Chủ đề được thể hiện rõ nhất ở đâu
|
Ví dụ: Văn bản Tôi đi học của Thanh Tịnh Show
1. Tác giả nhớ lại những kỉ niệm sâu sắc trong thời thơ ấu của mình đó là buổi đầu tiên được đi học. Sự hồi tưởng ấy gợi lên cảm xúc bâng khuâng, xao xuyến, náo nức, bỡ ngỡ của "tôi" (theo trình tự thời gian) trong buổi tựu trường đầu tiên. 2. Chủ đề văn vản Tôi đi học là: Những kỉ niệm sâu sắc về buổi tựu trường đầu tiên trong cuộc đời nhân vật "tôi". Kết luận: Chủ đề văn bản là đối tượng và vấn đề chính mà văn bản biểu đạt. 1. Văn bản “tôi đi học” nói lên những kỉ niệm của tác giả về buổi tựu trường đầu tiên. Ta căn cứ vào:
=>Các chi tiết, từ ngữ, hình ảnh đó kết hợp hài hòa để nêu bật tâm trạng của nhân vật. 2. Những từ ngữ chứng tỏ tâm trạng đó in sâu trong lòng nhân vật “tôi” suốt cuộc đời:
3. Những từ ngữ, chi tiết nêu bật cảm giác mới lạ đan xen lẫn bỡ ngỡ của nhân vật “tôi” khi cùng mẹ đến trường, khi cùng các bạn vào lớp: Khi cùng mẹ đến trường: Cảm nhận con đường: Quen đi lại lắm lần -> thấy lạ, cảnh vật thay đổi. Thay đổi hành vi: Không lội sông thả diều hay ra đồng nô đùa nữa ->đi học, cố làm như một học trò thực sự. Khi cùng các bạn vào lớp: Cảm thấy xa mẹ (Trước đó đi chơi cả ngày không thấy xa nhà, xa mẹ. Nay mới bước vào lớp đã thấy xa mẹ nhớ nhà). Kết luận:
Rừng cọ quê tôi Chẳng có nơi nào như sông Thao quê tôi, rừng cọ chập chùng. Thân cọ vút thẳng trời hai ba chục mét cao, gió bão không thể quật ngã. Búp cọ vuốt dài như thanh kiếm sắc vung lên. Cây non vừa trồi, lá đã xòa sát mặt đất. Lá cọ tròn xòe ra nhiều phiến nhọn dài, trông xa như một rừng tay vẫy, trưa hè lấp lóa nắng như rừng mặt trời mới mọc. Mùa xuân, chim chóc kéo về từng đàn. Chỉ nghe tiếng hót líu lo mà không thấy bóng chim đâu. Căn nhà tôi núp dưới rừng cọ. Ngôi trường tôi học cũng khuất trong rừng cọ. Ngày ngày đến lớp, tôi đi trog rừng cọ. Không đếm được có bao nhiêu tàu lá cọ xòe ô lợp kín trên đầu. Ngày nắng, bóng râm mát rượi. Ngày mưa, cũng chẳng ướt đầu. Cuộc sống quê tôi gắn bó với cây cọ. Cha làm cho tôi chiếc chổi cọ để quét nhà, quét sân. Mẹ đựng hạt giống đầy móm lá cọ, treo lên gác bếp để gieo cấy mùa sau. Chị tôi đan nón lá cọ, lại biết đan cả mành cọ và làn cọ xuất khẩu. Chiều chiều chăn trâu, chúng tôi rủ nhau đi nhặt những trái cọ rơi đầy quanh gốc về om, ăn vừa béo vừa bùi. Quê tôi có câu hát: Dù ai đi ngược về xuôi Cơm nắm lá cọ là người sông Thao. Người sông Thao đi đâu rồi cũng nhớ về rừng cọ quê mình. (Nguyễn Thái Vân) a. Cho biết văn bản trên viết về đối tượng nào và viết về vấn đề gì? Các đoạn văn đã trình bày đối tượng và vấn đề theo trình tự nào? Theo em, có thể thay đổi trình tự sắp xếp này được không? Vì sao? b. Nêu chủ đề của văn bản trên. c. Chủ đề ấy được thể hiện trong toàn văn bản, từ việc miêu tả rừng cọ đến cuộc sống của người dân. Hãy chứng minh điều đó. d. Tìm các từ ngữ, các câu tiêu biểu thể hiện chủ đề của văn bản. Trả lời:a. Văn bản trên viết về rừng cọ quê tôi.
