Con banh lông là gì

Thời gian gần đây, huyện đảo Phú Quốc, Kiên Giang lên cơn sốt đánh bắt và thu gom con banh lông, khi loài sinh vật biển chưa từng được ngư dân quan tâm đánh bắt này bất ngờ được các thương lái Trung Quốc săn lùng và mua với giá cao ngất ngưởng.

Nhiều người lo ngại banh lông - loài sinh vật biển có hình dạng như trái banh nhỏ sống vùi sâu dưới bùn đáy biển - sẽ lại chung số phận với cơn sốt cá cơm từng diễn ra tại khu vực này đầu năm 2013, nhưng hậu quả nặng nề hơn do đáy biển bị ngư dân xới tung lên để đánh bắt banh lông.

Đổ xô đánh bắt, mua bán banh lông

Sáng 22/5 tại điểm thu mua banh lông ở cảng cá An Thới, hai thương lái Trung Quốc đi cùng một người Việt trực tiếp đến vựa mua hàng. Trao đổi với chúng tôi, người đàn ông Trung Quốc nói sõi tiếng Việt tự giới thiệu tên Giang [nhưng theo tìm hiểu của Tuổi Trẻ, người này tên Dương Siêu Thuận, quê tỉnh Quảng Tây và sử dụng hộ chiếu du lịch phổ thông] giải thích con banh lông được mua nhiều với giá cao là do ăn rất bổ, nhưng phải hầm rất lâu mới ăn được.

“Con banh lông sau khi đóng thùng tại An Thới sẽ đưa xuống tàu chở về Hà Tiên rồi đi tiếp lên TP.HCM để tập kết trước khi xuất sang Trung Quốc” - người này nói. Toàn bộ hoạt động vận chuyển, cân, ướp muối, đóng thùng, chung tiền diễn ra rất nhanh. Sau mỗi con số 33, 30, 32 [kg] của từng sọt banh lông là những cục tiền mệnh giá 200.000 đồng, 500.000 đồng được trao trực tiếp tại quán cà phê đối diện chỗ cân.

Người đàn ông Trung Quốc [nghe điện thoại] tự nhận mình tên Giang trực tiếp cân banh lông sáng 22-5 ở cảng cá An Thới [Phú Quốc]  

Một nhân viên tại vựa hải sản Nhung Một, do bà Ngô Thị Cẩm Nhung làm chủ, cho biết giá banh lông hôm nay đã giảm 15.000 đồng/kg so với hôm qua, chỉ còn 205.000 đồng/kg, lại phải đóng thùng xốp, dán băng keo kín để họ chở đi xa. “Tụi tui kinh doanh hải sản nên cái gì có lời là làm. Loại này mua đứt bán đoạn ngày nào hay ngày đó nên không nói trước được gì hết. Giá cả cũng vậy, lên xuống rất thất thường” - nhân viên này nói.

Vừa rửa số banh lông chuyển từ dưới tàu lên bờ, ông Phan Thanh Bình [ngụ thị trấn An Thới] cho biết sau 15 ngày đi cào ở vùng biển cách bờ khoảng 100 hải lý, tàu của ông thu về được hơn 1 tấn banh lông. Giá bán ra 220.000 đồng/kg, trừ hết chi phí ông Bình còn lời gần 2 tỉ đồng. “Có chuyến phải đi gần một tháng mới vô do thời gian qua bị khai thác quá nhiều, nhưng thu nhập rất tốt nếu trúng” - ông Bình nói.

Ông Phạm Hữu Sinh [56 tuổi, ngụ khu phố 1, thị trấn An Thới] cho biết do đánh cá cơm từ sau tết đến nay toàn lỗ vốn, trong khi đánh bắt banh lông trúng lớn nên gia đình ông vừa gom góp tiền bạc và vay mượn thêm để chuyển chiếc tàu đánh lưới cá cơm thành tàu cào banh lông. “Mỗi họng cào bằng sắt tui đặt ngoài Hà Tiên [thị xã Hà Tiên, Kiên Giang] tốn 7 triệu, đặt ở đây thì 10 triệu đồng. Tàu tui tải trọng 30 tấn lắp hai họng cào, hi vọng sau một chuyến biển sẽ thu lại vốn” - ông Sinh nói.

