Cholesterol tiếng việt là gì

Cholesterol [hay mỡ trong máu] là chất béo dính giống như sáp được tạo ra từ gan để phục vụ nhiều chức năng quan trọng trong cơ thể. Cơ thể chúng ta cần cholesterol để:

• Duy trì thành của tế bào được khỏe mạnh
• Tạo kích thích tố để giúp quá trình trao đổi các chất trong cơ thể.
• Tạo vitamin D cần thiết cho cơ thể qua ánh sáng mặt trời.
• Tạo mật xanh [bile axit] để yểm trợ việc tiêu hóa chất béo

Tuy nhiên, đôi khi cơ thể chúng ta tạo ra nhiều cholesterol hơn nhu cầu chúng ta  cần. Thêm vào đó, những thức ăn hằng ngày của chúng ta như thịt, xúc xích, paté, tròng đỏ trứng, thức ăn chiên xào, thức ăn chế biến, bánh ngọt và các sản phẩm từ sữa,... đều có chứa cholesterol. Mức độ cholesterol cao trong máu có thể làm tắc nghẽn mạch máu và làm tổn thương các bộ phận quan trọng trong cơ thể như tim [bệnh nhồi máu cơ tim, nghẽn mạch vành tim] và não [tai biến mạch máu não].

Các loại mỡ Cholesterol:

• Cholesterol lipoprotein mật độ cao [HDL] được gọi là cholesterol tốt, nó giúp loại bỏ các chất béo ra khỏi cơ thể thông qua gan. Nếu quý vị có một mức độ HDL cholesterol cao trong máu, nguy cơ mắc bệnh tim sẽ được giảm.
• Cholesterol lipoprotein tỷ trọng thấp [LDL] được biết đến là cholesterol xấu, bởi vì nó có thể dẫn đến sự gia tăng cholesterol trong động mạch. Nếu quý vị có hàm lượng LDL cholesterol cao trong máu, nguy cơ mắc bệnh tim tăng lên.
• Triglycerides là một loại chất béo trung tính trong máu. Nếu cả hai lượng triglycerides và LDL đều cao, nguy cơ bệnh nhồi máu cơ tim [heart attack] và tai biến mạch máu não [stroke] càng cao.

Guy Slowik MD FRCS [January 7, 2011]. Citing Websites. What is Cholesterol. In eHealth MD. Retrieved April 14, 2012, from //ehealthmd.com/content/what-cholesterol

[n.d]. Citing Websites. What is Cholesterol. In National Heart Lung and Blood Institute. Retrieved April 14, 2012, from //www.nhlbi.nih.gov/health/health-topics/topics/hbc/

Image by: Wikinut

Bạn đã được nghe nói nhiều về cholesterol và những tác hại của nó như: là nguyên nhân chính gây ra bệnh tim mạch, đặc biệt dẫn đến các bệnh xơ vữa động mạch vành, tăng huyết áp, đột quỵ… Nhưng cholesterol có thật sự là xấu và cần phải loại bỏ đi với bất cứ giá nào? Vai trò của cholesterol đối với cơ thể ra sao?… Bài viết này sẽ mang đến cho bạn những thông tin đầy đủ nhưng cũng cô đọng nhất về cholesterol, sẽ giúp bạn làm sáng tỏ các thắc mắc trên.

1. Cholesterol là gì?

Cholesterol là một chất béo được gọi là lipid [mỡ] và rất quan trọng cho hoạt động bình thường của cơ thể. Cholesterol đến từ hai nguồn. Nguồn thứ nhất là từ gan, tại đây tạo ra tất cả lượng cholesterol bạn cần. Phần còn lại đến từ các thực phẩm có nguồn gốc từ động vật, ví dụ như thịt đỏ, thịt gia cầm và các sản phẩm từ sữa nguyên béo… tất cả đều chứa cholesterol.

Gan tạo ra tất cả lượng cholesterol cơ thể cần

Những thực phẩm có nhiều chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa cũng có tác dụng làm cho gan tạo ra nhiều cholesterol hơn so với mức cần thiết. Đối với một số người, việc sản xuất thêm này sẽ làm tăng mức cholesterol trong máu lên cao, dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm. Một số loại dầu nhiệt đới – như dầu cọ, dầu hạt cọ và dầu dừa – cũng có thể kích hoạt gan tạo ra nhiều cholesterol hơn.

Nếu lượng cholesterol quá cao trong máu [tăng lipid máu] có thể ảnh hưởng đến sức khỏe của bạn. Bản thân cholesterol cao không gây ra bất kỳ triệu chứng nào, nhưng nó làm tăng nguy cơ đau tim, đột quỵ hoặc bệnh động mạch ngoại biên, thông qua biến chứng xơ vữa động mạch do tích tụ quá nhiều cholesterol ở thành động mạch.

