Arafat, M. O. S. A. B., Ahmed, Z. A. H. A. A., & Arafat, O. S. A. M. A. [2017]. Comparison between generic drugs and brand name drugs from bioequivalence and thermoequivalence prospective. Int. J. Pharm. Pharm. Sci, 9, 1-4.
Chawla, K., Tofighi, T., Agarwal, A., Thomas, J., & Mondal, T. [2014]. A global comparison between brand-name and generic drugs. Indian Journal of Pharmacy Practice, 7[3], 23-8.
Thuốc thế hệ thứ hai [generic name], hay còn được gọi tắt là thuốc generic là thuốc có cùng hoạt chất với thuốc biệt dược gốc [brand name] đã đăng ký bản quyền phát minh sáng chế [patent]. Thuốc generic được phép lưu hành trên thị trường sau khi thuốc gốc hết hạn bảo hộ phát minh sáng chế.
1. Thuốc generic có hoạt động hiệu quả về mặt điều trị như thuốc biệt dược gốc không?
Thuốc generic trước khi được lưu hành cần phải đáp ứng các yêu cầu của cơ quan quản lý thuốc ở mỗi nước, ví dụ ở Mỹ là FDA, ở Việt Nam là Cục Quản lý Dược. Nhìn chung, các hãng dược muốn sản xuất thuốc generic phải có khả năng sản xuất thuốc có chất lượng ổn định và có các số liệu về nghiên cứu sinh khả dụng, tương đương sinh học và hiệu quả điều trị để chứng minh thuốc generic có thể thay thế thuốc biệt dược gốc. Ngoài ra, thuốc generic phải có thành phần hoạt chất giống với thuốc biệt dược gốc và các thành phần không hoạt tính khác của thuốc phải an toàn, không ảnh hưởng tới hoạt tính của thuốc. Chính vì những quy định nghiêm ngặt trên mà thuốc generic được xem như sử dụng hiệu quả và an toàn tương đương thuốc gốc.
2. Tại sao thuốc generic rẻ hơn thuốc biệt dược gốc?
Thông thường thuốc biệt dược gốc trước khi được đưa ra thị trường đều phải trải qua một quá trình nghiên cứu, kiểm chứng và thử nghiệm rất lâu dài nghiêm ngặt. Đầu tiên, hãng dược phải được sự chấp thuận của FDA đế thực hiện các nghiên cứu, thử nghiệm lâm sàng nhằm kiểm chứng sự an toàn và tính hiệu lực của thuốc. Nếu thuốc đã vượt qua những cuộc thử nghiệm trên và chứng minh có tính hiệu quả, an toàn trên người thì FDA sẽ chấp nhận cho hãng dược đó được độc quyền sản xuất thuốc brand name và bán trên thị trường. Trung bình, các hãng dược phải tốn khoảng 802 triệu USD, có khi lên tới tỷ USD, trong thời gian 10-20 năm để hoàn tất quá trình này. Do đó, thời gian độc quyền của thuốc biệt dược gốc có thể lên tới 20 năm hoặc hơn nhằm giúp các hãng dược bù đắp lại chi phí để bào chế thuốc mới cũng như khuyến khích phát triển thuốc mới.
Sau khi hết hạn thời gian độc quyển trên, các hãng dược khác có thể nộp đơn xin FDA cấp phép chế tạo thuốc thế hệ thứ 2 dưới tên biệt dược của thuốc gốc. Các hãng dược này không phải chi trả cho chi phí nghiên cứu và phát triển, quảng bá thị trường và các chí phí khác như nhà sản xuất thuốc gốc. Do đó, thuốc generic bán trên thị trường ở mức giá thấp hơn nhiều so với thuốc biệt dược gốc. Thuốc generic thay thế biệt dược gốc làm cho giá thuốc liên tục giảm, giúp tiết kiệm chi phí cho người bệnh, nhà chi trả và hệ thống chăm sóc sức khỏe nói chung.
3. Cách phân biệt thuốc generic và thuốc biệt dược gốc?
Luật bảo vệ thương hiệu của Mỹ quy định thuốc biệt dược và thuốc generic không được giống nhau về những thành phần phụ không ảnh hưởng đến hiệu năng của thuốc: hình dạng, màu sắc, quy cách đóng gói, mùi vị, và các thành phần không hoạt tính. Tên thuốc generic không được trùng tên với thuốc biệt dược gốc và thường được đặt theo tên biệt dược. Tuy nhiên, những khác biệt này không có nghĩa rằng thuốc generic có hiệu quả điều trị kém hơn hoặc có tác dụng khác với thuốc biệt dược gốc.