Trung tá Quảng Trọng Bình - đồn trưởng đồn biên phòng cửa khẩu cảng An Thới - cho biết hiện nay chỉ riêng số phương tiện cào banh lông tại An Thới ước tính lên tới gần 600 tàu, trong đó chủ yếu là tàu của ngư dân miền Trung [Khánh Hòa, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên...] đổ về vùng biển này đánh bắt banh lông, nhiều ngư dân địa phương cũng chuyển từ đánh bắt cá sang banh lông.

Xới nát đáy biển

Anh Võ Thanh Hải [39 tuổi, quê huyện An Biên, Kiên Giang] - ngư dân đi tàu cào đôi - bày tỏ hơn 10 năm đi biển chưa từng thấy loại cào nào khủng khiếp như cào banh lông. Mỗi họng cào banh lông là một rọ thép dài 3-5m, đáy uốn cong, miệng hở, một bên đục lỗ dọc theo khung thép để xỏ hàng loạt gai sắc nhọn tua tủa dài chừng 20cm bằng thép, đường kính 8mm.

Theo lời anh Hải, với tàu cào đôi bình thường gần như toàn bộ sinh vật từ gần đáy tới sát mặt biển đều đã rất khó thoát. Còn với họng cào banh lông thì đáy biển chắc chắn sẽ bị xới tung lên hết. “Trước đây thỉnh thoảng cào trúng banh lông tụi tui lượm bỏ ra. Nhưng chuyến này biết có người mua nên lượm đem ướp muối. Hồi chiều mới xách lên bán cho vựa Phương Các, mỗi đứa trong nhóm tui được hơn 500.000 đồng” - anh Hải cho hay.

 

Nhiều người dân An Thới cho biết chưa từng ăn con banh lông lần nào, cũng như không biết chế biến làm sao để ăn. Nhưng do nhiều thương lái Trung Quốc đến thu gom với giá cao nên các tàu đua nhau chuyển sang đánh bắt loại hải sản này. Tuy nhiên, nhiều ngư dân lâu năm bày tỏ lo ngại tình trạng khai thác tràn lan theo kiểu tận diệt của các tàu khai thác banh lông là nguy cơ đe dọa đối với nguồn lợi thủy sản.

Ông Hồ Kim Bá - một ngư dân kỳ cựu tại An Thới - cho rằng có lẽ các họng cào banh lông dùng gai sắt bới tung đáy biển làm đục nước nên mực trồi lên trên mới đánh bắt trúng dữ hơn bình thường. Trong khi đó nhiều loại cá trở nên khan hiếm vì mất chỗ cư ngụ, sinh sản.

TS Nguyễn Văn Long - Viện Hải dương học tại Nha Trang - cũng nhận định việc cào xới đáy biển như vậy thì chắc chắn toàn bộ hệ sinh thái tầng đáy bùn dưới biển sẽ bị phá hủy. “Chưa kể bùn bị khuấy lên sẽ theo các dòng hải lưu trôi tấp vào các rạn san hô làm biến dạng môi trường sinh thái của hàng ngàn loài sinh vật biển khác” - TS Long khẳng định.

Hậu quả khó lường về môi trường

Theo TS Nguyễn Văn Long, banh lông thuộc họ hải sâm, có giá trị dinh dưỡng rất cao. So với hải sâm, banh lông [ảnh] có hệ cơ dày hơn, cứng hơn nên giá trị càng cao. TS Nguyễn Văn Long bày tỏ lo ngại rằng việc chậm đánh giá tác động môi trường biển của việc cào banh lông, để đáy biển bị xới tung sẽ gây hậu quả rất khó lường về môi trường, việc phục hồi hệ sinh thái đáy biển sẽ rất khó khăn.

