1/ Mở bài: Nêu đúng vấn đề và giới hạn: Vẻ đẹp của người lao động mới trong hai tác phẩm “Đoàn thuyền đánh cá” của Huy Cận và “Lặng lẽ Sa Pa” của Nguyễn Thành Long. 2/ Thân bài: 2.1. Hoàn cảnh sáng tác hai tác phẩm: - Sau chiến thắng thực dân Pháp, miền Bắc nước ta bắt tay vào công cuộc xây dựng CNXH. Một không khí phấn khởi, hăng say lao động dấy lên khắp mọi nơi để dựng xây cuộc sống mới và chi viện cho miền Nam đánh Mỹ. Niềm vui, niềm tin yêu dào dạt trước cuộc sống mới đang hình thành, đang thay da đổi thịt đã trở thành nguồn cảm hứng lớn của văn học lúc bấy giờ. Nhiều nhà thơ đã đi tới các miền đất xa xôi của Tổ quốc: miền núi, hải đảo, nhà máy, nông trường để sống và viết. Các tác phẩm “Đoàn thuyền đánh cá” - Huy Cận [1958], “Lặng lẽ Sa Pa” - Nguyễn Thành Long [1970] đều là kết quả của những chuyến đi thực tế, các tác giả đã trực tiếp chứng kiến cuộc sống của người lao động. Các tác giả đã ngợi ca khí thế lao động hăng say, lòng yêu đời của người lao động mới- những người đã được giải phóng, đang làm chủ bản thân, làm chủ cuộc đời và đất nước. Họ thuộc đủ mọi lớp người, mọi lứa tuổi, với những nghề nghiệp khác nhau, làm việc ở những vùng khác nhau nhưng đều có chung những phẩm chất cao đẹp. 2.2. Hình ảnh người lao động mới: [Đây là phần trọng tâm] *Công việc, điều kiện làm việc của họ đầy gian khó, thử thách. - Người ngư dân trong bài thơ “Đoàn thuyền đánh cá” ra khơi khi thiên nhiên, vũ trụ vào trạng thái nghỉ ngơi. Đánh cá trên biển đêm là một công việc rất vất vả và nguy hiểm... - Trong “Lặng lẽ Sa Pa”: Anh thanh niên làm công tác khí tượng trên đỉnh Yên Sơn cao 2600 mét. Anh sống một mình, xung quanh anh chỉ có cây cỏ, mây mù lạnh lẽo và một số máy móc khoa học. Cái gian khổ nhất với anh là sự cô độc. Công việc của anh là “đo gió, đo mưa..dự báo thời tiết”. Công việc ấy đồi hỏi phải tỉ mỉ, chính xác. Mỗi ngày anh đo và báo số liệu về trạm bốn lần. Nửa đêm, đúng giờ “ốp” dù mưa tuyết, gió rét thế nào thì vẫn phải trở dậy làm việc. * Trong điều kiện khắc nghiệt như vậy nhưng họ vẫn nhiệt tình, hăng say, mang hết sức lực của mình để cống hiến cho Tổ quốc. - Những ngư dân là những người lao động tập thể. Họ hăm hở: “ Ra đậu dăm xa dò bụng biển/ Dàn đan thế trận lưới vây giăng.”. Kiên cường, hòa nhập với thiên nhiên bao la với tư thế ngang tầm vũ trụ. Họ làm việc nhiệt tình, hăng say, đầy khí thế. [ Phân tích dẫn chứng] - Anh thanh niên am hiểu, thành thạo trong công việc. Anh hiểu việc mình làm có ý nghĩa quan trọng: phục vụ sản xuất, phục vụ chiến đấu Công việc tuy lặp lại đơn điệu song anh vẫn rất nhiệt tình, say mê, gắn bó với nó, hoàn thành tốt nhiệm vụ. [ Phân tích dẫn chứng] * Đó là những con người sống có lí tưởng và tràn đầy lạc quan, thực sự tìm thấy niềm hạnh phúc trong lao động. - Người đánh cá ra đi, làm việc và trở về đều trong câu hát. Họ đã thu về thành quả thật tốt đẹp. Hình ảnh thơ cuối bài rạng rỡ niềm vui, niềm hi vọng của người lao động vì một ngày mai “huy hoàng”... [ Phân tích dẫn chứng] - Người thanh niên trên đỉnh núi cao Yên Sơn thì tâm sự với ông họa sĩ: “Cháu sống thật hạnh phúc”. Chính từ suy nghĩ : “Mình sinh ra. vì ai mà làm việc?” mà anh đã vượt lên sự cô đơn để gắn bó với công việc thầm lặng. [ Phân tích dẫn chứng] - Ở Sa Pa, không phải chỉ có anh thanh niên mà còn có cả một thế giới những người lao động “làm việc và lo nghĩ cho đất nước” qua lời anh kể như: anh bạn trên trạm đỉnh Phan- xi- păng, ông kĩ sư vườn