không thấy họ thở; - Ngất xỉu khiến người bệnh ngã bất ngờ dẫn tới các chấn thương do va đập; - Ngất xỉu trên 1 phút vẫn chưa tỉnh lại; - Tim đập loạn nhịp; - Bị đau ngực, khó nói, khó nhìn trước khi ngất xỉu; - Mang thai hay mắc bệnh tiểu đường; - Đã trên 50 tuổi và chưa bị ngất xỉu bao giờ. Phòng chống ngăn ngừa hiện tượng ngất xỉu xảy ra Nếu trước đây từng bị ngất xỉu một vài lần, bạn nên ghi lại thành một cuốn nhật ký theo dõi những biểu hiện đã xảy ra và những yếu tố gây kích hoạt tình trạng này, chẳng hạn như thường bị ngất khi thay đổi tư thế đột ngột, đang ngồi điều hòa sau đó ra ngoài, khi bị đói… Điều này sẽ có ý nghĩa quan trọng giúp bác sĩ có thể sớm chẩn đoán bệnh, đồng thời giúp bạn tìm ra giải pháp tốt nhất để phòng ngừa hiện tượng ngất xỉu xảy ra. Chóng mặt, choáng váng, tê ngứa hay mệt mỏi bất thường… có thể là những dấu hiệu đầu tiên trước khi ngất. Nếu bạn nhận thấy bất kỳ dấu hiệu nào trong các dấu hiệu này thì hãy nằm xuống hoặc ngồi xuống, ôm lấy chân và gập đầu về hai đầu gối. Trong nhiều trường hợp điều này có thể giúp bạn ngăn ngừa cơn ngất hoặc tránh được những chấn thương nếu ngất làm bạn té ngã. Điều trị ngất xỉu như thế nào? Nếu ngất xỉu chỉ xuất hiện một lần, không tái phát trở lại thì không đáng lo ngại và không nhất thiết phải điều trị. Tuy nhiên, nếu lặp đi lặp lại nhiều lần thì bạn cần thăm khám nhằm xác định chính xác nguyên nhân để có thể lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp nhất, bởi vì việc điều trị ngất xỉu sẽ phụ thuộc rất nhiều vào nguyên nhân gây bệnh, chẳng hạn như: - Ngất do các bệnh lý tim mạch, tiểu đường, parkinson… cần dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ để tăng cường, ổn định chức năng tim mạch, thần kinh, kiểm soát tốt đường huyết. Tuy nhiên, đây là các bệnh lý mạn tính do vậy người bệnh sẽ phải duy trì dùng thuốc lâu dài. - Ngất do tác dụng phụ của thuốc thì có thể trao đổi với bác sĩ, dược sĩ để đổi sang loại thuốc khác. - Ngất do huyết áp thấp, tụt huyết áp, bạn nên sử dụng các sản phẩm thảo dược giúp bổ máu, tăng cường tuần hoàn máu lên não và cân bằng chức năng điều hòa huyết áp của cơ thể ổn định. Điều này không chỉ giúp bạn giảm nhanh các dấu hiệu đau đầu, hoa mắt, chóng mặt, mệt mỏi, mà còn giúp phòng tránh tình trạng ngất xỉu tái diễn nhiều lần. Do vậy, để tìm ra đúng nguyên nhân dẫn đến ngất người thường hay bị ngất nên đi khám, xét nghiệm đường huyết, mỡ máu, tim mạch,… có thể bác sĩ sẽ cho siêu âm tim và một số thăm dò chuyên khoa khác để tìm nguyên nhân, từ đó mới có hướng điều trị cụ thể được và phòng bệnh hợp lý được./. Nguồn: Viện Sốt rét - Ký Sinh trùng - Côn trùng Quy Nhơn (Bộ Y tế) |