2. Phân loại Cholesterol

Cholesterol được vận chuyển trong máu bởi các protein và khi cả hai kết hợp chúng được gọi là lipoprotein. Lipoprotein có hai loại chính: LDL cholesterol và HDL cholesterol.

Video minh họa về LDL Cholesterol [cholesterol xấu] và HDL Cholesterol [cholesterol tốt]

Lipoprotein mật độ thấp [LDL]

LDL mang cholesterol từ gan đến các tế bào cần nó. Nếu có quá nhiều cholesterol cho các tế bào sử dụng, nó có thể tích tụ trong thành động mạch, dẫn đến xơ vữa động mạch. Vì lý do này, LDL cholesterol được gọi là “cholesterol xấu”.

Lipoprotein mật độ cao [HDL]

HDL mang cholesterol ra khỏi tế bào và trở lại gan, nơi nó bị phân hủy và thoát ra khỏi cơ thể dưới dạng chất thải. Vì lý do này, nó được gọi là “cholesterol tốt”. Nhưng HDL cholesterol không loại bỏ hoàn toàn LDL cholesterol . Chỉ 1/3 đến 1/4 lượng cholesterol trong máu được HDL mang đi.

LDL mang cholesterol từ gan đến các tế bào và HDL mang cholesterol ra khỏi tế bào và trở lại gan

Lượng cholesterol trong máu [cả LDL và HDL] có thể được đo bằng xét nghiệm máu. Nồng độ cholesterol khuyến cáo trong máu khác nhau giữa những người trưởng thành khỏe mạnh và những người có nhiều nguy cơ kèm theo như tiểu đường, tăng huyết áp…

3. Cholesterol cao có nguy hiểm không?

Video mô phỏng một cơn nhồi máu cơ tim do cholesterol cao

Động mạch là các mạch máu chuyên chở oxy và chất dinh dưỡng cho cơ thể. Động mạch thường rất mềm và đàn hồi trong điều kiện bình thường. Nếu hàm lượng cholesterol trong máu cao sẽ làm lắng đọng các mảng lipid, cholesterol và một số chất khác trên thành động mạch, hình thành các mảng xơ vữa động mạch, thành mạch máu trở nên dày và cứng hơn.

Các mảng vữa này có thể bị vỡ ra, dẫn đến hình thành cục máu đông làm tắc nghẽn các mạch máu bị tổn thương. Từ đó có thể dẫn đến thiếu máu nuôi các cơ quan do động mạch đó nuôi dưỡng, trong đó quan trọng nhất là tim, não và động mạch chủ, gây ra những biến chứng gây tử vong cao như:

• tai biến mạch máu não [đột quỵ]
• nhồi máu cơ tim
• bệnh mạch vành
• tai biến mạch não thoáng qua
• tăng huyết áp

Gọi ngay tới tổng đài miễn cước 1800 1591 hoặc kết nối Zalo 0339129576 để được TS.BS Bùi Nguyên Kiểm và các dược sĩ chuyên môn tư vấn về tình trạng mỡ máu, gan nhiễm mỡ, xơ vữa động mạch bạn đang gặp phải.

4. Điều gì làm cho cholesterol cao?

Có nhiều yếu tố có thể làm tăng khả năng bị cholesterol cao như:

Lối sống

Ăn uống không lành mạnh, thiếu hoạt động thể chất, béo phì… làm tăng khả năng bị cholesterol cao

★ Chế độ ăn uống không lành mạnh. Dùng nhiều thực phẩm chứa lượng cholesterol cao. Tuy nhiên, tác hại lớn nhất đến từ những thực phẩm có nhiều chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa.

★ Thiếu tập thể dục hoặc hoạt động thể chất. Điều này có thể làm tăng mức độ “cholesterol xấu” [lipoprotein mật độ thấp] [LDL].

★ Béo phì. Nếu bạn thừa cân, bạn có khả năng có mức cholesterol LDL và triglyceride cao hơn, và mức lipoprotein mật độ cao [HDL] thấp hơn.

★ Rượu. Thường xuyên uống nhiều rượu có thể làm tăng mức cholesterol và triglyceride.