Ông Quảng Trọng Thao - phó giám đốc Sở NN&PTNT Kiên Giang - cho biết đã lấy mẫu banh lông gửi giám định để xác định họ, loài. Trước mắt, kết quả giám định chỉ cho biết banh lông thuộc họ hải sâm, nhưng vẫn chưa thể xác định banh lông thuộc loài nào. “Đây là loài chưa có tên trong danh mục được phép khai thác, sở đã chỉ đạo chi cục bảo vệ nguồn lợi thủy sản và các lực lượng chức năng khẩn trương rà soát nắm lại tình hình, tuyên truyền người dân không nên vì hám lợi trước mắt mà đổ xô đi cào banh lông” - ông Thao nói.

Bài học nhãn tiền từ cơn sốt cá cơm

Anh Nguyễn Văn D. - chủ một trong những lò sấy cá cơm từng hốt bạc tỉ - nay ngậm ngùi cho biết toàn bộ cơ sở trị giá gần 4 tỉ đồng của mình đang bỏ không. 

Hàng trăm vỉ trụng cá bằng thép, gỗ ván đang mục nát dần, nhà xưởng hoang vắng vì không thể dùng vào việc gì. Theo anh D., vào đầu năm 2013, trong lúc nhà thùng nước mắm õng ẹo ép giá 6.000-7.000 đồng/kg cá cơm thì đùng một cái Trung Quốc cho lái đi gom 13.000-14.000 đồng/kg, sau đó thu gom cá cơm sấy khô với giá cao. 

“Thấy họ mua bán sòng phẳng, tụi tui mạnh dạn đầu tư cả mấy tỉ đồng cho lò, nhưng sau đó các thương lái Trung Quốc lặn mất tăm, nhiều người ôm nợ do lỡ đầu tư tiền tỉ vào lò sấy cá cơm” - anh D. ngậm ngùi.

Theo Tuổi Trẻ

Thời gian gần đây, mỗi ngày có tới 8-15 tấn banh lông được mua tại cảng An Thới, huyện đảo Phú Quốc để vận chuyển đi các nơi nhưng chủ yếu là xuất sang Trung Quốc. Loại hải sản thuộc dòng họ hải sâm này, ngay cả nhiều ngư dân đánh bắt cũng chưa một lần ăn thử. Nhưng giờ thì người người, nhà nhà đang kéo nhau đi cào banh lông, khiến ngư trường biển Tây thêm một phen dậy sóng...

Đổ xô đi cào...

Chín giờ sáng, cảng An Thới [Phú Quốc - Kiên Giang] nắng như đổ lửa. Chỉ một góc nhỏ cảng được làm bãi tập kết mực tươi, còn phần lớn trở thành bến tập kết gỗ, sắt thép với tiếng cưa, đục, hàn, tiện, khoan, cắt... inh ỏi tựa như xưởng tàu. Đó là vì gần như mọi phương tiện đánh bắt thủy sản đều được chủ đem đi chuyển đổi công năng sang cào con banh lông. Nhìn toàn cảnh, ngư dân Nguyễn Văn Lợi nói giọng chắc nịch: “Không cần biết ghe lớn ghe nhỏ, miễn kéo nổi là đem cào banh lông”.

Gần đây, thấy nhiều ghe cào banh lông trúng lớn, anh Lợi đã đầu tư sắm thêm thiết bị để chuyển hai ghe pha chuyên đánh bắt cá cơm sang cào banh lông. Anh phân bua: “Đáng lẽ phải làm cách đây vài tháng nhưng ngặt nỗi vốn yếu. Nhưng thà chậm còn hơn không, đánh cá cơm lỗ hoài...”. Rồi anh nói với vẻ tràn đầy hứng khởi:

“Ngày mai sẽ khởi hành chuyến đầu tiên”.