b. Chủ đề của văn bản trên là: Tình cảm gắn bó của người dân sông Thao với rừng cọ. c. Chứng minh chủ đề ấy được thể hiện trong toàn văn bản:
=>Như vậy, từ nhan đề đến các ý triển khai, tập trung vào đối tượng của văn bản là rừng cọ: miêu tả các bộ phận của cây cọ, cả rừng cọ; nói về sự gắn bó giữa cuộc sống của người dân với rừng cọ (trong cuộc sống sinh hoạt, lao động; trong cuộc sống tinh thần). d. Các từ ngữ, các câu tiêu biểu thể hiện chủ đề của văn bản đó là:
Một bạn dự định viết một số ý sau trong bài văn chứng minh luận điểm: “Văn chương làm cho tình yêu quê hương đất nước trong ta thêm phong phú và sâu sắc”: a. Văn chương làm cho những hiểu biết của ta về quê hương đất nước thêm phong phú, sâu sắc; b. Văn chương lấy ngôn từ làm phương tiện biểu hiện; c. Văn chương làm ta thêm tự hào về vẻ đẹp của quê hương đất nước, về truyền thống tốt đẹp của ông cha ta; d. Văn chương giúp ta yêu cuộc sống, yêu cái đẹp; e. Văn chương nung nấu trong ta lòng căm thù bọn giặc cướp nước, bọn bán nước và hun đúc ý chí quyết tâm hi sinh để bảo vệ nền độc lập, tự do của Tổ quốc. Hãy trao đổi theo nhóm xem ý nào sẽ làm cho bài viết lạc đề. Trả lời:Ý làm cho bài viết lạc đề đó chính là : b. Văn chương lấy ngôn từ làm phương tiện biểu hiện; d. Văn chương giúp ta yêu cuộc sống, yêu cái đẹp; =>Vì nếu thêm hai ý này vào thì bài viết sẽ không đảm bảo tính thống nhất chủ đề. Để phân tích dòng cảm xúc thiết tha, trong trẻo của nhân vật “tôi” trong văn bản Tôi đi học, có bạn dự định triển khai một số ý sau: a. Cứ mùa thu về, mỗi lần thấy các em nhỏ núp dưới nón mẹ lần đầu tiên đến trường, lòng lại náo nức, rộn rã, xốn xang; b. Con đường đến trường trở nên lạ; c. Mẹ nắm tay dẫn đến trường; d. Muốn thử cố gắng tự mang sách vở như một cậu học trò thực sự; e. Sân trường như rộng hơn, ngôi trường như cao hơn; g. Sợ hãi, chơ vơ trong hàng người bước vào lớp; h. Ông đốc và thầy giáo trẻ trìu mến đón học trò. Theo em, có cần phải điều chỉnh các từ ngữ, các ý cho sát với yêu cầu đề bài không? Nếu có, hãy lựa chọn, bổ sung, điều chỉnh lại. Trả lời:Trong những ý trên, có những ý lạc đề, xa đề vì không phục vụ cho việc phân tích dòng cảm xúc thiết tha của nhân vật “tôi” trong văn bản. Đó là ý: c. Mẹ nắm tay dẫn đến trường; h. Ông đốc và thầy giáo trẻ trìu mến đón học trò. Các ý còn lại ta có thể sắp xếp như sau: a. Cứ mùa thu về, mỗi lần thấy các em nhỏ núp dưới nón mẹ lần đầu tiên đến trường, lòng lại náo nức, rộn rã, xốn xang; b. Con đường đến trường trở nên lạ; d. Muốn thử cố gắng tự mang sách vở như một cậu học trò thực sự; e. Sân trường như rộng hơn, ngôi trường như cao hơn; g. Sợ hãi, chơ vơ trong hàng người bước vào lớp;
 Tìm hiểu thêm: Soạn bài tôi đi học Soạn bài cấp độ khái quát của nghĩa từ ngữ I. Kiến thức cần đạt sau bài học Tính thống nhất của chủ thể văn bảna. Hiểu được khái niệm chủ đề b. Nắm được văn bản có tính thống nhất về chủ đề khi? c. Để viết hoặc hiểu một văn bản, chúng ta cần xác định chủ đề ở đâu? Hướng dẫn trả lời a. Chủ đề được hiểu là: đối tượng và vấn đề chính mà văn bản biểu đạt. b. Văn bản có tính thống nhất về chủ đề khi văn bản chỉ biểu đạt chủ đề đã được xác định, không xa rời chủ đề đã xác định hay lạc sang một chủ đề khác. c. Để viết hoặc hiểu một văn bản, chúng ta cần xác định được chủ đề thể hiện ở đề mục, nhan đề, trong quan hệ giữa các phần của văn bản và các từ ngữ then chốt thường xuyên lặp lại. II. Soạn bài Tính thống nhất của chủ thể văn bản: Hướng dẫn phần đọc hiểuCâu 1 SGK Ngữ Văn 8 Tập 1 trang 12Đề bài: Hãy cho biết tác giả đã hồi tưởng lại những kỉ niệm thơ ấu nào. Hướng dẫn giải:
Lời giải chi tiết Tác giả nhớ lại những kỉ niệm sâu đậm, khó quên về thời thơ ấu của mình: cảnh vật, quang cảnh trên đường đến trường, ở trường, khi nghe gọi tên, xếp hàng vào lớp, khi ngồi trong lớp học, về trường Mĩ Lí, thầy cô, bạn mới… Đó phải chăng là những kỉ niệm nao nức khôn nguôi, chưa hề nhạt phai trong tâm hồn nhân vật ‘’tôi’’.