★ Hút thuốc. Một số hóa chất có trong thuốc lá gọi là acrolein ngăn HDL vận chuyển LDL đến gan, dẫn đến hẹp động mạch [xơ vữa động mạch]

Các bệnh nền

Những người bị huyết áp cao [tăng huyết áp] và bệnh tiểu đường thường có mức cholesterol cao hơn bình thường. Một số bệnh lý khác cũng có thể gây ra mức tăng cholesterol như:

• bệnh thận
• bệnh gan
• tuyến giáp hoạt động kém

Điều trị các bệnh nền này có thể giúp giảm cholesterol trong máu.

Những yếu tố khác

Có một số các yếu tố gây ra mức cholesterol cao không thể thay đổi được. Các bác sĩ gọi đây là các yếu tố cố định, ví dụ như:

★ Tiền sử gia đình bị bệnh tim sớm hoặc đột quỵ. Bạn có nhiều khả năng bị cholesterol cao nếu bạn có người thân là nam [cha hoặc anh trai] dưới 55 tuổi hoặc người thân là nữ [mẹ hoặc chị gái] dưới 65 tuổi bị bệnh mạch vành hoặc đột quỵ.

★ Tiền sử gia đình có liên quan đến cholesterol. Ví dụ nếu người thân, chẳng hạn như cha mẹ, anh chị em, bị tăng cholesterol máu gia đình. Nó không phải do lối sống không lành mạnh, mà do di truyền.

Tăng cholesterol máu gia đình [FH] là bệnh lý di truyền

★ Tuổi tác. Bạn càng lớn tuổi, khả năng hẹp động mạch của bạn càng cao [xơ vữa động mạch].

Nếu bạn có các yếu tố nguy cơ không thể thay đổi được, bạn càng phải chú ý hơn trong việc thay đổi lối sống và chữa trị các căn bệnh nền có thể ảnh hưởng đến mức cholesterol trong máu.

Xem thêm: Giải pháp giúp hạ mỡ máu từ Viện Hàn lâm khoa học & công nghệ Việt Nam

5. Khi nào nên xét nghiệm cholesterol?

Người trưởng thành khỏe mạnh, không có các yếu tố nguy cơ mắc bệnh tim khác, nên xét nghiệm cholesterol máu, thông qua xét nghiệm mỡ máu lúc đói, mỗi 4 đến 6 năm một lần.

Nếu kết quả bất thường, bạn sẽ được xét nghiệm thường xuyên hơn, với bệnh án đầy đủ.

Bác sĩ có thể khuyên bạn nên kiểm tra mức cholesterol trong máu nếu bạn có các yếu tố tăng nguy cơ rối loạn mỡ máu ở người trưởng thành, bao gồm:

• thừa cân hoặc béo phì,
• tuổi cao [nam từ 45 tuổi trở lên hoặc nữ từ 50-55 tuổi trở lên],
• tăng huyết áp [huyết áp từ 140/90 trở lên],
• tiền sử gia đình mắc bệnh tim mạch sớm [ví dụ: nếu bố hoặc anh trai bạn bị bệnh tim hoặc bị đau tim hoặc đột quỵ trước 55 tuổi, hoặc nếu mẹ hoặc chị gái của bạn có những tình trạng này trước 65 tuổi]

Gia đình có người bị bệnh tim mạch sớm làm tăng nguy cơ mắc cholesterol cao 

• một thành viên thân thiết trong gia đình có tình trạng liên quan đến cholesterol, chẳng hạn như tăng cholesterol máu gia đình [cholesterol cao di truyền]
• đã được chẩn đoán mắc bệnh tim mạch vành, đột quỵ hoặc tai biến mạch não thoáng qua [TIA] hoặc bệnh động mạch ngoại biên [PAD]
• đái tháo đường hoặc tiền đái tháo đường.
• tình trạng thận, tuyến giáp hoạt động kém hoặc tuyến tụy bị viêm [viêm tụy]. Những điều kiện này có thể gây tăng mức cholesterol hoặc triglyceride [chất béo khác trong máu của bạn].

6. Chẩn đoán

Nồng độ cholesterol trong máu được đo bằng xét nghiệm máu đơn giản. Mẫu máu này sẽ được sử dụng để xác định lượng LDL [cholesterol xấu], HDL [cholesterol tốt] và triglyceride [chất béo khác] trong máu của bạn.

*Triglyceride là chất béo bạn sử dụng để dự trữ năng lượng và đến từ các loại thực phẩm béo bạn ăn. Cơ thể lưu trữ những gì bạn không sử dụng trong các mô mỡ của cơ thể. Triglyceride dư thừa trong máu cũng làm tăng các vấn đề về tim.

Chỉ số cholesterol máu ở mức bình thường, mức ranh giới và mức nguy cơ cao ở người lớn được liệt kê rõ trong bảng dưới đây