4. Khi nào nên chọn điều trị bằng thuốc gốc?
Mặc dù thuốc generic được xem như tương đương về hiệu quả điều trị và sinh khả dụng với thuốc biệt dược gốc, các chuyên gia khuyến cáo trong một số trường hợp bệnh nhân nên sử dụng thuốc biệt dược gốc. Trường hợp thứ nhất là khi không có thuốc generic thay thế. Ví dụ như thuốc premarin [sản xuất bởi hãng dược phẩm Wyeth] điều trị hormone cho phụ nữ mãn kinh, có chứa estrogen chiết xuất từ ngựa cái mang thai. Do được chiết xuất từ nước tiểu của ngựa nên thành phần chi tiết vẫn không được biết rõ ràng. Trường hợp hai là khi bệnh nhân đã quen và khỏe mạnh khi đang dùng thuốc gốc hay thuốc biệt dược thì không nên thay đổi một cách tùy tiện. Việc thay đổi thuốc tùy tiện sẽ không tốt cho người bệnh. Có một số loại thuốc mà bất kì sự khác biệt nhỏ trong liều lượng hay nồng độ thuốc trong máu cũng có thể ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị hoặc gây tác dụng phụ. Điển hình là các loại thuốc điều trị bệnh tuyến giáp hay lithium điều trị chứng rối loạn lưỡng cực. Trong trường hợp này, nếu không có chỉ định của bác sĩ bệnh nhân không nên thay đổi loại thuốc vì thuốc mới có thể không phát huy hiệu quả bằng thuốc đã quen sử dụng.
Thuốc tương tự sinh học có giống thuốc generic không?
Thuốc generic là bản sao của thuốc biệt dược gốc. Thuốc generic có cơ chế tác động giống thuốc biệt dược gốc và có thể được sử dụng như thuốc biệt dược gốc. Nói cách khác, thuốc generic là một lựa chọn thay thế của thuốc biệt dược gốc trong điều trị các bệnh lý có chỉ định với thuốc biệt dược gốc.
Thuốc tương tự sinh học có thể được coi như phiên bản generic của thuốc sinh học, tuy nhiên vẫn có một vài khác biệt quan trọng. Chẳng hạn như, không giống với thuốc generic, thuốc tương tự sinh học không phải bản sao y hệt của thuốc sinh học gốc.
Một số điểm tương đồng giữa thuốc tương tự sinh học và thuốc generic:
· Cả hai đều đã được đánh giá và so sánh với thuốc gốc trong các thử nghiệm lâm sàng.
· Các thuốc gốc sử dụng làm nhóm đối chiếu đều đã được Cơ quan quản lý thực phẩm và dược phẩm Hoa Kỳ [FDA] cấp phép lưu hành.
· Cả hai đều được FDA đánh giá theo các quy trình kỹ lưỡng nhưng rút ngắn hơn so với thuốc gốc của chúng.
· Cả hai đều an toàn và có hiệu quả tương đương thuốc gốc
· Cả hai thường là các lựa chọn điều trị đỡ đắt đỏ hơn so với thuốc gốc
Một số điểm khác biệt giữa thuốc tương tự sinh học và thuốc generic:
· Thuốc tương tự sinh học có nguồn gốc sinh học [tự nhiên], thuốc generic là các hợp chất hóa học tổng hợp.
· Thuốc tương tự sinh học có nguồn gốc và một số đặc điểm tương đồng với thuốc sinh học gốc trong khi thuốc generic là bản sao y hệt về mặt hóa học của thuốc biệt dược gốc
· khi so sánh một thuốc tương tự sinh học với thuốc sinh học gốc FDA thường yêu cầu nhiều dữ liệu từ các nghiên cứu hơn so với khi so sánh thuốc generic và biệt dược gốc tương ứng. Nguyên nhân là do thuốc tương tự sinh học có nguồn gốc tự nhiên và không phải bản sao y hệt của thuốc gốc.
· FDA phê duyệt thuốc tương tự sinh học và thuốc generic theo các quy trình khác nhau
· Sau khi được cấp phép lưu hành, thuốc tương tự sinh học cần thêm một phê duyệt đặc biệt để có thể sử dụng thay thế thuốc sinh học gốc, trong khi điều này là mặc nhiên đối với thuốc generic.