rau, đồng chí cán bộ nghiên cứu lập bản đồ sét 2.3. Khái quát: - Dù ở nơi núi cao hay biển xa nhưng những người lao động vẫn nhiệt tình, âm thầm mang sức lực của mình cống hiến cho Tổ quốc. Người lao động vô danh trong hai tác phẩm đủ mọi thành phần, lứa tuổi , nghề nghiệp... đều là những người nhiệt tình, say mê công việc, sống có lí tưởng. Họ là điển hình cao đẹp của con người lao động mới trưởng thành trong công cuộc xây dựng CNXH ở miền Bắc. - Khẳng định thành công của các tác giả trong việc khắc họa hình ảnh người lao động: Các tác giả đã ghi lại hình ảnh họ rất chân thực và sống động trong những trang viết thấm đẫm cảm hứng lãng mạn, thể hiện sự hài hòa giữa thiên nhiên và con người lao động; bộc lộ niềm vui, niềm tự hào trước đất nước và cuộc sống. 3/ Kết bài: - Liên hệ thực tế cuộc sống, văn thơ, những suy nghĩ của bản thân... - Mỗi chúng ta cần biết trân trọng những người lao động bình thường trong cuộc sống hàng ngày bởi chính họ đã dựng xây nên cuộc sống tươi đẹp này. Chúng ta học tập được ở họ những phẩm chất đáng quý...
“Lặng lẽ Sa Pa” và “Đoàn thuyền đánh cá” là hai tác phẩm khắc họa chân dung người lao động mới tiêu biểu mà học sinh được học được học trong chương trình Ngữ văn lớp 9. Đề tài về người lao động trong công cuộc xây dựng Chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc cũng là một trong những nội dung quan trọng của văn học Việt Nam giai đoạn 1945 – 1975.
Nhiều bạn học sinh còn gặp khó khăn và e ngại khi bắt gặp đề liên hệ, so sánh các tác phẩm văn học, đồng thời đây cũng là dạng đề học sinh rất dễ mất điểm. Với nhiều năm kinh nghiệm giảng dạy và chấm thi, cô Đỗ Khánh Phượng – Giáo viên môn Ngữ văn tại Hệ thống Giáo dục HOCMAI sẽ hướng dẫn các bạn học sinh cách triển khai bài làm với đề bài “Hình ảnh người lao động qua hai tác phẩm “Lặng lẽ Sa Pa” và “Đoàn thuyền đánh cá” một cách đầy đủ và chi tiết nhất.
Hướng dẫn giải đề “Hình ảnh người lao động mới qua hai tác phẩm “Lặng lẽ Sa Pa” và “Đoàn thuyền đánh cá”
Để bài làm thể hiện được mạch tư duy logic rõ ràng, tránh trùng lặp ý, cô Phượng hướng dẫn học sinh triển khai theo hướng như sau:
Hình ảnh người lao động mới trong bài thơ “Đoàn thuyền đánh cá”
[Lưu ý, nên phân tích theo diễn biến thời gian ra đời tác phẩm, văn bản nào được sáng tác trước chúng ta trình bày trước, như vậy sẽ đảm bảo được mạch thời gian cho bài viết].
Với tác phẩm “Đoàn thuyền đánh cá”, hình tượng người lao động mới được thể hiện qua vẻ đẹp của đoàn thuyền và vẻ đẹp của chủ nhân con thuyền, và khái quát về nghệ thuật.
Hình ảnh người lao động mới trong tác phẩm “Lặng lẽ Sa Pa”
Với tác phẩm “Lặng lẽ Sa Pa”, hình tượng người lao động mới được khắc họa trọng tâm qua nhân vật anh thanh niên và vẻ đẹp của những con người lao động khác; cuối cùng là bước khái quát lại về nghệ thuật.
So sánh chân dung người lao động mới ở hai tác phẩm “Đoàn thuyền đánh cá” và “Lặng lẽ Sa Pa”
Điểm giống nhau: Về nội dung:Thứ nhất, họ đều là những con người lao động vô danh, đủ mọi thành phần lứa tuổi [có già có trẻ, có nam có nữ, những người lao động trí óc hay dựa trên kinh nghiệm hoặc lao động bằng chân tay,…].
Thứ hai, công việc, điều kiện làm việc của đầy gian khó, thử thách thế nhưng họ luôn mang trong mình nguồn năng lượng tích cực. Đó là sự nhiệt tình, niềm hăng say, mang hết sức lực để cống hiến cho Tổ quốc.
Cuối cùng, họ sống có lý tưởng và tràn đầy lạc quan, tìm thấy niềm hạnh phúc trong công việc, trong lao động.
