Đánh giá cách nước đức thoát khỏi đại khủng hoảng năm 2024

Ngay trước thềm thiên niên kỷ mới 2001, tạp chí kinh doanh The Economist của Anh đã đưa ra nhận xét về nền kinh tế Đức, coi nước này là “kẻ ốm yếu” của châu Âu. Lời đánh giá đó là một hồi chuông cảnh tỉnh cho việc nền chính trị Đức, vốn vẫn chìm đắm với những năm kinh tế mạnh mẽ sau khi thống nhất, đã và đang trì hoãn cải cách. Chính phủ của Thủ tướng Gerhard Schröder sau đó đã cải cách thị trường lao động, điều này cuối cùng đã được đền đáp. Vào năm 2014, một nhóm các nhà kinh tế từ Berlin và London đã viết rằng Đức đã phát triển “từ một gã ốm yếu của châu Âu thành một siêu sao kinh tế”.

Giờ đây, nền kinh tế Đức một lần nữa lại gặp khó khăn. Trong hai quý liên tiếp, sản lượng kinh tế đều giảm xuống, khiến các nhà kinh tế gọi là "suy thoái kỹ thuật". Trong quý gần đây nhất, tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Đức đã chững lại ở mức của quý trước, và tất cả các chỉ số kinh tế quan trọng đều cho thấy sự suy giảm.

“Tình hình kinh tế Đức đang đen tối” là kết luận của chủ tịch Viện ifo, Viện Nghiên cứu Kinh tế Leibniz thuộc Đại học München, Clemens Fuest.

Viện ifo đã khảo sát 9.000 giám đốc điều hành mỗi tháng về tình trạng hiện tại của doanh nghiệp cũng như kỳ vọng của họ trong sáu tháng tới. Kết quả là Chỉ số môi trường kinh doanh ifo (tháng 7 năm 2023) đã giảm trong tháng thứ ba liên tiếp. Các nhà nghiên cứu của ifo dự kiến GDP của Đức sẽ lại giảm trong quý hiện tại.

Nhà kinh tế trưởng Jörg Krämer của ngân hàng Commerzbank cũng thấy rõ tình hình: "Thật không may, không có sự cải thiện nào trước mắt. Việc tăng lãi suất trên toàn thế giới đang gây ra hậu quả, đặc biệt là khi các doanh nghiệp Đức vốn không ổn định do vị thế bị xói mòn”.

Không còn là mô hình kiểu mẫu

So với các quốc gia công nghiệp hóa khác, Đức đang hoạt động cực kỳ kém. Và theo ước tính của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), Đức sẽ là nước lớn duy nhất có sản lượng kinh tế bị thu hẹp. Ngành công nghiệp của đất nước này - điểm nổi bật của nền kinh tế - đang gây ra nhiều lo ngại nhất. Nó chiếm một phần tương đối lớn trong tổng giá trị gia tăng (GVA) của Đức, khoảng 24%, và đã trải qua thời kỳ suy thoái kinh tế toàn cầu. Các ngành kỹ thuật và ô tô, vốn phụ thuộc nhiều vào xuất khẩu, đang đặc biệt cảm nhận được tác động từ việc khách hàng nước ngoài hạn chế đặt hàng.

Các công ty trong ngành sản xuất vẫn đang tự cứu mình nhờ lượng lớn đơn đặt hàng tồn đọng tích lũy từ đại dịch COVID-19 do các vấn đề nghiêm trọng về chuỗi cung ứng. Nhưng những đơn đặt hàng này sẽ sớm được chuyển giao, trong khi lượng đơn đặt hàng mới sẽ thưa thớt hơn. Từ tháng 3 đến tháng 5, số lượng đơn đặt hàng Đức nhận được chỉ giảm hơn 6% so với ba tháng trước đó.