Hình 1. Khác biệt về độ phức tạp về mặt cấu trúc giữa thuốc sinh học [Herceptin - bên trái] và thuốc hóa dược [Lipitor – bên phải] – Nguồn: Internet
Thuốc tương tự sinh học có nguồn gốc sinh học [tự nhiên]
Thuốc generic là bản sao y hệt [có hoạt chất giống hoàn toàn] với thuốc biệt dược gốc. Điều này là do hoạt chất của các thuốc biệt dược gốc là các hợp chất hóa học có cấu trúc rõ ràng và có thể sao chép được. Tuy nhiên, các thuốc sinh học có nguồn gốc sinh học và không thể sao chép 100%. Các thuốc này được sản xuất từ các vật thể sống vô cùng phức tạp và môi trường sống của chúng có thể dễ dàng thay đổi. Do đó, mặc dù thuốc tương tự sinh học cũng được sản xuất theo quy trình giống với thuốc sinh học gốc và có nhiều điểm tương đồng, nhưng về mặt cấu trúc, chúng không thể giống nhau hoàn toàn. Khác với thuốc generic, thuốc tương tự sinh học chỉ tương tự với thuốc gốc mà không phải bản sao của thuốc gốc.
Thuốc tương tự sinh học cần thêm phê duyệt khác của FDA để có thể được chuyển đổi sử dụng với thuốc gốc
Khi một thuốc generic được cấp phép lưu hành bởi FDA, điều này có nghĩa là thuốc này hoàn toàn có thể được sử dụng thay thế thuốc biệt dược gốc. FDA không cần thêm các thông tin và dữ liệu khác để kết luận thuốc generic là lựa chọn thay thế an toàn và hiệu quả cho thuốc biệt dược gốc. Do hoạt chất của các thuốc này có cấu trúc hóa học giống hệt nhau, đơn thuốc kê thuốc biệt dược hoàn toàn có thể được thay thế bằng thuốc generic. Do đó, khi dùng thuốc generic, bệnh nhân hoàn toàn có thể mong đợi đạt được hiệu quả giống như khi họ dùng thuốc biệt dược gốc và có thể chuyển đổi qua lại giữa 2 loại thuốc [nếu cần thiết] mà không nhận thấy bất kỳ sự khác biệt nào.
Khi một thuốc tương tự sinh học được FDA cấp phép lưu hành không có nghĩa là thuốc này được phép sử dụng thay thế thuốc sinh học gốc. Vì vậy, các thuốc tương tự sinh học sau khi được cấp phép lưu hành có thể được sử dụng trong điều trị, tuy nhiên các thuốc này vẫn cần thêm sự chấp thuận đặc biệt của FDA để có thể được sử dụng thay thế các thuốc sinh học gốc. Thuốc tương tự sinh học chưa được cấp phép chuyển đổi sử dụng sẽ không được thay thế thuốc sinh học gốc trong đơn thuốc.
| Hình 2. Thuốc tương tự sinh học Herticad [bên trái] và thuốc sinh học Herceptin [bên phải] |
FDA có một số quy định nghiêm ngặt mà các thuốc tương tự sinh học phải tuân thủ để được công nhận là có thể thay thế thuốc gốc. Các thuốc tương tự sinh học chỉ cần có các dữ liệu thông qua các thử nghiệm lâm sàng chứng minh tính an toàn và hiệu quả tương tự thuốc gốc trong điều trị một bệnh lý nhất định là được cấp phép lưu hành. Tuy nhiên nếu công ty muốn thuốc của mình được công nhận có thể chuyển đổi được [và do đó có thể được sử dụng thay thế cho thuốc gốc một cách tự động], họ phải nộp thêm nhiều thông tin từ các thử nghiệm lâm sàng cho FDA. Bạn có thể đọc thêm thông tin về vấn đề này trên website của FDA.
Các thuốc tương tự sinh học có an toàn không?
Giống các thuốc khác, một thuốc tương tự sinh học cần được đánh giá thông qua các thử nghiệm lâm sàng và cấp phép lưu hành bởi FDA trước khi được sử dụng trong điều trị. Trong các thử nghiệm lâm sàng này, các thuốc tương tự sinh học được so sánh với thuốc sinh học gốc – là thuốc đầu tiên được phát minh. Thuốc sinh học gốc là thuốc đã trải qua các thử nghiệm lâm sàng, đã được cấp phép lưu hành và sử dụng trong điều trị. Các thử nghiệm lâm sàng được thiết kế để đánh giá tính an toàn và hiệu quả của thuốc tương tự sinh học so với thuốc sinh học gốc trong điều trị cùng một bệnh lý nhất định.