Như vậy, họ là điển hình cao đẹp của con người lao động mới, con người trưởng thành trong công cuộc xây dựng CNXH ở miền Bắc.
Nét tương đồng tiếp theo mà học sinh cần chỉ ra là yếu tố về nghệ thuật. Với kinh nghiệm giảng dạy nhiều năm, cô Phượng cho biết rất nhiều bạn học sinh thường bỏ qua phần này hoặc phân tích thiếu ý dẫn đến mất điểm đáng tiếc.
Nét tương đồng về nghệ thuật học sinh cần chỉ ra khi làm bài về hai tác phẩm này là sự kết hợp các yếu tố tự sự, trữ tình và bình luận.
>>> Xem thêm mẹo tư duy nhanh cho phần mở bài nghị luận văn học hấp dẫn hơn
Điểm khác nhau:Về nội dung, hai tác phẩm cho chúng ta thấy hai môi trường sống khác nhau:
tác phẩm thơ là vùng biển, với truyện là vùng rừng. Tuy nhiên, dù là vùng biển hay vùng rừng thì con người Việt Nam thời kỳ ấy vẫn chung một ý chí, một lòng, một mục đích niềm tin xây dựng Chủ nghĩa xã hội.
Vẻ đẹp con người trong “Đoàn thuyền đánh cá” đó là sự hài hòa giữa con người và thiên nhiên trong sự hoành tráng rộn ràng; Với “Lặng lẽ Sa Pa”, con người hiện lên với vẻ đẹp của sự thầm lặng, cống hiến.
Hai yếu tố trái ngược nhau nhưng dù với thái độ sống, hoàn cảnh sống như thế nào thì ở họ vẫn nổi lên vẻ đẹp của con người lao động mới, đó là sự khỏe khoắn, tràn đầy năng lượng, tích cực lao động sản xuất, luôn hướng về ngày mai tươi mới.
Về nghệ thuật, tác phẩm thơ thiên về cảm xúc, giọng điệu khỏe khoắn hào hùng kết hợp tài tình các biện pháp tu từ; Tác phẩm truyện thiên về tình huống truyện, cách kể chuyện tự nhiên, ngôn ngữ giàu chất thơ, trong trẻo, nhẹ nhàng.
Một số lưu ý khi làm bài
Cô Phượng lưu ý với các bạn học sinh khi làm bài cần chú ý trình bày rõ ràng, viết đúng chính tả, đặc biệt tên tác phẩm phải để trong dấu ngoặc kép.
Học sinh trình bày bài viết tách theo các đoạn nhỏ tương ứng với mỗi luận điểm, luận cứ, tránh viết quá dài dòng, không tách đoạn, gây rối mắt cho người đọc.
Về nội dung trình bày, vì dạng so sánh văn học chúng ta rất dễ viết trùng lặp ý nếu không biết cách sắp xếp, bởi vậy cần rèn luyện tư duy các luận điểm khoa học, bám sát yêu cầu đề bài. Việc sử dụng ngôn ngữ có chọn lọc chính là vũ khí giúp bài làm của chúng ta dễ gây ấn tượng với người đọc.
Trên đây là những hướng dẫn của cô Phượng về việc so sánh hình tượng người lao động mới ở hai tác phẩm “Đoàn thuyền đánh cá” và “Lặng lẽ Sa Pa”. Dạng liên hệ, so sánh các tác phẩm văn học trong những năm gần đây là xu hướng ra đề mới. Vì vậy các bạn học sinh lưu ý nắm các yêu cầu và luyện tập đề thật nhiều để thành thạo cách làm bài.
>> Quý phụ huynh để lại thông tin để được hướng dẫn đăng ký HỌC THỬ miễn phí môn Ngữ văn lớp 6-9 tại đây: //hocmai.link/Tron-bo-kienthuc-Nguvan-6-9
Đồng thời, các em học sinh đang chuẩn bị lên lớp 7-9 có thể tham khảo Chương trình Học tốt 2021 – 2022 để trang bị sớm, đầy đủ, toàn diện kiến thức giúp tự tin bứt phá trong năm học mới, xây dựng nền tảng cơ bản, giúp giảm áp lực khi bước vào kì học mới. Chương trình trang bị TOÀN DIỆN kiến thức với đầy đủ tất cả các môn: Toán, Văn, Anh, Lý, Hóa, Sinh, Sử, Địa, GDCD. Với hệ thống bài giảng phù hợp với năng lực của từng học sinh và lộ trình học bám sát chương trình sách giáo khoa của Bộ GD&ĐT. Đội ngũ giáo viên tham gia giảng dạy đều có nhiều năm kinh nghiệm và có những phương pháp giảng dạy hiện đại, sáng tạo, kích thích tư duy của học sinh. Quý phụ huynh – học sinh đừng bỏ lỡ!