Các chủ ghe ở cảng An Thới cho biết để chuyển đổi từ ghe câu mực, cá thu hay đánh cá cơm sang cào banh lông, mỗi ghe phải trang bị thêm một cẩu chữ A, một động cơ, hai dàn cào, dây... Tùy theo công suất ghe mà trang bị dàn cào rộng hay hẹp nhưng chi phí dao động từ 40-50 triệu đồng/ghe.

Anh Đặng Viết Phong ngụ ở khóm 2, thị trấn An Thới cũng đang tất bật cùng mấy anh em và nhóm thợ cưa, đục để gắn thêm dàn cào cho chiếc ghe có công suất 60 CV chuyên câu cá thu chuyển sang cào banh lông, Phong nói: “Tranh thủ từng giờ, trễ quá banh lông không còn vì có đến 90% ghe câu thu, ghe pha, ghe mành và cả ghe mua cá cơm đều chuyển sang cào banh lông”.

Không chỉ dân tại chỗ, từ thị trấn Dương Đông, anh Nguyễn Văn Bình cũng đến cảng An Thới hỏi thăm cách đóng dàn cào, chi phí công thợ để chuyển ghe lặn biển thành ghe cào banh lông. Anh Bình cũng có nghe thấy một số chủ ghe lo lắng về đầu ra sản phẩm, nhưng anh nói tỉnh bơ: “Có chết thì chết hết, sợ gì!”.

Cảng An Thới mùa gió Nam này ghe đánh bắt hải sản từ Bãi Xếp về tránh sóng đậu chật kín. Ghe cào banh lông có gắn thêm cẩu chữ A mọc lên tua tủa, chiếc có thâm niên nhất trong nghề cũng chỉ được bảy, tám chuyến đi biển, còn đa số là đang chuẩn bị xuất bến chuyến đầu tiên. Ghe mang số hiệu các tỉnh Bình Định, Bình Thuận, Bến Tre... đánh bắt ở ngư trường Phú Quốc cũng ghé vô cảng An Thới tìm thợ, mua sắm, trang bị thêm dụng cụ để chuyển sang cào banh lông khiến không khí tại cảng càng thêm chộn rộn.

Đứng tại cầu cảng, nghe chủ ghe tìm bạn tàu [ngư phủ làm mướn] câu mực, câu cá thu hay đánh bắt cá cơm thì đều thấy câu trả lời: “Chỉ đi với ghe cào banh lông”, vì mau có tiền và tiền nhiều hơn. Ông Võ Văn Nhờ ở khu phố 3, thị trấn An Thới, than thở: “Ghe nào cũng đổ xô đi cào banh lông. Ở Phú Quốc mà cá biển mắc hơn đất liền là điều chưa từng có xưa nay”.

Tận diệt

Trước Tết Giáp Ngọ, tại Phú Quốc, con banh lông được thương lái mua với giá 600.000 đồng/ki lô gam. Giá cao, dễ mua dễ bán nên đã tạo nên cơn sốt truy lùng con banh lông ở vùng biển Phú Quốc. Ngay sau Tết, nhiều ghe khai thác hải sản bắt đầu chuyển đổi sang cào banh lông mà đỉnh điểm là từ  giữa tháng Tư Âm lịch đến nay. Việc khai thác ào ạt đã khiến banh lông có nguy cơ cạn kiệt.

Anh Phạm Thanh Ngọc, chủ ghe cào banh lông kể hồi đầu tháng Ba Âm lịch, ghe của anh khởi hành chuyến đánh bắt đầu tiên cách bờ khoảng 20 hải lý và cào ở độ sâu 40 sải nước, cứ 30 phút đánh một giã cào có đến 50-60 con banh lông, nay chỉ bắt được 15-20 con. Hiện nay, các ghe cào banh lông đã phải đánh bắt xa bờ  40-50 hải lý.

