Trong triết học, tồn tại một phương thức biện chứng có tên là phủ định biện chứng. Trong phạm vi bài viết này, mayvesinhmienbac.com.vn tìm hiểu thêm về khái niệm phủ định biện chứng là gì và đặc điểm của phủ định biện chứng!
Phủ định biện chứng là gì?
Phủ định là xóa bỏ hoặc thay thế sự tồn tại của sự vật, sự việc này bằng sự vật, sự việc khác. Sự phủ định này có thể tạo nên sự phát triển hoặc không.
Trong khi đó, trong triết học, phủ định là một phép biện chứng, được dùng để chỉ sự phủ định. Đồng thời phải tạo ra những điều kiện và tiền đề phát triển của sự vật.
Về phủ định biện chứng ví dụ minh họa như sau:
Quá trình từ khi vừa xuất hiện nụ hoa. Rồi sau đó nụ hoa dần phát triển và thụ tinh thành quả. Khi đó, việc xuất hiện quả chính là sự phủ định biện chứng đối với bông hoa. Nhưng chính quá trình chuyển hóa từ hình thái bông hoa thành quả lại là một quá trình dĩ nhiên. Điều này có tác dụng giúp giống loài tiếp tục phát triển và tồn tại trong tự nhiên.
Nội dung cơ bản của phủ định biện chứng là gì?
Quy luật phủ định của phủ định là quy luật nói lên mối liên hệ, sự kế thừa giữa cái phủ định và cái bị phủ định. Chính sự kế thừa đó, phủ định biện chứng không phải là sự phủ định sạch trơn, bác bỏ hoàn toàn sự phát triển trước đó. Ngược lại, đây chính là điều kiện cho sự phát triển, duy trì và gìn giữ nội dung tích cực. Lặp lại một số đặc điểm cơ bản của cái cũ nhưng trên cơ sở mới cao hơn. Vì vậy, sự phát triển có tính chất tiến lên không phải theo đường thẳng mà theo đường xoáy ốc.
Phủ định biện chứng có vai trò gì đối với sự phát triển?
Phủ định biện chứng chính là tiền đề cho sự phát triển của sự vật. Đồng thời tạo điều kiện cho sự vật phát triển và phù hợp với điều kiện thực tế. Bởi lẽ phủ định biện chứng là sự phủ định của chính bản thân sự vật đó – xuất phát từ nhu cầu tất yếu của sự phát triển. Quá trình này giúp sự vật chuyển hóa kế thừa được những yếu tố của sự vật bị chuyển hóa. Điều này cần thiết cho sự phát triển của các nhân tố cũ. Đồng thời khắc phục, lọc bỏ và vượt qua được những hạn chế của sự vật cũ. Nhờ vậy, sự vật tiếp tục tồn tại và phát triển ở trình độ cao hơn.
Nêu đặc điểm cơ bản của phủ định biện chứng
Sau khi nắm được khái niệm phủ định biện chứng là gì chúng ta hãy cùng tìm hiểu về những đặc điểm cơ bản của phủ định biện chứng nhé! Phủ định biện chứng có hai đặc điểm cơ bản đó là tính khách quan và tính kế thừa.
Tính khách quan
- Phủ định biện chứng mang tính khách quan là do sự phủ định nằm ngay trong bản thân sự vật. Nguyên nhân chính là kết quả giải quyết những mâu thuẫn bên trong sự vật.
- Nhờ vào việc giải quyết các mâu thuẫn mà sự vật luôn phát triển. Vì vậy, phủ định biện chứng là một điều tất yếu trong quá trình vận động và phát triển của sự vật. Đương nhiên, mỗi sự vật có phương thức phủ định riêng dựa vào sự giải quyết mâu thuẫn của bản thân chúng.
- Phủ định biện chứng không phụ thuộc vào ý muốn, ý chí chủ quan của mỗi người. Quá trình phủ định đó diễn ra nhanh hay chậm trên cơ sở nắm vững quy luật phát triển của sự vật.
Tính kế thừa
- Phủ định biện chứng chính là kết quả của sự phát triển tự thân của sự vật. Bởi vậy, nó không thể là sự thủ tiêu và phá hủy hoàn toàn cái cũ.