Câu 2 SGK Ngữ Văn 8 Tập 1 trang 12Đề bài: Các nội dung đã trả lời ở trên chính là chủ đề của văn bản . Từ đó, hãy nêu chủ đề của văn bản ‘’Tôi đi học’’ Hướng dẫn giải Chủ đề của văn bản “Tôi đi học” là: Những kỉ niệm, cảm xúc vẹn nguyên,khó phai trong buổi tựu trường đầu tiên. Lời giải chi tiết
=> Các chi tiết, hình ảnh nghệ thuật trong văn bản đều tập trung để tô đậm, khắc họa, làm rõ nét cho chi tiết, hình ảnh này. Câu 3 SGK Ngữ Văn 8 Tập 1 trang 12Đề bài: Từ các nhận thức đã nêu ở trên, em hãy nêu rõ chủ đề của văn bản này. Đối tượng là chủ đề của văn bản và vấn đề chính mà văn bản biểu đạt. Lời giải chi tiết Sự thể hiện nhằm tập trung chủ đề đã được xác định trong một văn bản, không được phép xa rời hay lạc hướng sang một chủ đề khác. Tất nhiên, để tính thống nhất đó được đảm bảo thì từ nhan đề, các mục trong văn bản và một số câu văn trong văn bản đều thể hiện ý nghĩa của chủ đề. III. Soạn bài Tính thống nhất của chủ thể văn bản: Phần luyện tậpCâu 1 SGK Ngữ Văn 8 Tập 1 trang 13Đề bài: Hãy phân tích tính thống nhất về chủ đề của văn bản Rừng cọ quê tôi theo các yêu cầu dưới đây: RỪNG CỌ QUÊ TÔI Chẳng có nơi nào như sông Thao quê tôi, rừng cọ chập chùng. Thân cọ vút thẳng trời hai ba chục mét cao, gió bão không thể quật ngã. Búp cọ vuốt dài như thanh kiếm sắc vung lên. Cây non vừa trồi, lá đã xòa sát mặt đất. Lá cọ tròn xòe ra nhiều phiến nhọn dài, trông xa như một rừng tay vẫy, trưa hè lấp lóa nắng như rừng mặt trời mới mọc. Mùa xuân, chim chóc kéo về từng đàn. Chỉ nghe tiếng hót líu lo mà không thấy bóng chim đâu. Căn nhà tôi núp dưới rừng cọ. Ngôi trường tôi học cũng khuất trong rừng cọ. Ngày ngày đến lớp, tôi đi trog rừng cọ. Không đếm được có bao nhiêu tàu lá cọ xòe ô lợp kín trên đầu. Ngày nắng, bóng râm mát rượi. Ngày mưa, cũng chẳng ướt đầu. Cuộc sống quê tôi gắn bó với cây cọ. Cha làm cho tôi chiếc chổi cọ để quét nhà, quét sân. Mẹ đựng hạt giống đầy móm lá cọ, treo lên gác bếp để gieo cấy mùa sau. Chị tôi đan nón lá cọ, lại biết đan cả mành cọ và làn cọ xuất khẩu. Chiều chiều chăn trâu, chúng tôi rủ nhau đi nhặt những trái cọ rơi đầy quanh gốc về om, ăn vừa béo vừa bùi. Quê tôi có câu hát: Dù ai đi ngược về xuôi Cơm nắm lá cọ là người sông Thao. Người sông Thao đi đâu rồi cũng nhớ về rừng cọ quê mình. (Tác giả Nguyễn Thái Vân) a. Cho biết đoạn trích trên viết về đối tượng nào và vấn đề được viết là gì? Các đoạn văn đã trình bày đối tượng cũng như các vấn đề theo trình tự như thế nào? Theo các em học sinh, có thể thay đổi được trình tự sắp xếp không? Và tại sao? b. Chủ đề của văn bản trên là gì? c. Chủ đề ấy được thể hiện như thế nào trong xuyên suốt đoạn văn bản, bắt đầu từ việc miêu tả rừng cọ đến cuộc sống của người dân. Hãy chứng minh điều ấy d. Tìm các từ ngữ và các câu tiêu biểu trong thể hiện chủ đề của văn bản. Hướng dẫn giải: a. “Rừng cọ quê tôi” gợi cho ta thấy nỗi nhớ về cánh rừng cọ nơi quê tác giả,về sự gắn bó giữa cuộc sống người dân Thao với rừng cọ:
b. Rừng cọ quê tôi, sự gắn bó với người dân sông Thao tự bao đời là chủ đề của văn bản ‘’Rừng cọ quê tôi’’ c. Chủ đề ấy được thể hiện trong cấu trúc văn bản, từ những chi tiết nhỏ nhất cho đến khi miêu tả rừng cọ và rộng hơn nữa là tới với cuộc sống của người dân cạnh dòng sông Thao hiền hòa. d. Các cụm từ miêu tả, thể hiện chủ thể văn bản là: +rừng cọ +cây cọ +thân cọ +lá cọ +mành cọ +búp cọ +chổi cọ +nón lá cọ +trái cọ +làn cọ…. Câu 2 SGK Ngữ Văn 8 Tập 1 trang 13Đề bài: Có một bạn học sinh dự định viết những ý sau đây trong bài văn chứng minh luận điểm đã cho. Em hãy trao đổi theo cặp hoặc nhóm xem ý nào sẽ làm bài viết bị lạc đề. Các chủ đề bao gồm: Ý a) Văn chương làm cho những hiểu biết của ta về quê hương đất nước thêm phong phú, sâu sắc. Ý b) Văn chương lấy ngôn từ làm phương tiện biểu hiện. Ý c) Văn chương làm ta thêm tự hào về vẻ đẹp của quê hương đất nước, về truyền thống tốt đẹp của ông cha ta. Ý d) Văn chương giúp ta yêu cuộc sống, yêu cái đẹp. Ý e) Văn chương nung nấu trong ta lòng căm thù bọn giặc cướp nước, bọn bán nước và hun đúc ý chí quyết tâm hi sinh để bảo vệ nền độc lập, tự do của Tổ quốc. Hướng dẫn giải Những ý làm bài viết bị lạc đề bao gồm: ý b và ý c Ý b) Văn chương lấy ngôn từ làm phương tiện biểu hiện Ý c) Văn chương làm ta thêm tự hào về vẻ đẹp của quê hương đất nước, truyền thống tốt đẹp của ông cha ta. Câu 3 SGK Ngữ Văn 8 Tập 1 trang 13Đề bài: Có một học sinh đã triển khai những ý sau (SGK) nhằm phân tích dòng cảm xúc thiết tha, trong trẻo của nhân vật ‘’tôi’’ trong tác phẩm “Tôi đi học”. Các em hãy thảo luận theo cặp để bổ sung, điều chỉnh lại các từ ngữ, các ý sao cho thật sát với đề bài yêu cầu. Các ý của bản học sinh như sau: Ý số 1: Cứ mùa thu về, mỗi lần thấy các em nhỏ núp dưới nón mẹ lần đầu tiên đến trường, lòng lại náo nức, rộn rã, xốn xang. Ý số 2: Con đường đến trường trở nên lạ. Ý số 3: Mẹ nắm tay dẫn đến trường. Ý số 4: Muốn thử cố gắng tự mang sách vở như một cậu học trò thực sự. Ý số 5: Sân trường rộng, ngôi trường cao hơn. Ý số 6: Sợ hãi, chơ vơ trong hàng người bước vào lớp. Ý số 7: Ông đốc và thầy giáo trẻ trìu mến đón tiếp học trò. Hãy thảo luận cùng bạn để bổ sung, lựa chọn, điều chỉnh lại các từ, các ý cho thật sát với yêu cầu của đề bài. Hướng dẫn giải: Các bạn có thể điều chỉnh lại các ý như sau: a. Cứ mỗi mùa thu về, mỗi lần nhìn thấy các em nhỏ núp dưới nón mẹ lần đầu tiên đến trường, cảm giác trong nhân vật ‘’tôi’’ thật thật lạ, một cảm giác rất khó tả cứ trào dâng tường như chỉ trực nhảy vọt ra ngoài, lòng tôi lại náo nức, rộn rã, xốn xang. b. Ngày hôm nay mọi thứ thật khác, con đường thân thuộc hàng ngày tới trường cũng không ngoại lệ, hôm nay nó lạ lắm bởi chính trong lòng nhân vật ‘’tôi’’ đang có sự thay đổi lớn. c. Mẹ “tôi” âu yếm dắt tay tôi sải bước trên con đường làng dài và hẹp.
Trên đây là bài Soạn bài Tính thống nhất của chủ thể văn bản chi tiết dành cho các em học sinh. Hy vọng rằng với bài viết này, các em học sinh có thêm tài liệu để tham khảo phục vụ cho quá trình học và luyện tập môn Ngữ văn trong chương trình lớp 8 của mình.
|