Để bắt được banh lông, mỗi chiếc ghe cào phải trang bị dàn cào là hai rọ sắt, mỗi rọ cao 30 cen ti mét, dài 2,8-3,2 mét. Một hàm của rọ có một dãy răng thép tựa như răng lược, chính răng thép này sẽ cày sâu xuống mặt đất và sẽ xới tung banh lông lọt vào rọ sắt. Chị Hồng Lan, thương lái mua hải sản ở cảng An Thới, nói: “Đào xới kiểu này thì chẳng những banh lông bị tận diệt mà môi trường sống của các loài khác cũng bị ảnh hưởng”.

Anh Nguyễn Ngọc Vũ, một ngư dân chuyên đánh bắt banh lông, cho biết ngư trường Phú Quốc vẫn còn banh lông nhưng rất “thưa”. Nhiều ghe còn phải sang vùng biển Campuchia mua “vé” cào banh lông với chi phí rất cao. Điều đáng nói là hiện giá banh lông tại cảng An Thới [nơi mua banh lông tập trung ở huyện đảo Phú Quốc] đã giảm chỉ còn 180.000-200.000 đồng/ki lô gam tùy kích cỡ lớn hay nhỏ, dày hay mỏng.

Mù mịt

Với những ngư dân chuyên sống bằng nghề khai thác, đánh bắt hải sản ở biển Tây, hầu như ai cũng thiếu, thậm chí mù mịt thông tin về con banh lông cũng như đầu ra cho sản phẩm.

Chủ ghe cào Phạm Thanh Ngọc cho biết từ trước đến nay, anh chưa từng ăn con banh lông bao giờ, chỉ nghe nói bán được giá, dễ đánh bắt nên anh và những ngư dân khác chuyển sang nghề cào banh lông.

Tuy nhiên, khi được hỏi liệu thị trường tiêu thụ banh lông có ổn định không, ngư dân Nguyễn Ngọc Vũ tỏ ra lo lắng: “Cào thì cứ cào chứ không biết khi nào thương lái ngừng mua. Từ khi có phong trào cào banh lông tới giờ, giá cả banh lông cũng liên tục trồi, sụt. Cũng có một dạo thương lái không mua, nhiều người cũng không ăn vì dai nhách, đành đem phơi khô, cứng như đá”.

Nêu thêm bằng chứng cho sự mù mịt thông tin, bấp bênh về đầu ra sản phẩm của người ngư dân, chị Hồng Lan kể: “Mấy tháng cuối năm 2012, Phú Quốc rộ lên phong trào cá cơm luộc sấy xuất sang Trung Quốc. Mấy chuyến đầu, mỗi người lời năm bảy trăm triệu đồng, nhưng sau vài chuyến bị ép giá sản phẩm, hàng chục người thành ra mang nợ”.

Ông Võ Văn Nhờ, chủ cơ sở cá cơm sấy, cho biết ông đã đầu tư cả tỉ đồng làm bao che, lò hơi, vỉ thép nhưng hoạt động chỉ duy nhất một lần rồi ngưng luôn vì không ai hỏi mua cá cơm sấy nữa. “Tôi sợ làm banh lông một thời gian rồi khổ nữa! Biển cả bị xới tung, đục nước, cá đẻ cũng khó mà banh lông cũng hết...”, ông nói trong lo lắng.


Thương lái mua con banh lông tại cảng An Thới, huyện đảo Phú Quốc. Ảnh: HIẾU THẢO

Theo Tiến sĩ Nguyễn Văn Long - Viện Hải dương học Nha Trang, banh lông thuộc họ hải sâm, có giá trị dinh dưỡng cao. Còn theo ngư dân Phú Quốc thì để ăn được, banh lông phải được hầm 5-6 tiếng đồng hồ, có thể chế biến làm món gỏi, nấu lẩu hoặc nấu chè. Khi mới bắt lên, con banh lông tròn như trái banh lông, có màu đen, người bắt chỉ cần dùng dao móc bỏ ruột, sau đó dồn muối vô ướp và chở vô cảng bán cho thương lái.

Video liên quan

Chủ Đề