Các thử nghiệm lâm sàng đánh giá các thuốc nói chung được thiết kế rất chi tiết và nghiêm ngặt. Tuy nhiên, các thử nghiệm lâm sàng đánh giá thuốc tương tự sinh học có thể được tiến hành nhanh hơn các thử nghiệm đánh giá thuốc sinh học gốc trước đó. Trong các nghiên cứu về tính tương tự sinh học, các thử nghiệm đươc tiến hành nhằm đánh giá tính tương đồng giữa thuốc tương tự sinh học và thuốc sinh học gốc trên một số khía cạnh nhất định. Các thử nghiệm cần chỉ ra cả hai thuốc trên:
· Có cùng nguồn gốc
· Liều lượng và hiệu lực tương đồng
· Có đường dùng giống nhau [chẳng hạn đường uống]
· Có lợi ích giống nhau trong điều trị một bệnh lý
· Có các tác dụng không mong muốn giống nhau
Dữ liệu thu nhận được từ các nghiên cứu sẽ được FDA đánh giá cẩn thận và kỹ lưỡng để chắc chắn rằng các thuốc tương tự sinh học an toàn và hiệu quả như thuốc sinh học gốc.
Một thuốc tương tự sinh học được đánh giá trong các thử nghiệm lâm sàng nhằm chứng minh tính an toàn khi sử dụng trên người. Nếu một thuốc đã được FDA cấp phép lưu hành, điều này có nghĩa là thuốc này đã đạt các tiêu chuẩn nghiêm ngặt về tính an toàn.
Tại sao cần phát triển các thuốc tương tự sinh học?
Các thuốc sinh học gốc thường có giá thành rất cao bởi các công ty phải bỏ rất nhiều công sức nghiên cứu và sản xuất. Giá thành cao thường khiến ít người có khả năng tiếp cận với thuốc, mặc dù các thuốc này có thể là lựa chọn điều trị tốt nhất cho bệnh lý của họ. Nhằm giúp thuốc sinh học trở nên dễ tiếp cận với nhiều người hơn, Quốc hội Hoa Kỳ đã thông qua đạo luật cạnh tranh về giá và phát minh sinh phẩm [BPCIA]. Đạo luật này cho phép FDA rút ngắn quy trình cấp phép lưu hành đối với các thuốc tương tự sinh học.
Các nhà khoa học và Quốc hội cho rằng các thuốc tương tự sinh học có thể giúp giảm chi phí sử dụng thuốc bằng cách cung cấp nhiều lựa chọn điều trị hơn cho bệnh nhân. Một số chuyên gia đã ước tính các thuốc tương tự sinh học có thể giúp tiết kiệm hàng tỷ đô la cho chi phí sử dụng các thuốc sinh học. Tuy nhiên điều này còn phụ thuộc vào số lượng các thuốc tương tự sinh học được thử nghiệm, đánh giá, cấp phép lưu hành và tính sẵn có của chúng. Ngoài ra còn cần tính đến các số lượng và loại bệnh lý có thể được điều trị bằng các thuốc tương tự sinh học và số lượng thuốc được sử dụng.
Các thuốc tương tự sinh học hiện đang được sử dụng trong điều trị ung thư như thế nào?
Có nhiều thuốc sinh học đang lưu hành, chẳng hạn như các thuốc điều trị đích hay điều trị miễn dịch đang được sử dụng trong điều trị ung thư, một số trong đó đã có các phiên bản tương tự sinh học. Một số thuốc tương tự sinh học đã được phê duyệt trong điều trị một số bệnh lý ung thư nhất định, và một số khác cũng đã được phê duyệt để quản lý các tác dụng không mong muốn của điều trị ung thư.
Trong những năm sắp tới, số lượng các thuốc tương tự sinh học được phê duyệt trong điều trị ung thư dự kiến sẽ gia tăng. Nhiều chuyên gia tin rằng có thêm thuốc tương tự sinh học được đưa vào sử dụng có thể giúp giảm chi phí điều trị một số bệnh ung thư nhất định.
Nguồn: Dịch từ www.cancer.org - Hiệp hội Ung thư Hoa kỳ
Đường dẫn: What Are Biosimilar Drugs? | Biosimilar Drugs for Cancer Treatment
Biên dịch: DS. Đặng Hoài Thu – Khoa Dược
Hiệu đính: ThS.BS. Nguyễn Thanh Hằng – Phòng HTQT&NCKH