- Cái mới chỉ có thể ra đời được dựa trên nền tảng cái cũ. Cái mới ra đời chính là sự phát triển tiếp tục của cái cũ. Đồng thời gạt bỏ những mặt tiêu cực, lỗi thời và lạc hậu của cái cũ. Qua đó chọn lọc, giữ lại, cải tạo những mặt còn thích hợp, những mặt tích cực và bổ sung những mặt mới phù hợp với hiện thực.
- Trong quá trình phủ định biện chứng, sự vật luôn khẳng định những mặt tốt, tích cực. Cũng qua đó phủ định những cái lạc hậu, cái tiêu cực. Có thể nói, sự phát triển chẳng qua là sự biến đổi của những cái cũ. Trong đó, giai đoạn sau bảo tồn tất cả các mặt tích cực được tạo ra ở giai đoạn trước. Đồng thời, bổ sung thêm những mặt mới phù hợp với hiện thực. Phủ định biện chứng không chỉ là khắc phục cái cũ, sự vật cũ. Đây còn là sự liên kết giữa cái cũ và cái mới, sự vật cũ với sự vật mới, quá khứ và hiện tại. Phủ định biện chứng là khâu tất yếu của mối liên hệ và sự phát triển.
Ví dụ: Trong bất kỳ loài sinh vật nào, các thế hệ con cái đều kế thừa các yếu tố tích cực của cha mẹ và bỏ qua những yếu tố lạc hậu.
Ý nghĩa của phương pháp phủ định biện chứng
Ý nghĩa của phương pháp phủ định biện chứng là gì? Quy luật phủ định của phủ định làm sáng tỏ chiều hướng vận động và phát triển của sự vật. Nó có ý nghĩa phương pháp luận trong nhận thức và hoạt động thực tiễn.
Cái mới nhất định sẽ xuất hiện từ cái cũ nhưng không được phủ sạch cãi cũ
Trong nhận thức và hoạt động thực tiễn, ta cần lưu ý rằng cái mới nhất định sẽ thay thế cho cái cũ, cái tiến bộ nhất định sẽ chiến thắng cái lạc hậu. Cái mới ra đời từ cái cũ, kế thừa tất cả những mặt tích cực của cái cũ. Vì vậy, cần chống thái độ phủ định sạch trơn cái cũ.
Chúng ta phải chủ động phát hiện, bồi dưỡng và thúc đẩy cái mới
Phủ định biện chứng là gì? Trong thực tiễn, chúng ta phải biết phát hiện và quý trọng cái mới. Phải luôn tin tưởng vào tương lai phát triển của cái mới. Mặc dù cái mới lúc đầu còn yếu ớt, ít ỏi nhưng ta phải ủng hộ, bồi dưỡng, phát huy cái mới. Từ đó, tạo điều kiện cho cái mới chiến thắng cái cũ.
Trong khi đấu tranh với cái cũ, chúng ta phải biết sàng lọc, “gạn đục khơi trong”, giữ lấy những điều tích cực, có giá trị từ cái cũ. Đồng thời cải tạo cái cũ cho phù hợp với những điều kiện mới. Chúng ta phải chống thái độ “hư vô chủ nghĩa” trong khi nhìn nhận và đánh giá quá khứ.
Phải khắc phục thái độ bảo thủ và loại bỏ những hủ tục trong xã hội
Thay vì phủ định sạch trơn quá khứ, chúng ta cần phải khắc phục thái độ bảo thủ, những cái lỗi thời cản trở sự phát triển của lịch sử.
Chúng ta phải nhận thức rõ những cái lỗi thời, ví dụ như các hủ tục cũ trong việc cưới xin, tang lễ, hội hè…, quan niệm “trọng nam khinh nữ” trong việc sinh con…
Hy vọng với những thông tin mayvesinhmienbac.com.vn vừa chia sẻ đã giúp bạn đọc hiểu được phủ định biện chứng là gì? Cũng qua bài viết các bạn hiểu thêm phần nào về nội dung cũng như đặc điểm của phép phủ định biện chứng! Xin cảm ơn các bạn đã quan tâm đến bài viết của chúng tôi!