Ngành công nghiệp ô tô của Đức đang suy giảm. Tập đoàn Volkswagen gần đây đã phải điều chỉnh lại dự báo doanh thu vì số lượng đơn đặt hàng không được như kỳ vọng. Ảnh: DPA

Nền kinh tế Đức sa sút vì nhiều nguyên nhân. Một trong số đó là chính sách tiền tệ của các ngân hàng trung ương. Ngân hàng Dự trữ Liên bang Mỹ, Ngân hàng Trung ương châu Âu và các tổ chức khác muốn kiềm chế lạm phát thông qua việc tăng lãi suất lên đáng kể. Điều đó làm cho tín dụng trở nên đắt đỏ hơn đối với các công ty và người tiêu dùng, gây tác động chậm lại đối với một ngành kinh tế quan trọng khác ở Đức - xây dựng - cũng như làm giảm sự sẵn sàng đầu tư của các công ty.

Sự “đình trệ” của động lực kinh tế là nguyên nhân dẫn đến việc tăng lãi suất. Nhưng các quốc gia thuộc khối đồng tiền chung Eurozone khác, chẳng hạn như Pháp hay Tây Ban Nha, đã đối phó với tình trạng này tốt hơn nhiều. Ông Moritz Schularick, Chủ tịch Viện Kinh tế Thế giới Kiel (IfW) cho biết: “Tất cả các nước láng giềng châu Âu của chúng tôi đều có động lực kinh tế cao hơn”.

Vì vậy, các vấn đề về cấu trúc đang kìm hãm nước Đức. Mô hình kinh tế của đất nước này từng dựa trên việc nhập khẩu năng lượng giá rẻ - chủ yếu là của Nga - và nguyên liệu thô giá rẻ và hàng hóa bán thành phẩm, sau đó chế biến và xuất khẩu chúng dưới dạng hàng hóa đắt tiền, có giá trị cao.

Nhưng điều đó không còn hiệu quả nữa. Nhiều cuộc khủng hoảng trong những năm gần đây đã vạch trần những điểm yếu của Đức. Các doanh nghiệp sử dụng nhiều năng lượng đang phải chịu chi phí năng lượng cao và những công ty đã di dời dây chuyền sản xuất sẽ không quay trở lại. Nhưng vấn đề của Đức không dừng lại ở đó.

Làm thế nào để xoay chuyển tình thế?

Một nghiên cứu mới đây của DZ Bank, ngân hàng lớn thứ hai ở Đức, đã kết luận rằng các doanh nghiệp vừa và nhỏ, thường được mô tả là "xương sống của nền kinh tế Đức", đang gặp nguy hiểm.

Các tác giả ghi nhận một loạt bất lợi thực sự: ngoài giá năng lượng còn có tình trạng thiếu kỹ năng tiềm ẩn, bộ máy quan liêu, thuế cao và cơ sở hạ tầng yếu kém, trong đó có cả những khó khăn trong việc thực hiện số hóa. Ngoài ra, Đức có nền dân số già.

"Phần lớn nền kinh tế của chúng tôi đang thiếu niềm tin rằng các khoản đầu tư vào Đức với tư cách là một địa điểm kinh doanh sẽ được đền đáp”, ôngPeter Adrian, Chủ tịch Hiệp hội các Phòng Thương mại và Công nghiệp Đức nói với hãng thông tấn DPA.

Trong khi đó, Chủ tịch Viện Kiel (ifW) Moritz Schularick đã vạch ra một đường lối khả thi để thoát khỏi tình trạng tiến thoái lưỡng nan này. Ông viết: "Nếu Đức không muốn một lần nữa trở thành 'kẻ ốm yếu của châu Âu', thì giờ đây họ phải can đảm xoay chuyển sự chú ý đến các lĩnh vực tăng trưởng trong tương lai, thay vì sợ hãi chi hàng tỷ USD để bảo về các ngành công nghiệp sử dụng nhiều năng lượng đã lỗi thời”.

Theo ông Schularic, Đức cần nhanh chóng giải quyết những thiếu sót và thời cơ bị bỏ lỡ trong thập kỷ qua về tất cả mọi thứ như kỹ thuật số, năng lực nhà nước và cơ sở hạ tầng công cộng, cũng như cải thiện tình trạng thiếu nhà ở và tăng cường người nhập cư để đối phó với tác động của lực lượng lao động già đi.